Ostatnie tygodnie to czas, kiedy w mediach pojawiały się informacje o planowanych pakietach deregulacyjnych. Deregulacja ze swej istoty ma na celu ograniczenie regulacji prawnych, a docelowo ułatwienie obywatelom życia. Pojawiają się informacje, że jednym z aspektów, jaki obejmie regulacja, są procedury rozwodowe, ale także procedury z tym związane, takie jak np. zmiana nazwiska po rozwodzie.
Wybór nazwiska przy zawarciu małżeństwa
Należy wskazać, że na ten moment narzeczeni, decydując się na zawarcie związku małżeńskiego, mogą zdecydować, że:
będą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich;
każde z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko;
każde z nich łączy noszone dotychczas nazwisko z nazwiskiem drugiego małżonka;
jedno z małżonków pozostanie przy swoim nazwisku, a drugie przyjmie jego nazwisko jako drugi człon.
W przypadku nazwisk łączonych nie mogą one składać się z więcej niż dwóch członów. Jeżeli dotychczasowe nazwisko żony lub męża jest złożone, drugi małżonek decyduje o wyborze członu, który dołączy do swego nazwiska. Jeśli małżonek nosi nazwisko dwuczłonowe, jego współmałżonek może przejąć jego nazwisko w całości albo dodać do swego nazwiska jeden z członów.
W przypadku ślubu cywilnego udzielanego przez kierownika urzędu stanu cywilnego po złożeniu zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński konieczne jest złożenie oświadczenia co do noszonego po ślubie nazwiska przez małżonków, ale także przez dzieci zrodzone z tego związku małżeńskiego.
Brak oświadczenia małżonka co do jego nazwiska oznacza pozostanie przy nazwisku dotychczasowym. Jeśli małżonkowie będą nosić różne nazwiska, muszą wskazać nazwisko, jakie będą nosić ich dzieci. W przypadku braku porozumienia co do nazwiska dzieci będą nosić nazwisko dwuczłonowe złożone z nazwiska matki i nazwiska ojca.
Zmiana nazwiska po rozwodzie – obecnie
W przypadku orzeczenia rozwodu przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego gwarantują małżonkowi powrót do poprzedniego nazwiska, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, złoży oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem dotyczące tego, że chce powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Przykład 1.
Czy pani Ilona Nowak, z domu Kowalska, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 6 czerwca 2025 roku Sąd Okręgowy w Suwałkach orzekł rozwód jej małżeństwa z panem Rafałem Nowakiem, a wyrok jest nieprawomocny? Kobieta do czasu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego może zmienić nazwisko tylko w trybie administracyjnym po spełnieniu wymaganych przesłanek. Jeśli wyrok rozwodowy uprawomocni się, wówczas wystarczy, że pani Ilona Nowak złoży stosowne oświadczenie. W tym przypadku wyrok uprawomocni się, jeśli nie zostanie zaskarżony w ciągu 7 dni od jego ogłoszenia. Jeśli wyrok zostanie zaskarżony, wówczas uprawomocni się z chwilą wydania orzeczenia sądu II instancji.
Przykład 2.
Czy pani Zofia Kowalska-Nowak, z domu Nowak, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 17 czerwca 2025 roku uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód jej małżeństwa z panem Janem Kowalskim? Pani Zofia do 17 września 2025 roku może zmienić nazwisko, składając stosowne oświadczenie przed kierownikiem USC. Po tym terminie zmiana nazwiska będzie możliwa wyłącznie w trybie administracyjnym po spełnieniu przesłanek wynikających z ustawy o zmianie imienia i nazwiska.
Przykład 3.
Czy pani Malina Gruszka, z domu Nowak, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 7 stycznia 2025 roku uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód jej małżeństwa z panem Krzysztofem Gruszką, a pani Malina 1 lipca 2025 roku chciała złożyć oświadczenie przed kierownikiem USC o powrocie do swojego panieńskiego nazwiska? Z uwagi na przekroczenie terminu, jakie przepisy kro dają na złożenie oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska, kobieta może zmienić nazwisko wyłącznie w trybie administracyjnym po spełnieniu przesłanek wynikających z ustawy o zmianie imienia i nazwiska.
Formalności związane ze zmianą nazwiska po rozwodzie
W celu zmiany nazwiska po rozwodzie konieczne jest złożenie oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska. Oświadczenie takie można złożyć w dowolnym urzędzie stanu cywilnego przed jego kierownikiem, a za granicą w polskim konsulacie, przed konsulem.
W przypadku składania oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska po rozwodzie przed konsulem należy liczyć się z koniecznością poniesienia opłaty w wysokości równowartości 50 euro.
Oświadczenie o powrocie po rozwodzie do poprzedniego nazwiska kierownik USC albo konsul przyjmie od razu. Następnie przygotuje protokół, który należy podpisać. Tak sporządzony protokół zostanie przesłany do kierownika USC, który sporządził akt małżeństwa, celem wpisania wzmianki dodatkowej. Po naniesieniu zmian odpis skrócony tego aktu będzie zawierał aktualne nazwisko.
Od momentu wpisu w akcie małżeństwa osoba, która złożyła oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska, może używać nazwiska noszonego przed ślubem.
- dokument tożsamości, tj. dowód osobisty lub paszport;
- dowód opłaty skarbowej;
- informacja o miejscu, w którym sporządzono akt małżeństwa;
- data uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwodzie;
- odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie lub odpis zupełny aktu małżeństwa z wpisem o rozwodzie.
Deregulacja co do zmiany nazwiska po rozwodzie – proponowane zmiany
W maju 2025 roku Rada Ministrów przyjęła projekt deregulacji przepisów kro – projekt ustawy o zmianie ustawy kro, która odnosi się do art. 59 kro, czyli regulacji dotyczącej zmiany nazwiska po rozwodzie. Zgodnie z projektem małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, w ciągu roku od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu będzie mógł przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Oznacza to wydłużenie dotychczasowego terminu 3-miesięcznego na dokonanie tej czynności. Zmianę tę należy ocenić pozytywnie. Zdarzało się, że termin ten nie mógł być dotrzymany, a roczny termin pozwoli na załatwienie tej sprawy.
Przykład 4.
Czy pani Malina Gruszka, z domu Nowak, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 7 stycznia 2025 roku uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód jej małżeństwa z panem Krzysztofem Gruszką, a pani Malina 1 lipca 2025 roku chciała złożyć oświadczenie przed kierownikiem USC o powrocie do swojego panieńskiego nazwiska? Gdyby proponowane przepisy deregulacyjne weszły w życie, pani Michalina nie przekroczyłaby terminu i mogłaby złożyć stosowne oświadczenie we wskazanym terminie. Jak jednak wynika z przykładu nr 3, obecnie nie ma możliwości, aby uczynić to w tym trybie i pozostaje jej tylko zmiana nazwiska w trybie administracyjnym.
Przykład 5.
Kiedy upływa termin, do którego pani Krystyna będzie mogła wrócić do swojego poprzedniego nazwiska po wejściu w życie wspomnianej deregulacji w zakresie zmiany nazwiska przy przyjęciu, że ustawa wejdzie w życie 14 października 2025 roku, a wyrok rozwodowy kobiety uprawomocnił się 23 września 2025 roku? W przypadku aktualnie obowiązujących przepisów termin na złożenie oświadczenia pani Krystyna miałaby do 23 grudnia 2025 roku, jednak przy przyjętych założeniach o dacie wejścia ustawy w życie uległby on wydłużeniu do 23 września 2026 roku.
Zmiana nazwiska w trybie administracyjnym
Osoby, które w trakcie rozwodu chciałyby zmienić nazwisko lub w których przypadku doszło do przekroczenia terminu na dokonanie tego po rozwodzie, mogą uczynić to tylko w trybie administracyjnym na podstawie Ustawy z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska.
Decydując się na zmianę nazwiska w trybie administracyjnym, należy w tym celu złożyć wniosek do wybranego przez wnioskodawcę urzędu stanu cywilnego.
Przesłanką uzasadniającą zmianę nazwiska zgodnie z ustawą o zmianie imienia i nazwiska są ważne powody.
Zmiana nazwiska najczęściej będzie uzasadniona w następujących przypadkach:
- nazwisko jest ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka;
- zmiana następuje na nazwisko rzeczywiście używane;
- nazwisko zostało bezprawnie zmienione;
- zmiana dotyczy zmiany nazwiska, które noszone jest zgodnie z przepisami państwa, którego obywatelstwo również się ma.
- miejscowość i data;
- oznaczenie wnioskodawcy;
- oznaczenie kierownika urzędu stanu cywilnego, do którego jest składany;
- określenie zakresu żądanej zmiany;
- wskazanie kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia lub akt małżeństwa, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tego aktu;
- wskazanie miejsca urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tych aktów;
- uzasadnienie;
- podpis.
Kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje decyzję o zmianie imienia lub nazwiska bądź o odmowie wyrażenia zgody na zmianę imienia lub nazwiska.
Decyzja może być odebrana osobiście w terminie uzgodnionym przy składaniu wniosku albo zostanie przesłana pocztą – listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
Termin rozpoznania wniosku o zmianę nazwiska wynosi miesiąc.
Ubiegając się o zmianę nazwiska w trybie administracyjnym, należy liczyć się z opłatą w wysokości 37 zł za wydanie decyzji o zmianie imienia lub nazwiska.
Należy pamiętać, że w związku ze zmianą nazwiska konieczne będzie wystąpienia o nowe dokumenty, w tym dowód osobisty, prawo jazdy, paszport.
Zmaian nazwiska po rozwodzie – podsumowanie
Podsumowując, proponowana regulacja w zakresie wydłużenia terminu do powrotu do poprzedniego nazwiska po rozwodzie jest oceniana pozytywnie. Na ten moment nie można jednak przewidzieć, czy regulacja ta wejdzie w życie i czy będzie w tym kształcie, jaki zaprezentowano w projekcie.
