Zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu gospodarczym - na czym polega jego udzielenie?

Zabezpieczenie roszczenia jest jednym z etapów postępowania przed jego wszczęciem lub już w toku rozpoznania sprawy. Udzielenie zabezpieczenia może polegać na zabezpieczeniu ruchomości przed ich zbyciem, zabezpieczeniu środków pieniężnych na poczet spłaty należności, które mogą wyniknąć z wyroku, zakazie zbywania nieruchomości. W procesie gospodarczym zazwyczaj mamy do czynienia z żądaniem zapłaty konkretnej kwoty przez jedną ze stron procesu. W jaki sposób może być udzielone zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu gospodarczym i jakie warunki muszą być spełnione? Odpowiedź poniżej.

Zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu gospodarczym

Zgodnie z art. 730 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.

Celem postępowania zabezpieczającego jest w szczególności zapewnienie wykonania orzeczenia sądowego w postępowaniu egzekucyjnym. Celem zabezpieczenia może być również ułatwienie dochodzenia roszczeń poprzez usprawnienie przyszłego postępowania egzekucyjnego, umożliwienie lub ułatwienie osiągnięcia innego celu postępowania (skuteczność orzeczeń niepodlegających wykonaniu w postępowaniu egzekucyjnym), tymczasowe zaspokojenie roszczeń uprawnionego (np. w sprawach o alimenty lub roszczenia wymienione w art. 753¹). Wydane postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie musi nadawać się do wykonania w postępowaniu egzekucyjnym, lecz może charakteryzować się jedynie skutecznością (np. postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego).

Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Przepis art. 730¹ § 1 kpc wymienia dwie ww. przesłanki udzielenia zabezpieczenia, przy czym obie powinny być uprawdopodobnione. Uprawdopodobnienie roszczenia przez wnioskodawcę oznacza przytoczenie takich okoliczności, z których będzie wynikać, że roszczenie mu przysługuje, a okoliczności te będą przez niego uprawdopodobnione. Można zatem powiedzieć, że przesłanka ta będzie spełniona, jeśli wnioskodawca przedstawi materiał, niekoniecznie spełniający wymogi stawiane przez przepisy o postępowaniu dowodowym, z którego można jednak wywieść ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa, że roszczenie rzeczywiście istnieje.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. 

Przykład 1.

Jan Kowalski prowadzi hurtownię z materiałami budowlanymi. Zbigniew Nowak prowadzi działalność w zakresie wznoszenia budynków. Pan Zbigniew na potrzeby budowy kupił cement oraz cegły na łączną kwotę 30 000,00 zł. Nie zapłacił w terminie należności objętych fakturą za materiały budowlane. Pan Jan zamierza go pozwać. Ponadto dowiedział się on, że pan Zbigniew sprzedaje swój majątek i istnieje ryzyko braku zaspokojenia wyroku sądowego. Pan Jan może zatem złożyć już w pozwie wniosek o udzielenie zabezpieczenia, pan Zbigniew bowiem podejmuje czynności zmierzające do uniemożliwienia wykonania wyroku.

Uprawdopodobnienie dotyczy w praktyce dwóch aspektów. Odnosi się ono zarówno do okoliczności faktycznych, na których opiera się roszczenie i które powinny być przedstawione, a ich istnienie prawdopodobne w świetle dowodów oferowanych przez uprawnionego, jak i do podstawy prawnej roszczenia, która powinna być również prawdopodobna w tym znaczeniu, że dochodzone roszczenie znajduje podstawę normatywną. Przyjmuje się przy tym, że roszczenie można uznać za uprawdopodobnione, jeżeli prima facie jest szansa na jego istnienie.

Uprawdopodobnienia nie można mylić z udowodnieniem. Sąd ocenia na podstawie materiału dowodowego, czy faktycznie strona występująca z roszczeniem ma słuszność w swoich twierdzeniach i roszczenie jest wiarygodne oraz może być dochodzone w procesie.

Zabezpieczenie przed wszczęciem postępowania

Zgodnie z art. 733 § 1 kpc, udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać 2 tygodni.

Od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego złożonego przed wniesieniem pisma wszczynającego postępowanie pobiera się 4. część opłaty należnej od pozwu o to roszczenie – art. 69 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Jeżeli wniosek o zabezpieczenia składany jest w pozwie, wówczas nie podlega odrębnej opłacie.

Zabezpieczenie w przypadku zapłaty z tytułu transakcji handlowej

Zgodnie z art. 730¹ § 21 kpc interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu Ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza 75 000 zł, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej 3 miesiące.

W przypadku dochodzenia roszczenia z tytułu transakcji handlowej w tym przypadku uprawdopodobnienie roszczenia następuje niejako automatycznie. Udzielenie zabezpieczenia w tym trybie jest więc dużo prostsze. Warunkiem jest jednak okoliczność, że roszczenie nie może przekraczać 75 000 zł.

Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

Jako sumę zabezpieczenia należy wskazać:

1. należność główną;
2. odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych;
3. opłatę sądową od pozwu;
4. koszty zastępstwa procesowego (w przypadku ustanowienia pełnomocnika przez powoda);
5. opłatę skarbową od pełnomocnictwa (w przypadku ustanowienia pełnomocnika przez powoda).