Samozatrudnienie stanowi istotną część rynku pracy w Polsce. Dla przedsiębiorstw jest to sposób na elastyczne zarządzanie kadrami, obniżenie kosztów pracy i uproszczenie formalności. Dla samozatrudnionych – szansa na wyższe zarobki i większą niezależność. Jednak współpraca z samozatrudnionym (freelancerem, konsultantem, specjalistą branżowym) wiąże się także z ryzykiem. Co zrobić, jeśli samozatrudniony nie wykonuje pracy? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Czym jest samozatrudnienie?
Samozatrudniony to osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, która w ramach tej działalności świadczy usługi na rzecz innego przedsiębiorcy. Może pracować dla jednego podmiotu (co w praktyce czasem bywa podważane przez ZUS lub organy skarbowe jako pozorna działalność gospodarcza) albo dla wielu klientów.
To, co różni samozatrudnionego od pracownika, to przede wszystkim:
- brak podporządkowania pracodawcy,
- samodzielność w organizowaniu czasu pracy,
- ponoszenie ryzyka gospodarczego,
- możliwość zatrudniania innych osób,
- brak podlegania pod Kodeks pracy.
Samozatrudniony nie wykonuje pracy - co należy zrobić?
W pierwszej kolejności warto skierować do samozatrudnionego wezwanie do wykonania umowy. To pierwszy krok – wezwanie warto wysłać na piśmie, najlepiej listem poleconym, a także standardowym kanałem komunikacji przyjętym w kontaktach z nim. Warto również zweryfikować, czy umowa nie przewiduje określonej formy w przypadku kierowania do drugiej strony tego typu wezwań.
Jeśli wezwanie nie skutkuje, można rozważyć oświadczenie o wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy – w zależności od rodzaju umowy. W tym celu w pierwszej kolejności warto zweryfikować, co umowa z samozatrudnionym stanowi w tym zakresie.
Obok wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy można również rozważyć dochodzenie roszczeń od samozatrudnionego:
- wystąpienie o zapłatę kar umownych,
- żądanie odszkodowania,
- ewentualne skierowanie sprawy do sądu lub mediacji.
Przykład 1.
Samozatrudniony programista miał stworzyć moduł sklepu internetowego. Otrzymał zaliczkę 10 000 zł. Po dwóch miesiącach nie było efektów prac. Firma skorzystała z zapisanej w umowie klauzuli, naliczyła karę umowną 20 000 zł, odstąpiła od umowy, a także zażądała zwrotu zaliczki.
Podstawą dochodzenia roszczeń od samozatrudnionego jest zwykle art. 471 kc. Zgodnie z nim dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Przedmiot umowy – precyzyjny opis świadczenia
Umowa powinna szczegółowo opisywać zakres obowiązków, harmonogram realizacji zadań, kryteria odbioru pracy i sposób zgłaszania postępów. Im bardziej precyzyjny opis, tym łatwiej wykazać, że samozatrudniony nie wywiązał się z obowiązków.
Jeżeli z samozatrudnionym została zawarta umowa ramowa – szczegóły zleceń warto precyzować w zawieranych zamówieniach.
Kary umowne w umowie z samozatrudnionym
Bardzo skuteczne zabezpieczenie to kary umowne (art. 483 kc). Zgodnie z Kodeksem cywilnym można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
W umowie z samozatrudnionym można m.in. zawrzeć takie kary umowne jak:
- za zwłokę w wykonaniu umowy (np. za zwłokę w dokonaniu poprawek nieprawidłowo dostarczonych rezultatów);
- za wypowiedzenie lub odstąpienie od umowy z winy samozatrudnionego;
- za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa;
- za naruszenie zakazu konkurencji.
W przypadku zwłoki w dokonaniu poprawek w dostarczonych rezultatach zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości 0,2% wynagrodzenia należnego za wykonanie tych rezultatów, za każdy dzień zwłoki. Zleceniodawcy przysługuje także prawo do dochodzenia odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę.
Klauzule dotyczące raportowania
Bardzo praktyczne zabezpieczenie to obowiązek składania cyklicznych raportów z realizacji zlecenia. Brak raportów może być sygnałem, że samozatrudniony nie wykonuje pracy.
Przykładowa klauzula: „Zleceniobiorca zobowiązany jest do przesyłania cotygodniowego raportu z wykonanych prac w terminie do każdego piątku, godz. 17.00”.
Warto również w umowie zastrzec, że nieprzedstawienie raportu w terminie może stanowić podstawę do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym.
Płatności a ryzyka związane z zaangażowaniem kontraktora
Płatność całej kwoty wynagrodzenia z góry jest ryzykowna. Dużo bezpieczniejsza jest płatność wynagrodzenia za wykonane etapy i uzależnienie wypłaty wynagrodzenia od podpisania przez zleceniodawcę protokołu odbioru prac.
Przykładowa klauzula :„Wynagrodzenie płatne będzie po podpisaniu przez Zleceniodawcę protokołu odbioru prac bez zastrzeżeń”,
W przypadku rozliczania się z samozatrudnionym za przepracowane godziny – rozliczenie powinno odbywać się na podstawie cyklicznych, szczegółowych raportów ze wskazaniem czasu pracy i rodzaju czynności. Raport powinien podlegać akceptacji przez zleceniodawcę. Zaakceptowany raport może dopiero stanowić podstawę do wystawienia przez zleceniobiorcę faktury.
Prawo zastępczego wykonania
Zgodnie z Kodeksem cywilnym w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika. Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może również, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.
W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.
Aby uniknąć konieczności przechodzenia procedury sądowej, warto zastrzec prawo do zlecenia wykonania pracy osobie trzeciej na koszt samozatrudnionego w razie jego niewykonania.
Przykładowe postanowienie może brzmieć następująco: „W razie zwłoki Zleceniobiorcy w wykonaniu zobowiązania wynikającego z Umowy Zleceniodawca może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, zlecić wykonanie ww. czynności osobie trzeciej na koszt i ryzyko Zleceniobiorcy”.
Wypowiedzenie lub odstąpienie od umowy
Warto w umowie zawrzeć prawo do wypowiedzenia w trybie natychmiastowym lub odstąpienia od umowy w sytuacjach takich jak:
- opóźnienie w realizacji o określoną liczbę dni,
- niekontaktowanie się samozatrudnionego przez określony czas,
- rażące naruszenie obowiązków.
Przykładowa klauzula: „Zleceniodawcy przysługuje uprawnienie do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym w przypadku rażącego naruszenia umowy, za które uważa się w szczególności opóźnienie w wykonywaniu zleconych czynności o więcej niż 20 dni”.
Polecamy:
