W świecie coraz bardziej zintegrowanej gospodarki europejskiej przedsiębiorcy szukają sposobów, by lepiej dopasować strukturę swojej działalności do międzynarodowych rynków, zmieniającego się prawa lub korzystniejszych warunków podatkowych. Jednym z narzędzi, które umożliwia elastyczne dostosowanie formy prowadzenia działalności, jest transgraniczne przekształcenie spółki. Rozwiązanie to łączy w sobie zachowanie ciągłości prawnej z możliwością zmiany państwa siedziby spółki.
Na czym polega transgraniczne przekształcenie spółki?
Spółka, która zdecyduje się na taki krok, nie musi przeprowadzać postępowania likwidacyjnego, sprzedawać majątku ani tworzyć od nowa struktury biznesowej w innym kraju. Przekształcenie transgraniczne umożliwia przeniesienie siedziby statutowej spółki z zachowaniem tożsamości prawnej i pełną kontynuacją prowadzonej działalności.
Unijne ramy prawne i idea procesu
Podstawą transgranicznych przekształceń spółek jest dyrektywa 2019/2121, która wprowadza wspólne ramy prawne umożliwiające przeniesienie siedziby spółki do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, przy jednoczesnym zachowaniu jej tożsamości prawnej. Regulacja ta rozwija wcześniejsze rozwiązania dotyczące mobilności spółek i ma na celu zagwarantowanie, że każda spółka działająca na rynku wewnętrznym może skorzystać z prawa do swobodnego przepływu przedsiębiorstw.
Warto jednak podkreślić, że dyrektywa ma charakter ramowy – określa ogólne zasady i minimalne standardy, które państwa członkowskie są zobowiązane wdrożyć do swoich wewnętrznych porządków prawnych. Poszczególne kraje mają przy tym swobodę w dostosowaniu procedur do krajowych realiów prawnych i instytucjonalnych.
Oznacza to, że choć kierunek działań i ogólna struktura procesu są wspólne, to szczegółowe wymogi formalne – takie jak forma zgody wspólników, udział notariusza czy rola sądu rejestrowego – mogą się istotnie różnić w zależności od kraju, w którym spółka ma swoją wyjściową siedzibę.
W praktyce oznacza to, że przekształcenie spółki zarejestrowanej w Polsce będzie przebiegać inaczej niż w przypadku spółki z siedzibą np. w Holandii czy na Cyprze – mimo że oparte jest na tej samej dyrektywie. Właśnie dlatego tak istotne jest właściwe zrozumienie lokalnych regulacji oraz współpraca z doradcami znającymi realia zarówno państwa wyjścia, jak i docelowego systemu prawnego.
Jak wygląda proces transgranicznego przekształcenia w praktyce?
Cały proces transgranicznego przekształcenia rozgrywa się jednocześnie w dwóch jurysdykcjach:
- w państwie wyjścia (dotychczasowym miejscu rejestracji spółki),
- w państwie docelowym, w którym spółka ma być zarejestrowana po przekształceniu.
Zasadnicza część procedury, obejmująca opracowanie planu przekształcenia, przygotowanie sprawozdań, przeprowadzenie zgromadzenia wspólników, toczy się w państwie wyjścia. To właśnie tam oceniana jest legalność przekształcenia w świetle lokalnych przepisów, a także weryfikowane są zabezpieczenia interesów wierzycieli, wspólników oraz jeśli dotyczy – pracowników.
Zwieńczeniem tej części postępowania jest wydanie zaświadczenia o zgodności, które formalnie potwierdza, że przekształcenie zostało przeprowadzone zgodnie z prawem państwa siedziby i jest niezbędne do rejestracji spółki w państwie docelowym.
Dopiero na tej podstawie spółka może podjąć działania w państwie docelowym, gdzie następuje rejestracja przekształcanej spółki w nowym porządku prawnym. Z chwilą dokonania tej rejestracji spółka traci status podlegający prawu państwa wyjścia, a jej dalsze funkcjonowanie odbywa się już w ramach systemu prawnego kraju docelowego.
W zależności od jurysdykcji poszczególne elementy procesu mogą się znacząco różnić. Na przykład w Holandii organem uprawnionym do wydania zaświadczenia o zgodności jest notariusz, a w Polsce będzie to sąd rejestrowy.
W każdym przypadku kluczowe znaczenie ma właściwe przygotowanie dokumentów, sprawna koordynacja działań w obu krajach oraz bieżąca współpraca z lokalnymi doradcami – zarówno w państwie wyjścia, jak i w jurysdykcji docelowej.
Na co uważać przy transgranicznym przekształceniu spółki?
Choć transgraniczne przekształcenie niesie ze sobą wiele korzyści, nie jest procesem wolnym od ryzyk – zarówno prawnych, jak i organizacyjnych.
Kwestie istotne dla wspólników spółki
Z perspektywy wspólników szczególną uwagę należy zwrócić na potencjalny wpływ zmiany jurysdykcji na prawa wspólników – w szczególności wspólników mniejszościowych. Ci, którzy zagłosowali przeciwko przekształceniu, mają prawo zbycia udziałów za odpowiednią cenę.
Co powinno zwrócić uwagę zarządu?
Dla zarządu zasadnicze znaczenie ma zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony wierzycielom oraz pracownikom. Zgodnie z przepisami dyrektywy, w przypadku gdy przekształcenie mogłoby istotnie wpłynąć na możliwość zaspokojenia roszczeń wierzycieli, spółka zobowiązana jest do przedstawienia adekwatnych środków zabezpieczających. Niewypełnienie tego obowiązku – lub niedostateczne udokumentowanie, że ryzyka dla wierzycieli zostały wyeliminowane – może skutkować odmową wydania zaświadczenia o zgodności przez sąd lub notariusza.
Kwestie pracownicze przy przekształceniu transgranicznym
Istotne do uregulowania są również kwestie pracownicze. Odpowiedzialność spółki nie ogranicza się tu wyłącznie do pracowników zatrudnionych bezpośrednio w jednostce podlegającej przekształceniu. W wielu przypadkach, szczególnie w strukturach holdingowych, obowiązki informacyjne i konsultacyjne mogą rozciągać się również na pracowników spółek zależnych. Dodatkowo niektóre państwa członkowskie przewidują obowiązek prowadzenia negocjacji dotyczących partycypacji pracowników w organach spółki np. do delegowania przedstawicieli do rady nadzorczej.
Podatkowe aspekty przekształcenia
Równie istotne są aspekty podatkowe, które – choć nie są bezpośrednio uregulowane w samej dyrektywie – w praktyce mogą zaważyć na opłacalności całej operacji. W zależności od państwa wyjścia, przekształcenie może wiązać się z naliczeniem tzw. exit tax, czyli podatku od niezrealizowanych zysków.
Dodatkowo nowa jurysdykcja może wprowadzać inne zasady opodatkowania dywidend, dochodów, czy zysków kapitałowych, a sama spółka – jako nowy podmiot podatkowy – będzie zobowiązana do spełnienia wymogów rejestracyjnych, sprawozdawczych i raportowych wobec tamtejszych organów podatkowych.
W wielu przypadkach konieczna jest równoległa analiza postanowień odpowiednich umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które mogą wpływać na rozliczenia między spółką a jej udziałowcami lub podmiotami powiązanymi.
Kompleksowe podejście do przekształcenia spółki kluczem do powodzenia procesu
Wielość aspektów, które wymagają uwagi w trakcie transgranicznego przekształcenia, sprawia, że proces ten wymaga nie tylko zgodności formalnej z przepisami, ale przede wszystkim spójnego podejścia strategicznego. Należy pamiętać zarówno o analizie prawnej, jak i podatkowej oraz organizacyjnej. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w tym zakresie, to zachęcamy do kontaktu.
Cyryl Szudra, Adwokat, Manager w Olesiński i Wspólnicy
Paulina Pytel, Adwokat, Associate w Olesiński i Wspólnicy
Polecamy:
