Tematem niniejszego artykułu będzie opracowanie kwestii związanej z urlopem bezpłatnym – czy i kiedy można udzielić go pracownikowi. Dodatkowo podjęty zostanie temat świadczenia pracy przez pracownika na urlopie bezpłatnym – czy jest możliwe u innego lub własnego pracodawcy? Czy zwolnienie pracownika na urlopie bezpłatnym jest zgodne z prawem? Na te i inne pytania odpowiedź zostanie udzielona w dalszej części opracowania.
Warunki udzielenia urlopu bezpłatnego
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (kp) na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Pracownik składa odpowiedni wniosek w formie pisemnej, a pracodawca rozpoznaje go, przy czym nie jest nim związany.
To wyłącznie od woli pracodawcy zależy, czy umożliwi on pracownikowi skorzystanie z urlopu bezpłatnego.
Jednak okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Czas urlopu bezpłatnego na liście obecności określony powinien zostać jako nieobecność usprawiedliwiona.
Co do zasady to, czym będzie zajmował się pracownik w czasie urlopu bezpłatnego, nie jest istotne i pracodawca nie ma uprawnień do dociekania, co w tym okresie będzie robił. Dopuszcza się jednak udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres określony w porozumieniu, które jest zawierane pomiędzy pracodawcami.
Przykład 1.
Pan Janusz wykonuje projekty maszyn służących do produkcji etykiet na butelki szklane i plastikowe. Jest zatrudniony u dużego producenta napojów, Wodnik Sp. z o.o. Jego pracodawca współpracuje z innym przedsiębiorcą, który również produkuje napoje – Napoje Sp. z o.o., a który dopiero rozpoczyna swoją działalność na rynku. Wodnik Sp. z o.o. zawarł porozumienie z Napoje Sp. z o.o., na mocy którego pan Janusz będzie mógł pracować na rzecz Napoje Sp. z o.o., równocześnie będąc na urlopie bezpłatnym u dotychczasowego pracodawcy.
Zwolnienie pracownika na urlopie bezpłatnym
Na podstawie art. 41 kp pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Tak jak wskazano powyżej, urlop bezpłatny jest czasem usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
W tym czasie nie może on zostać zwolniony, chyba że upłynie okres, który umożliwi pracodawcy rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli jeśli nieobecność w pracy trwa dłużej niż miesiąc.
Przykład 2.
Pani Kamila wniosła o udzielenie jej 2-miesięcznego urlopu bezpłatnego. Był jej potrzebny, ponieważ chciała wyjechać w kilkutygodniową podróż na inny kontynent. Pracodawca wyraził zgodę, jednak jeden miesiąc i tydzień później bardzo potrzebował pracownicy na jej stanowisku, a wiedząc, że nie będzie jej jeszcze prawie miesiąc, zdecydował się na rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. W tej sytuacji zachowanie pracodawcy będzie prawidłowe, gdyż po miesiącu nieobecności, nawet usprawiedliwionej, pracodawca może rozwiązać umowę z pracownikiem.
W razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy nie stosuje się przepisów dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Jeżeli zatem pracodawca ogłosił upadłość lub likwidację, może rozwiązać umowę z pracownikiem pozostającym na urlopie bezpłatnym niezależnie od czasu trwania i przebywania na tym urlopie.
Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, gdy pracodawca ogłasza upadłość czy finalizuje likwidację, a nie może rozwiązać umowy z pracownikiem, który jest na urlopie bezpłatnym.
Na urlopie bezpłatnym można zwolnić też pracownika z jego winy – na przykład, gdy pracodawca dowie się, że pracownik był nielojalny, szkalował pracodawcę lub dopuścił się innego rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Czy pracownik na urlopie bezpłatnym może zostać skierowany do pracy?
Zgodnie z art. 174 § 3 kp przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące pracownik i pracodawca mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
Przykład 3.
Pan Ziemowit jest kucharzem w restauracji. W okresie zimowym postanowił wyjechać do Włoch, aby przypatrzeć się pracy tamtejszego szefa kuchni, celem zdobycia dodatkowego doświadczenia zawodowego. W związku z tym skorzystał z 4-miesięcznego urlopu bezpłatnego, na który wyraził zgodę pracodawca. Jednak po upływie 2 miesięcy kucharz, który pracował w restauracji, zwolnił się, co postawiło jego pracodawcę w trudnej sytuacji. Musiał zatem odwołać pana Ziemowita z urlopu bezpłatnego, ponieważ w restauracji nie było żadnego szefa kuchni.
W razie odwołania z urlopu przez pracodawcę pracownik jest obowiązany przystąpić do pracy, której rodzaj jest określony w umowie o pracę, a pracodawca – dopuścić go do niej. Jeżeli pracownik naruszy ten obowiązek, pracodawca może stosować wobec niego sankcje – upomnienie, naganę, a nawet rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 kp.
Zwolnienie pracownika na urlopie bezpłatnym a skierowanie do pracy
Po odwołaniu pracownika z urlopu bezpłatnego pracownik formalnie nie jest już na urlopie bezpłatnym, a świadczy umówioną z pracodawcą pracę, za którą należy mu się wynagrodzenie oraz przysługują mu wszelkie świadczenia. Okres ten zalicza się do uprawnień pracowniczych. Wówczas pracownik nie jest już na urlopie bezpłatnym, a świadczy pracę.
Dlatego też można wtedy rozwiązać z nim umowę o pracę, ponieważ formalnie nie korzysta już z urlopu bezpłatnego, gdyż świadczy pracę i jest traktowany jak normalny pracownik.
Oczywiście to od pracownika i pracodawcy (głównie pracodawcy) będzie zależeć, na jaki czas pracownik zostanie skierowany do pracy. Może być tak, że będzie niezbędny jedynie kilka dni, a później będzie mógł kontynuować urlop bezpłatny. Będzie to jednak zależało od potrzeb pracodawcy i zakładu pracy.
