Strony umowy pracowniczej mają prawo dokonywać zmian w zakresie treści łączącego je stosunku pracy. Pracodawca i pracownik mogą dokonać korekty w obrębie postanowień umownych, w tym także w odniesieniu do zmiany stanowiska pracy. Jeżeli taka reorganizacja niesie za sobą obniżenie wynagrodzenia pracownika, konieczne jest przestrzeganie określonych zasad prawa pracy. Jakie konsekwencje niesie obniżenie wynagrodzenia za pracę po zmianie stanowiska pracy? Wyjaśniamy.
Wypowiedzenie zmieniające jako podstawa zmiany stanowiska pracy związanej z obniżeniem wynagrodzenia
Wypowiedzenie warunków pracy i płacy (wypowiedzenie zmieniające) uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy, zwanej dalej kp.
Tak więc zmiana stanowiska pracy połączona z obniżką wynagrodzenia powinna być przeprowadzona w drodze wypowiedzenia zmieniającego.
Przy wypowiedzeniu warunków pracy i płacy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy o wypowiedzeniu umowy o pracę. Oznacza to, że:
jeśli w danym zakładzie pracy działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić konsultację wypowiedzenia zmieniającego zaproponowanego pracownikowi reprezentowanemu przez tę organizację;
przedstawiając pracownikowi oświadczenie dotyczące wypowiedzenia zmieniającego, pracodawca powinien także przestrzegać stosownych formalności, a więc obowiązany jest wskazać przyczynę uzasadniającą dokonanie wypowiedzenia zmieniającego;
pracodawca jest obowiązany stosować przepisy ochronne wyłączające lub ograniczające możliwość wdrożenia wypowiedzenia zmieniającego w stosunku do grup pracowników objętych wzmożoną ochroną trwałości stosunku pracy (pracownicy w wieku przedemerytalnym, z zastrzeżeniem art. 43 kp, pracownicy korzystający z uprawnień rodzicielskich, działacze związkowi oraz inne grupy zatrudnionych chronione na podstawie odrębnych regulacji).
Wypowiedzenie warunków pracy i płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki (art. 42 § 2 kp).
W wyroku Sądu Najwyższego (SN) z 7 stycznia 1997 roku (I PKN 51/96) skład orzekający uznał, że oświadczenie pracodawcy określające nowe zasady wynagradzania pracownika nie jest wypowiedzeniem zmieniającym, jeżeli nie zawiera oświadczenia o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę.
Czy powierzenie innej pracy niż podstawowa na okres do 3 miesięcy można zastosować przy zmianie stanowiska pracy skutkującego obniżką pensji?
Przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość powierzenia pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę, przy czym jest to dopuszczalne, jeżeli zaistniały ku temu przesłanki wskazane w przepisach prawa.
Przykład 1.
Ze względu na trudności kadrowe w okresie wakacji pracodawca zamierza powierzyć pracownikowi księgowości zadania związane z pracami w archiwum – na okres 2 miesięcy. Pracownik ma stosowne kwalifikacje, a potrzeby pracodawcy trzeba obiektywnie uznać za uzasadnione. Pracownik miałby jednak otrzymywać niższe od dotychczasowego wynagrodzenie zgodnie z obowiązującym w przedsiębiorstwie taryfikatorem płacowym. Czy pracodawca może skorzystać z takiej możliwości?
Jak wynika z art. 43 § 4 kp, wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym. Zastosowanie tej procedury jest jednak dozwolone jedynie wówczas, gdy:
nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia oraz
odpowiada kwalifikacjom pracownika.
Porozumienie zmieniające a obniżenie wynagrodzenia wskutek zmiany stanowiska pracy
Porozumienie zmieniające jest dopuszczalną formą modyfikacji stosunku pracy, nie jest jednak szczegółowo unormowane w Kodeksie pracy. Przy jego zawieraniu stosuje się jedną z ogólnych zasad prawa pracy, stanowiącą, że nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 kp).
Do porozumienia zmieniającego stosuje się pomocniczo art. 353(1) Kodeksu cywilnego, który stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Zgodnie z art. 29 § 4 kp zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej. Korekta wymienionych warunków dokonana wyłącznie w formie ustnej jest wprawdzie ważna, jednak wadliwa.
Wymaga dodania, że strony stosunku pracy powinny zgodnie wskazać termin, od którego uzgodnione zmiany będą obowiązywać. Jeżeli to nie nastąpi, zakłada się, że korekta warunków zatrudnienia obowiązuje od daty zawarcia porozumienia zmieniającego.
W kontekście powyżej omówionych reguł prawnych nie ma przeszkód, aby strony uzgodniły zmiany w zakresie stanowiska pracy połączone z obniżeniem wynagrodzenia.
Należy jednocześnie pamiętać o niedopuszczalności stosowania postanowień mniej korzystnych niż wynikające z przepisów określających minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przykład 2.
Pracownik jest wynagradzany na podstawie minimalnej stawki wynagrodzenia obowiązującej w danym roku kalendarzowym. Pracodawca zamierza dokonać zmian w ramach łączącego jego i pracownika stosunku pracy. W tym celu pracodawca przygotował projekt porozumienia zmieniającego. Jednak w ramach takiego porozumienia nie można obniżyć pensji pracownika poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Z inicjatywą zmiany warunków zatrudnienia w trybie porozumienia zmieniającego może wystąpić zarówno pracodawca, jak i pracownik, przy czym pracodawca nie jest obowiązany do przyjęcia propozycji pracownika (por. wyrok SN z 17 września 1997 roku, I PKN 268/97,).
Przykład 3.
Przedsiębiorstwo wielobranżowe zatrudnia pracownika będącego rencistą. Osoba ta wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o przeniesienie na inne stanowisko w drodze porozumienia zmieniającego, na którym praca charakteryzuje się mniejszą uciążliwością. Jednocześnie za pracę na tym stanowisku nie przysługują dodatki do wynagrodzenia, co będzie oznaczać obniżenie dotychczasowej pensji pracownika. Osoba kierująca wniosek w pełni aprobuje taki skutek. Jest to uzasadnione w szczególności chęcią wykonywania lżejszej pracy. Ponadto pracownik dorabia sobie do renty i obowiązują go limity zarobkowe ogłaszane przez ZUS, których przekroczenie wiąże się ze zmniejszeniem świadczenia rentowego. Jeżeli istnieją w firmie możliwości organizacyjne, pracodawca może zaakceptować propozycję pracownika.
Obniżenie wynagrodzenia za pracę po zmianie stanowiska pracy – podsumowanie
Zmiana stanowiska pracy związana z obniżką wynagrodzenia powinna być przeprowadzona w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Czasowe powierzenie innej pracy niż określona w umowie nie może być zastosowane, jeżeli pracownik miałby otrzymywać niższe wynagrodzenie. Na podstawie porozumienia zmieniającego jest możliwe podjęcie uzgodnień dotyczących zmiany stanowiska pracy połączonej z obniżeniem wynagrodzenia pracownika. Należy jednocześnie pamiętać o minimalnych standardach płacowych wynikających z prawa pracy.
