Koszty podatkowe pozwalają obniżyć podatek, ale też dla tych przedsiębiorców, którzy płacą składkę zdrowotną od dochodu, mają istotne znaczenie. Czy wypłacone przez pracodawcę zadośćuczynienie za wypadek przy pracy może być kosztem podatkowym?
W jakich sytuacjach mówimy o wypadku przy pracy?
Wypadek przy pracy został zdefiniowany w Ustawie z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Za wypadek przy pracy kwalifikuje się również wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań lub podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony albo przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Wypadkiem przy pracy będzie również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
- uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
- wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- pełnienia mandatu posła lub senatora pobierającego uposażenie;
- odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
- wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
- wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w Ustawie z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
- współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
- wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
- wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
- wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
- odbywania służby zastępczej;
- nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego przez słuchaczy pobierających stypendium;
- kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium;
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Świadczenia z ZUS w związku z wypadkiem przy pracy
Ubezpieczony, który doznał wypadku przy pracy, może z tego tytułu liczyć na następujące rodzaje świadczeń z ZUS:
- zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- zasiłek wyrównawczy,
- jednorazowe odszkodowanie,
- renta z tytułu niezdolności do pracy,
- renta szkoleniowa,
- dodatek pielęgnacyjny,
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Członkowie rodziny pracownika zmarłego w wyniku wypadku przy pracy mogą otrzymać następujące świadczenia: jednorazowe odszkodowanie, rentę rodzinną, dodatek do renty rodzinnej.
Odszkodowanie z ZUS-u za wypadek przy pracy
W okresie od 1 kwietnia 2025 roku do 31 marca 2026 roku obowiązują następujące kwoty jednorazowych odszkodowań wypłacanych w związku z wypadkiem przy pracy:
- 1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
- 1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
- 28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
- 28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty;
- 147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
- 73 635 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko;
- 147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci;
- 147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawnionych równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko;
- 28 636 zł, jeżeli obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom;
- 73 635 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Odszkodowanie za wypadek przy pracy od pracodawcy
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wypłacone przez ZUS mogą nie rekompensować pracownikowi całości szkody doznanej w następstwie wypadku przy pracy. Dlatego też może on dochodzić od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, w tym:
- jednorazowego odszkodowania,
- zadośćuczynienia pieniężnego,
- renty.
Przykład 1.
Pan Robert w wypadku przy pracy stracił obie nogi. Po tym zdarzeniu całkowicie się załamał. Chce pozwać pracodawcę o wypłatę zadośćuczynienia, które ma mu zrekompensować krzywdę, jakiej doznał. Czy ma szansę na otrzymanie takiego zadośćuczynienia?
Pan Robert może domagać się od pracodawcy zadośćuczynienia za wypadek przy pracy. Może ono być wypłacone dobrowolnie przez pracodawcę lub pracownik może go dochodzić od pracodawcy na drodze sądowej.
Powyższe roszczenia przysługują również członkom rodziny poszkodowanego pracownika.
Wypłata świadczenia odszkodowawczego przez pracodawcę pracownikowi za wypadek przy pracy a dopuszczalność zakwalifikowania go jako koszt podatkowy
Dotychczas organy podatkowe wskazywały, że koszty ponoszone z tytułu odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy za wypadek przy pracy nie stanowią kosztów uzyskania przychodu.
W interpretacji indywidualnej z 3 grudnia 2024 roku (0112-KDIL2-1.4011.723.2024.2.TR) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał: „Wypłacone zadośćuczynienie i odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 i § 4 Kodeksu cywilnego – mogą stanowić koszty uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile wypadek przy pracy/realizacji zlecenia nie był spowodowany winą pracodawcy/zleceniodawcy. W przypadku bowiem, gdy wypadek przy pracy był spowodowany winą pracodawcy/zleceniodawcy, wydatki poniesione na różnego rodzaju świadczenia odszkodowawcze z tego tytułu – nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej”.
Na podstawie art. 22 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów będą uznane koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 powoływanej ustawy.
- jest poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;
- nie został wymieniony w art. 23 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych jako wydatek niestanowiących kosztów uzyskania przychodów;
- jest należycie udokumentowany.
Nie ma wykazu wydatków, które zaliczane byłyby do kosztów uzyskania przychodów, mogą być nimi bowiem wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.
W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2025 roku (sygn. II FSK 806/22) stwierdzono, że zadośćuczynienie dla poszkodowanego pracownika może być kosztem firmy, gdy obowiązek jego wypłaty wynika z odpowiedzialności pracodawcy opartej na zasadzie ryzyka. Wyrok ten dotyczył spółki, która wypłaciła zadośćuczynienie.
Przykład 2.
Pan Tomasz jako przedsiębiorca na zasadzie ryzyka ponosi odpowiedzialność za wypadek pani Małgorzaty przy pracy i był zobowiązany wypłacić jej kwotę 100 000 zł. Czy koszty te będą mogły być zakwalifikowane jako koszty podatkowe?
W świetle najnowszych stanowisk organów podatkowych i sądów koszty te mogą być kosztem podatkowym, jeśli po analizie spełniają one przesłanki kosztów podatkowych wskazane w ich definicji.
Zadośćuczynienie za wypadek przy pracy - podsumowanie
Podsumowując, zadośćuczynienie może być kosztem pracodawcy, gdy wynika ono z odpowiedzialności pracodawcy na zasadzie ryzyka. Musi ono jednak spełniać wszystkie kryteria, które pozwalają uznać je z koszt uzyskania przychodu, w tym być należycie udokumentowane.
