Dochodzenie roszczeń z umów leasingu - warto wiedzieć!

Leasing jest jedną z najczęstszych form finansowania, która można powiedzieć, że łączy w sobie elementy kredytu i dzierżawy. Przedmiotem umowy leasingu może być zarówno rzecz ruchoma, jak i nieruchomość. W przeważającej większości przypadków będą to ruchomości, a najczęściej maszyny przemysłowe, samochody osobowe, samochody dostawcze/ciężarowe. Jakie potencjalne zagrożenia niesie ze sobą umowa leasingu, w szczególności jej niewykonywanie? Na jakie postanowienia umowne leasingobiorca powinien zwrócić uwagę? Jak przebiega dochodzenie roszczeń z umów leasingu? Odpowiedź znajduje się poniżej.

Co to jest leasing?

Zgodnie z art. 7091 Kodeksu cywilnego przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

Oddanie przez finansującego rzeczy korzystającemu należy rozumieć jako przeniesienie jej posiadania. W świetle art. 348 Kodeksu cywilnego przeniesienie posiadania rzeczy następuje przez wydanie rzeczy lub przez wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą lub wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą.

Podstawowym obowiązkiem finansującego-leasingodawcy jest zakup rzeczy w celu oddania jej leasingobiorcy do używania i ewentualnie pobierania pożytków oraz wydania jej w stanie przydatnym do umówionego użytku.

Natomiast po stronie korzystającego-leasingobiorcy jest wynagrodzenie płatne w ratach, których suma będzie równała się co najmniej cenie nabycia rzeczy.

Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Kategorie roszczeń, które mogą być następstwem niewykonywania lub nieprawidłowego wykonywania umowy leasingu przez korzystającego-leasingobiorcę

Przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy leasingu (art. 7091–70918) nie wskazują w sposób jednoznaczny na kategorie roszczeń, których finansujący-leasingodawca może dochodzić od korzystającego-leasingobiorcy. Większość przepisów ma charakter semiimperatywny, tzn. daje swobodę stronom do dowolnego ukształtowania stosunku prawnego, ale w pewnych granicach.

Większość postanowień umów leasingu wynika z tzw. OWU – Ogólnych Warunków Umów, które stanowią integralną część umów leasingowych. Dodatkowym elementem, na który należy zwrócić uwagę, jest tabela opłat dodatkowych, gdzie wyszczególnione są takie pozycje jak: 

• opłata za rejestrację pojazdu, 

• opłata za weryfikację polisy ubezpieczeniowej, 

• opłata za wyrażenie zgody na wyjazd pojazdu poza granice kraju, 

• opłata związana ze zmianą harmonogramu rat leasingowych, 

• opłata związana z cesją umowy, 

• opłata za wyrażenie zgody na używanie pojazdu przez osobę trzecią, 

• opłata związana z koniecznością wezwania korzystającego do uiszczenia zaległości na rzecz finansującego. 

Powyższe stanowią jedynie przykład opłat dodatkowych pobieranych przez finansującego.

Do najważniejszych kategorii roszczeń finansującego-leasingodawcy (na przykładzie leasingu auta osobowego) należą:

1. roszczenia z tytułu nieuiszczonych rat leasingowych;

2. roszczenia związane z odstąpieniem od umowy przez finansującego-leasingodawcę;

3. roszczenia związane z wypowiedzeniem umowy przez finansującego-leasingodawcę;

4. roszczenia związane ze zwrotem pojazdu w wyniku wcześniejszego rozwiązania umowy (opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy, opłaty z tytułu uszkodzeń pojazdu, opłaty z tytułu przebiegu pojazdu ponad limit wskazany w umowie);

5. roszczenia wynikające z tzw. tabeli opłat;

6. roszczenia wynikające z opłat administracyjnych.

Warto przy tym zaznaczyć, że nie wszystkie ww. kategorie roszczeń (poza pierwszą) muszą wystąpić w ogóle albo też jednocześnie w jednej umowie leasingu.

Roszczenia związane z nieuiszczeniem w terminie rat leasingowych

Do pierwszej z ww. przykładowo wskazanych kategorii zaliczają się roszczenia z tytułu nieuiszczonych przez korzystającego-leasingobiorcę rat leasingu. Warto tutaj pamiętać, że raty leasingu, inaczej nazywane czynszami, czynszami finansowymi są wykazywane nie tylko w harmonogramie, gdzie wskazywane są wysokości raty i terminy płatności. Finansujący-leasingodawca przesyła korzystającemu-leasingobiorcy fakturę z określonym terminem płatności. Nieuiszczenia raty w ogóle lub w terminie wskazanym na fakturze powoduje, że finansujący-korzystający posiada wobec korzystającego-leasingobiorcy roszczenie o zapłatę nieuiszczonej raty lub rat. Tym samym będzie on uprawniony do dochodzenia zapłaty na drodze postępowania cywilnego, co spowoduje dodatkowo konieczność pokrycia kosztów procesu przez korzystającego-leasingobiorcę.

Przykład 1.

Jan Kowalski prowadzi działalność gospodarczą. W jej ramach skorzystał z leasingu. Finansującym był Bank ABC. Rata Leasingu wynosiła 1000,00 zł netto (1230,00 zł brutto). Jan Kowalski nie uiścił dwóch rat leasingowych. Bank ABC reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika pozwał Jana Kowalskiego i w procesie wykazał, że faktycznie nie uiścił on rat, mimo prawidłowego doręczenia faktur i wielokrotnego wzywania go do zapłaty. Jakie koszty będzie musiał ponieść Jan Kowalski w związku z nieuiszczeniem rat w terminie?

1. Równowartość dwóch rat leasingowych – 2460,00 zł – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (opóźnienie w transakcjach handlowych) od dnia wymagalności poszczególnych rat do dnia zapłaty;

2. Koszty opłaty od pozwu poniesionej przez Bank ABC – 200,00 zł – jako zwrot kosztów procesu;

3. Koszty zastępstwa procesowego w związku z wystąpieniem po stronie Banku profesjonalnego pełnomocnika – 900,00 zł.

Tym samym w związku z nieuiszczeniem wymagalnych rat leasingowych Jan Kowalski poniesie koszty procesu nie mniejsze niż 1100,00 zł oraz będzie obowiązany do uiszczenia rat leasingowych.

Roszczenia z tytułu wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy leasingu przez finansującego-leasingodawcę

Przedmiotowe roszczenia wynikają z wcześniejszego zakończenia umowy leasingu. Najczęściej ma to miejsce w sytuacji, gdy korzystający-leasingobiorca wykorzystuje przedmiot umowy sprzecznie z umową lub/i ogólnymi warunkami umów leasingu (OWUL), nie uiszcza w terminie wymagalnych rat leasingowych, narusza inne postanowienia umowy leasingowej/OWUL.

Najczęściej roszczenia z tytułu wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy leasingu przez finansującego-leasingodawcę stanowią pewną kwotę obliczoną według wzoru określonego właśnie w umowie leasingowej lub w OWUL. Wysokość tego roszczenia jest uzależniona od finansującego i postanowień zawartych w tym zakresie przeważnie w OWUL. Dlatego też przed podpisaniem umowy leasingu warto szczegółowo zapoznać się z postanowienia OWUL, które stanowią integralną część umowy leasingu.

Roszczenia związane ze zwrotem pojazdu w wyniku wcześniejszego rozwiązania umowy (opłaty z tytułu uszkodzeń pojazdu, opłaty z tytułu przebiegu pojazdu ponad limit wskazany w umowie, opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy)

W przypadku sporej części finansujących-leasingodawców, szczególnie w przypadku tzw. leasingów niskich rat, gdzie korzystający-leasingobiorca nie ma obowiązku wykupu pojazdu, w umowach leasingu/OWUL zawarte są postanowienia związane z badaniem stanu technicznego pojazdu po zwrocie, niezależnie od przyczyny – czy to zakończenie umowy (upływ okresu trwania), czy jej wcześniejsze rozwiązanie.

Po zwrocie pojazdu do finansującego-leasingodawcy pojazd poddawany jest badaniu stanu technicznego, najczęściej przez rzeczoznawcę samochodowego. Rzeczoznawca wydaje opinię, wskazuje na przewidywany koszt usunięcia usterek. Stanowi to podstawę do obciążenia korzystającego-leasingodawcy kosztami związanymi z usunięciem tych usterek, najczęściej na podstawie faktury lub noty obciążeniowej.

W przypadku gdy w umowie leasingu był określony maksymalny przebieg pojazdu w okresie trwania umowy, jego przekroczenie może spowodować obciążenie korzystającego-leasingobiorcy opłatą związaną z przekroczeniem limitu kilometrów określonego w umowie. W przypadku wcześniejszego przedterminowego zakończenia umowy leasingu limit przebiegu jest określany w sposób proporcjonalny do czasu jej trwania. Przekroczenia ponad limit proporcjonalny również powoduje możliwość obciążenia korzystającego-leasingobiorcy opłatami związanymi z tzw. nadprzebiegiem.

W przypadku opłat za wcześniejsze rozwiązanie umowy, to tutaj należy wskazać, że to tak naprawdę inna nazwa kar umownych związanych z niewypełnieniem warunków zawartej umowy. Tutaj jej wysokość zależy przede wszystkim od momentu wcześniejszego zakończenia umowy (przed terminem wskazanym w umowie). Im później zostanie ona rozwiązana, tym kara umowna jest, a przynajmniej powinna być mniejsza. Przepisy Kodeksu cywilnego nie wskazują na wysokość kary, aczkolwiek wszystkie kary umowne mogą podlegać tzw. miarkowaniu ich wysokości na etapie postępowania sądowego.

Dochodzenie roszczeń z umów leasingu a tabela opłat oraz opłat administracyjnych

Roszczenia te dotyczą w szczególności:

1. opłat związanych z rejestracją pojazdu;

2. opłat związanych z weryfikacją warunków ubezpieczenia (jeżeli korzystający-leasingobiorca będzie chciał lub też będzie miał możliwość skorzystania z oferty ubezpieczeniowej innej niż prezentuje finansujące-leasingodawca);

3. opłat związanych z wyrażeniem zgody na wyjazd leasingowanym pojazdem poza granice kraju;

4. opłat związanych z uzyskaniem zgody na użyczenie pojazdu osobie trzeciej;

5. opłat związanych z obsługą wezwań do zapłaty, informacją o mandatach karnych.

Powyższe opłaty stanowią jedynie przykłady najczęściej powtarzające się w tabelach opłat dołączanych do umów leasingu. Ich konkretne punkty zależne są od finansującego-leasingodawcy.

Właściwość sądu

Zgodnie z art. 27 ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jest to zasada ogólna, zgodnie z którą sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego, czyli w tym przypadku korzystającego-leasingobiorcy.

Natomiast strony mogą w umowie oznaczyć właściwość sądu, co najczęściej występuje w umowach leasingu. Wówczas finansujący w niemal każdym przypadku wskazuje, że właściwym do rozwiązywania sporów jest sąd właściwy ze względu na siedzibę finansującego-leasingodawcy.

Umowa leasingu i warunki tam zawarte polegają w przeważającej liczbie przypadków wyłącznie na przystąpieniu do tej umowy, co oznacza, że treść z góry narzucana jest na korzystającego-leasingobiorcę bez możliwości negocjacji postanowień dotyczących opłat związanych z umową. Dlatego też przed jej podpisaniem należy zapoznać się nie tylko z samą umową leasingu, lecz także z OWUL.