Wymiar urlopu wypoczynkowego po urlopie bezpłatnym

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik może ponadto skorzystać z urlopów o odmiennym charakterze – jednym z nich jest urlop bezpłatny. Jak wpływa on na wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku powrotu pracownika do pracy w kolejnym roku kalendarzowym – więcej na ten temat w niniejszym artykule.

Urlopy wypoczynkowe oraz bezpłatne – podstawa prawna

Zasady udzielania zarówno urlopów bezpłatnych, jak i urlopów wypoczynkowych określono w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).

Zobacz też:

Zasady dotyczące udzielania pracownikowi urlopu bezpłatnego – najważniejsze informacje

Typowy urlop bezpłatny jest okresem zawieszenia stosunku pracy, który nie jest wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Urlop bezpłatny jest zatem okresem, w którym mimo trwania stosunku pracy ulegają zawieszeniu wzajemne obowiązki i uprawnienia stron tego stosunku (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 1992 roku, II S.A. 101/92, ONSA 1994/1/2).

Po upływie urlopu bezpłatnego pracownik ma prawo powrotu do pracy (przysługuje mu roszczenie o dopuszczenie do pracy).

Pracodawca nie może jednostronnie udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego. Przyznanie pracownikowi wspomnianego urlopu w tym trybie i bez pisemnego wniosku pracownika o udzielenie mu urlopu jest w świetle art. 174 § 1 kp bezskuteczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 października 1996 roku, AUa 34/96, OSA 1997/10/35).

Decyzja w sprawie udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego leży w sferze wyłącznych kompetencji pracodawcy, o czym świadczy brzmienie art. 174 § 1 kp. Przepis ten stanowi uprawnienia pracodawcy, nie ma natomiast zobowiązaniowego charakteru, nawet wówczas, gdy pracownik wystarczająco uzasadnia konieczność udzielenia mu takiego urlopu.

Okres urlopu bezpłatnego nie jest ograniczony – długość jego trwania zależy od uzgodnień między stronami stosunku pracy. Należy jednocześnie podkreślić, że zgodnie z postanowieniami art. 174 § 3 kp, przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z ważnych przyczyn. Zapisu tego nie stosuje się w przypadkach uregulowanych odmiennie w przepisach szczególnych.

Podczas korzystania przez pracownika z urlopu bezpłatnego pracodawca nie może dokonać wypowiedzenia umowy o pracę, nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy wystąpił pracownik.

Zasady udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym

Zgodnie z art. 155(1) § 1 kp w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:

u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze;
u kolejnego pracodawcy – w wymiarze:

proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem, że pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z art. 155(1) § 1 pkt 1 kp, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze. Jednocześnie łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.

Warto nadmienić, że przepis art. 155(1) § 1 pkt 2 kp stosuje się odpowiednio do pracownika podejmującego pracę u kolejnego pracodawcy w ciągu innego roku kalendarzowego niż rok, w którym ustał jego stosunek pracy z poprzednim pracodawcą.

Zasada proporcjonalności przy uwzględnieniu okresów niewykonywania pracy

Rozpatrując kwestię wymiaru urlopu wypoczynkowego po urlopie bezpłatnym, należy wziąć pod uwagę zasadę proporcjonalności z uwzględnieniem okresów niewykonywania pracy.

Jak wynika z art. 1552 § 1 kp, do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:

urlopu bezpłatnego;
urlopu wychowawczego;
odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych;
tymczasowego aresztowania;
odbywania kary pozbawienia wolności;
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy

– należy stosować odpowiednio przepis art. 1551 § 1 pkt 2 kp, który został przytoczony wcześniej w artykule.

Należy ponadto pamiętać, że w przypadku, gdy okresy:

urlopu bezpłatnego;
odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, służby przygotowawczej, przeszkolenia wojskowego, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie albo ćwiczeń wojskowych;
tymczasowego aresztowania;
odbywania kary pozbawienia wolności;
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy

– przypadają po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem jednego z wymienionych okresów pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.

Urlop bezpłatny a powrót pracownika do pracy w kolejnym roku kalendarzowym

Z dotychczas przytoczonych przepisów wynika, że okres urlopu bezpłatnego, który został udzielony pracownikowi po nabyciu przez niego prawa do urlopu wypoczynkowego, będzie miał wpływ na urlop wypoczynkowy w tym samym roku kalendarzowym.

Przykład 1.

Pracownik nabył 1 stycznia prawo do urlopu wypoczynkowego. Następnie w ciągu roku kalendarzowego złożył wniosek o udzielenie mu urlopu bezpłatnego na okres dwóch miesięcy (maj-czerwiec). Po powrocie pracownika do pracy w trakcie tego samego roku kalendarzowego wymiar urlopu wypoczynkowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu w związku z dwumiesięcznym okresem przebywania na urlopie bezpłatnym, z wyjątkiem przypadku, w którym pracownik – przed skorzystaniem z urlopu bezpłatnego – wykorzystał przysługujący mu urlop wypoczynkowy w ustawowym lub wyższym wymiarze.

Sytuacja zmienia się jednak, gdy pracownik, po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego w danym roku, uzyskuje zgodę pracodawcy na urlop bezpłatny, a następnie powraca do pracy już w kolejnym roku kalendarzowym.

Przykład 2.

Pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego zakładowy staż pracy wynosi 12 lat, w związku z czym przysługuje mu urlop wypoczynkowy w wymiarze 26 dni w roku kalendarzowym. Pracownik wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu urlopu bezpłatnego na okres 4 miesięcy (od września do końca 2024 roku), motywując to względami osobistymi i rodzinnymi. Powrót do pracy zaplanowano na początek roku 2025. Pracownik nie wykorzystał jednocześnie urlopu wypoczynkowego w 2024 roku. Czy wymiar urlopu wypoczynkowego należy zatem proporcjonalnie obniżyć w takich okolicznościach?

Jeżeli pracownik powrócił do pracy po wykorzystaniu urlopu bezpłatnego w tym samym roku kalendarzowym, to zasada proporcjonalności w odniesieniu do urlopu wypoczynkowego ma zastosowanie, czyli urlop ten należy obniżyć. Nie będzie to konieczne jedynie wówczas, gdy przed udzieleniem urlopu bezpłatnego pracownik wykorzystał urlop wypoczynkowy w należnym mu lub wyższym wymiarze.

Brak powrotu pracownika po urlopie bezpłatnym w ciągu tego samego roku kalendarzowego wyłącza możliwość zastosowania zasady proporcjonalności.

W przypadku gdy pracownik – po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego za 2024 rok i niewykorzystania tego urlopu – skorzysta z urlopu bezpłatnego i powróci do świadczenia pracy już w 2025 roku, to za rok 2024 ma prawo do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze.