Depozyt sądowy lub notarialny - jak coś do niego oddać?

Pojęcie depozytu jest stosunkowo mało znane, zwłaszcza gdy mówimy o depozycie sądowym lub notarialnym. W rzeczywistości większość dorosłych Polaków korzysta z depozytu, choć nie ma takiej świadomości. Do czego tak naprawdę może się przydać depozyt sądowy lub depozyt notarialny i jak właściwie z niego skorzystać?

Czym jest depozyt?

Pod pojęciem depozytu ukrywa się umowa, na podstawie której jeden podmiot przekazuje drugiemu określone przedmioty lub pieniądze na przechowanie. Depozyt może być przy tym zawarty zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Najpopularniejszą formą jest rachunek bankowy, na którym gromadzimy i przechowujemy swoje pieniądze. W zamian za to banki oferują odsetki lub możliwość przekazania pieniędzy np. na lokaty lub fundusze inwestycyjne.

Depozyt może funkcjonować także w kontekście zaspokajania zobowiązań. Mówimy wówczas o depozycie sądowym lub notarialnym. Praktyka pokazuje jednak, że tego typu rozwiązania nie są zbyt popularne, choć od dawna istnieją w naszym kraju. Wskazane powyżej depozyty wiążą się co do zasady z brakiem możliwości spłacenia zobowiązania bezpośrednio do rąk wierzyciela. Dłużnik, który nie chce czekać na jego działania, może przekazać pieniądze lub inne przedmioty właśnie do depozytu, uwalniając się w ten sposób od odpowiedzialności za zobowiązanie. Będzie to jednak możliwe tylko wtedy, gdy z depozytu skorzysta w prawidłowy sposób.

Depozyt sądowy

Zgodnie z treścią art. 467 Kodeksu cywilnego poza wypadkami przewidzianymi w innych przepisach dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego:

• jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela;
• jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia;
• jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem;
• jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione.

Depozyt sądowy jest pewnego rodzaju formą pośrednictwa pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem w sytuacji, gdy nie jest możliwe spełnienie świadczenia bezpośrednio do rąk wierzyciela.

Możliwość skorzystania z depozytu sądowego wymaga złożenia wniosku przez dłużnika. Takie pismo należy skierować do sądu właściwego ze względu na miejsce wykonania zobowiązania. Jeżeli miejsca tego nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania – sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Jeżeli zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości. We wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego należy:

• określić zobowiązanie, przy którego wykonaniu składa się przedmiot;
• przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;
• dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;
• wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić.

Usługa depozytowa w sądzie nie jest darmowa, stąd też konieczność opłacenia wniosku kwotą 100 zł. Pamiętajmy także, że złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. Jeżeli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenie do depozytu może być dokonane również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim wypadku dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu uważa się za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło. Jeżeli przedmiotem świadczenia są pieniądze, złożenie do depozytu sądowego następuje przez wpłatę na rachunek depozytowy Ministra Finansów.

Do depozytu sądowego przyjmowane są:

• pieniądze – przechowuje się na rachunku depozytowym Ministra Finansów;
• kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne dokumenty oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na podstawie przepisów szczególnych – przechowuje się w sądzie lub w banku;
• inne przedmioty – przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd.

Jeżeli przedmiotem świadczenia jest książeczka oszczędnościowa, a przechowanie nie następuje u jej wystawcy, o przyjęciu książeczki oszczędnościowej do depozytu sąd zawiadomi tego wystawcę. Sąd może zażądać, aby depozyt został złożony w odpowiednim opakowaniu. Przed przyjęciem kosztowności do depozytu sądowego poddaje się je opisowi i oszacowaniu przez biegłego w obecności dłużnika lub wyznaczonej przez niego osoby.

Złożenie do depozytu nie powoduje automatycznego zwolnienia dłużnika od odpowiedzialności za istniejące zobowiązanie. Musi on bowiem niezwłocznie zawiadomić wierzyciela na piśmie o depozycie, chyba że napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Depozyt notarialny

Inną formą mało znanego depozytu jest depozyt notarialny. Zgodnie z treścią art. 108 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie notariusz w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością ma prawo przyjąć na przechowanie, w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu, papiery wartościowe albo pieniądze w walucie polskiej lub obcej. Dla udokumentowania tych czynności notariusz prowadzi specjalne konto bankowe. Z przyjęcia depozytu spisuje on protokół, w którym wymienia datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej, datę mającego nastąpić wydania oraz imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby odbierającej depozyt. Wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem.

Depozyt notarialny różni się więc tym od depozytu sądowego, że musi pozostawać w związku z dokonywaną czynnością notarialną. Innymi słowy, jeśli chętny do skorzystania z depozytu notarialnego nie dokonuje żadnej czynności związanej z przekazywanymi do przechowania przedmiotami lub pieniędzmi, to notariusz nie przyjmie niczego od takiej osoby.

Przyjęcie przedmiotu lub pieniędzy do depozytu notarialnego jest czynnością odpłatną. Wysokość taksy notarialnej jest uzależniona od wartości depozytu, przy czym wynosi zawsze połowę stawki maksymalnej. Zgodnie z obecnie obowiązującymi stawkami maksymalna taksa za przedmiot o wartości:

• do 3000 zł – wynosi 100 zł;
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.

Do powyższych wartości musimy doliczyć podatek VAT oraz koszty sporządzenia wypisu aktu notarialnego – protokołu dokumentującego depozyt.

Podsumowanie

Depozyt jest formą oddania przedmiotu lub pieniędzy na przechowanie, z reguły na ściśle oznaczony czas. Do najpopularniejszych depozytów należą rachunki bankowe, do mniej znanych – depozyt sądowy i notarialny. W przypadku depozytu sądowego jest on wykorzystywany do uwolnienia się dłużnika od odpowiedzialności za wykonanie zobowiązania, które nie może być spełnione do rąk wierzyciela. Depozyt notarialny jest zaś formą przechowywania przedmiotów lub pieniędzy mającą związek z inną czynnością dokonywaną w danej kancelarii.