Sprzedaż określonej rzeczy lub prawa może nastąpić w różnej formie. Najpopularniejszą jest oczywiście umowa zawierana z kupującym. Okazuje się, że aukcja i przetarg także należą do sposobów sprzedaży, choć nie są tak popularne jak bezpośrednie zaoferowanie określonego produktu lub usługi. Jakie jednak są różnice pomiędzy aukcją a przetargiem?
Umowa sprzedaży
Aukcja lub przetarg jest sposobem na sprzedanie oznaczonej rzeczy lub usługi. Trzeba jednak wyjaśnić, czym jest sama sprzedaż – zgodnie z treścią art. 535 Kodeksu cywilnego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu ją, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Sprzedaż jest więc czynnością prawną, dzięki której następuje przejście prawa własności oznaczonej rzeczy lub prawa z jednej osoby na drugą. Bez znaczenia pozostaje tutaj przedmiot transakcji, najważniejsze jest bowiem to, aby sprzedający i kupujący osiągnęli kompromis i zrealizowali całe zobowiązanie.
Dla skuteczności umowy sprzedaży nie jest, co do zasady, konieczne, aby sprzedawca był osobą uprawnioną do rozporządzania rzeczą. Z istoty umowy sprzedaży wynika jedynie zobowiązanie do spowodowania, aby własność rzeczy została przeniesiona na nabywcę. Za wykonanie tego zobowiązania sprzedawca odpowiada według przepisów Kodeksu cywilnego o wykonaniu zobowiązań i skutkach ich niewykonania.
Aukcja i przetarg – formy sprzedaży
Zgodnie z treścią art. 701 kc umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.
W rzeczywistości zarówno aukcja, jak i przetarg są formami publicznej sprzedaży określonych rzeczy lub praw. Kupujący nie jest od razu oznaczoną osobą, tak jak ma to miejsce w przypadku bezpośredniego zawarcia umowy sprzedaży. W przypadku aukcji i przetargu kupujący musi być w pierwszej kolejności wyłoniony spośród wielu potencjalnych kandydatów, a dopiero później będzie można sfinalizować całą transakcję.
Podstawową różnicą pomiędzy aukcją a przetargiem jest to, że pierwsza forma sprzedaży odbywa się przed publicznością celem zawarcia stosownej umowy i przekazania własności określonych aktywów, zaś przetarg jest ogłaszanym publicznie w celu realizacji oznaczonego projektu (najczęściej powszechnie użytecznym).
Aukcja
Charakterystyczną cechą każdej aukcji jest składanie konkurencyjnych ofert zakupu oznaczonego przedmiotu lub usługi. Innymi słowy, umowa sprzedaży zostaje zawarta z tą osobą, która zaoferuje wyższą cenę. Aukcja może przybierać postać:
-
otwartą – wygrywa ten, kto zaoferuje najwyższa ofertę;
-
zamkniętą (określaną także jako licytacja) – wygrywa ten, kto zaoferuje najwyższą cenę.
Pamiętajmy, że oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia. Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, zarówno organizator aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta, mogą dochodzić zawarcia umowy.
Przetarg
Pojęcie przetargu pojawia się najczęściej w zamówieniach publicznych, rzadko kiedy używa się go do transakcji pomiędzy osobami fizycznymi. Przyjęło się mówić, że przetarg jest formą prywatnej aukcji, na którą wstęp otrzymują wyłącznie podmioty spełniające kryteria oferenta.
Prawo wyróżnia aż 8 form przetargu:
- nieograniczony,
- ograniczony,
- negocjacje z ogłoszeniem,
- dialog konkurencyjny,
- licytację elektroniczną,
- negocjacje bez ogłoszenia,
- zapytanie o cenę,
- zamówienie z wolnej ręki.
Zgodnie z treścią art. 703 kc oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. Organizator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru. Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. Przepis art. 70 § 3 stosuje się odpowiednio.
W wyniku zakończenia przetargu między wyłonionym nabywcą a organizatorem powstaje swoiste wzajemne zobowiązanie zawarcia umowy, do którego mają zastosowanie ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych oraz przepisy o skutkach niewykonania zobowiązań wzajemnych. Uczestnik przetargu może więc uchylić się od skutków swojego oświadczenia dotkniętego wadą.
Aukcja i przetarg – różnice
Podstawową różnicą pomiędzy aukcją a przetargiem jest zatem krąg potencjalnych kupujących – podmiotów, które mogą stać się stroną przyszłej umowy sprzedaży. W przypadku aukcji wygrywa ten, kto zaoferuje najwyższą cenę za towar lub usługę, przy przetargu – ten, kto przedstawi najkorzystniejszą ofertę, co z reguły oznacza najniższą cenę.
W przypadku aukcji najważniejszą rolę odgrywa końcowa cena sprzedaży – im będzie ona wyższa, tym większe prawdopodobieństwo wygranej. Przetarg oprócz ceny bierze pod uwagę różne czynniki pozacenowe, takie jak chociażby jakość oferowanych usług kupującego.
Aukcja nie wymaga stosowania wielu formalności i z reguły przebiega bardzo szybko, podczas gdy postępowanie przetargowe trwa znacznie dłużej, bo konieczne staje się przejście przez wszystkie formalności administracyjne. Przetargi bardzo często ograniczane są także do celów gospodarczych, nakierowane są na większe podmioty gospodarcze. W przypadku aukcji ta tendencja jest zdecydowanie odwrotna – uczestnikami są przede wszystkim osoby fizyczne, transakcje zawierane są zaś najczęściej w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.
Niezależnie jednak od tego, czy umowa sprzedaży zostanie zawarta wskutek wygranej aukcji lub przetargu, organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie. Uprawnienie powyższe wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy.
Podstawą unieważnienia umowy, a więc jej względnej nieważności na podstawie art. 705 §1 kc, jest negatywna ocena zachowania strony umowy zawartej w wyniku przetargu, jego uczestnika lub osoby trzeciej działającej w porozumieniu z nimi, które jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego i wpłynęło na wynik przetargu. Przy czym zachowaniem sprzecznym z prawem w rozumieniu tego przepisu jest jedynie działanie, pozostające w sprzeczności z bezwzględnie obowiązującymi przepisami. Inaczej mówiąc, chodzi tu o takie zachowanie strony umowy lub innego uczestnika sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, które wpłynęło na wynik aukcji lub przetargu. Zatem art. 705 §1 kc nie znajduje zastosowania, gdy wprawdzie zachowanie strony umowy zawartej w wyniku przetargu, jego uczestnika lub osoby trzeciej było sprzeczne z tymi przepisami, ale nie miało wpływu na ostateczny skutek postępowania przetargowego.
Różnice pomiędzy aukcją a przetargiem - podsumowanie
Aukcja i przetarg są formami dojścia do zawarcia umowy sprzedaży oznaczonej rzeczy, prawa lub usługi. Pierwsza z nich pojawia się najczęściej w sektorze prywatnym, jest szybsza i prostsza, a jej podstawowym celem jest uzyskanie jak najwyższej ceny sprzedaży. W przypadku przetargu większe znaczenie ma najkorzystniejsza oferta, przy czym czynniki pozacenowe odgrywają tutaj równie istotną rolę. Ta forma skierowana jest przede wszystkim względem przedsiębiorców działających w sektorze publicznym.
