Koncesja na alkohol po śmierci przedsiębiorcy. Jak ją przenieść?

Śmierć przedsiębiorcy to skomplikowany proces prawny, szczególnie gdy w skład majątku firmy wchodzi tak specyficzne uprawnienie jak koncesja na alkohol. Pomijając aspekty rodzinno-emocjonalne, zgon właściciela firmy stanowi poważny problem organizacyjny. Nie oznacza to jednak, że całe przedsiębiorstwo przestaje istnieć, ponieważ pozostaje majątek, którym dysponują spadkobiercy lub zarząd sukcesyjny. Dla rodzin, które chcą kontynuować działalność lub sprzedać sklep, kluczowe staje się pytanie – co zrobić z koncesją na alkohol po śmierci właściciela sklepu?

Koncesja na alkohol – ściśle związana z przedsiębiorcą?

Zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych nie jest prawem, którym można swobodnie rozporządzać. Ma ono charakter „osobisty” i jest ściśle związane z przedsiębiorcą, któremu zostało wydane. Co prawda można je przenieść, ale to wymaga wypełnienia określonych formalności. O tym jednak w dalszej części artykułu.

Powyższe oznacza, że:

• zezwolenie jest – co do zasady nieprzenoszalne – nie można go sprzedać lub darować;
• jest wydawane dla określonego przedsiębiorcy oraz punktu sprzedaży i składowania napojów alkoholowych;
• obowiązuje przez czas określony w decyzji.

Co jednak ciekawe, mimo osobistego charakteru koncesji, nie wygasa ona wraz ze śmiercią przedsiębiorcy i może być przeniesiona. Jak to wygląda?

Koncesja na alkohol – co się z nią dzieje po śmierci?

Decyzje związane z przedsiębiorstwem, takie właśnie jak koncesje i zezwolenia (przypominamy – na alkohol wydawane jest zezwolenie; koncesja to jedynie potoczna nazwa) nie wygasają z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Wynika to bezpośrednio z art. 18 ust. 12 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, zgodnie z którym zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych wygasa w przypadku:

1. likwidacji punktu sprzedaży;
2. upływu terminu ważności zezwolenia;
3. zmiany rodzaju działalności punktu sprzedaży;
4. zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej;
5. niedopełnienia w terminie obowiązku:
• złożenia pisemnego oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim,
• dokonania opłaty za korzystanie z zezwolenia.

Jak widać, ustawa nie przewiduje możliwości wygaśnięcia koncesji na alkohol w przypadku śmierci przedsiębiorcy prowadzącego punkt sprzedaży.

Co z przeniesieniem koncesji na alkohol?

W razie śmierci przedsiębiorcy mogą wystąpić dwa scenariusze odnośnie do dalszej działalności firmy – albo spadkobiercy będą kontynuowali działalność spadkodawcy, albo sprzedadzą przedsiębiorstwo (w zasadzie to majątek należący do zmarłego przedsiębiorcy; JDG jest niezbywalne).

Niezależnie jednak od podjętej przez spadkobierców decyzji przeniesienie koncesji w obu przypadkach wygląda niemal identycznie, z tą różnicą, że obowiązują inne terminy na złożenie wniosku. Zatem, aby decyzja w przedmiocie koncesji na alkohol została przeniesiona, wnioskodawca musi:

• spełniać warunki określone dla zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, określone w art. 18 ust. 7 ustawy o wychowaniu w trzeźwości;
• złożyć dokumenty potwierdzające spełnienie tych warunków;
• oświadczyć, że przyjmuje wszystkie warunki zawarte w decyzji i zobowiązać się do wykonania związanych z nią obowiązków;
• przedłożyć pisemną zgodę pozostałych właścicieli przedsiębiorstwa w spadku lub pozostałych nabywców (współwłaścicieli przedsiębiorstwa „kupującego” firmę) na przeniesienie na wnioskodawcę zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.

Należy przy tym pamiętać, że ustawa przewiduje trzy rodzaje zezwoleń:

• do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo;
• powyżej 4,5% do 18% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa);
• powyżej 18% zawartości alkoholu.

Są to trzy odrębne decyzje administracyjne. Jeżeli przedsiębiorca chce sprzedawać wszystkie rodzaj alkoholu, musi starać się o wydanie trzech zezwoleń. To samo dotyczy przeniesienia koncesji – spadkobierca musi wnioskować o przeniesienie każdego zezwolenia, które miał zmarły przedsiębiorca.

Terminy na złożenie wniosku o przeniesienie koncesji

Różnice między dziedziczeniem działalności gospodarczej i jej kontynuacją a jej sprzedażą istnieją w terminach na złożenie wniosku.

W razie śmierci przedsiębiorcy

W pierwszej kolejności sprawdźmy, jak wygląda sytuacja z przeniesieniem koncesji na alkohol w sytuacji, gdy spadkobiercy zdecydują się kontynuować działalność w punkcie sprzedaży. 

Przeniesienie zezwolenia następuje w drodze decyzji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, wydanej na wniosek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, tj. spadkobierców. Na złożenie wniosku jest maksymalnie 6 miesięcy, licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli jednak decyzja będzie odmowna albo wniosek nie zostanie w ogóle złożony, koncesja wygaśnie po 6 miesiącach.

Trzeba jednak uważać, jeżeli przedsiębiorca powołał zarząd sukcesyjny. W takim bowiem wypadku będzie obowiązywał przepis 38 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym. Zgodnie z nim w terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny może złożyć do organu administracji publicznej, który wydał decyzję związaną z przedsiębiorstwem, wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania tej decyzji. To oznacza, że jeśli po śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo w spadku będzie w zarządzie sukcesyjnym, zamiast 6 miesięcy na wniosek, zostaną jedynie 3 miesiące.

Sprzedaż przedsiębiorstwa

W przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa innemu przedsiębiorcy przeniesienie koncesji następuje na wniosek nabywcy przedsiębiorstwa. Decyzję w tym przedmiocie wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W tym przypadku wniosek trzeba złożyć w terminie 3 miesięcy od dnia nabycia przedsiębiorstwa. Co istotne, tutaj termin jest liczony od dnia nabycia, a nie od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Przykład 1.

Zmarły przedsiębiorca pozostawił po sobie sklep monopolowy swojemu synowi. Ten sprzedał go po 4 miesiącach od śmierci ojca. Czy nowy właściciel ma możliwość przeniesienia koncesji?

Wydaje się, że tak. W tym przypadku nie został powołany zarząd sukcesyjny. Spadkobierca miał zatem 6 miesięcy na wniosek. W tym jednak czasie sprzedał firmę. Zatem nowy właściciel ma teraz 3-miesięczny termin na złożenie wniosku o przeniesienie zezwolenia, licząc od daty dokonania zakupu.

Czy zarząd sukcesyjny może sprzedać działalność gospodarczą po zmarłym przedsiębiorcy?

Kilka słów o zarządzie sukcesyjnym, ponieważ być może ktoś o nim słyszał, albo nie do końca wie, czym taki zarząd się zajmuje.

Z chwilą śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą powstaje tzw. przedsiębiorstwo w spadku. Obejmuje ono wszystkie składniki majątkowe – zarówno materialne, jak i niematerialne – należące do zmarłego i wykorzystywane w jego działalności gospodarczej. Można uznać, że jest to ta sama firma, ale w okresie przejściowym – zanim spadkobiercy formalnie przejmą jej własność. Pamiętamy jednak, że JDG nie da się bezpośrednio przejąć, gdyż m.in. nie można zostać wpisanym w miejsce zmarłego przedsiębiorcy w CEIDG.

Dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania firmy po śmierci właściciela może zostać powołany zarząd sukcesyjny. Ma on charakter tymczasowy i służy do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa do czasu zakończenia postępowania spadkowego. Zarządca sukcesyjny kontynuuje działalność gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy, także w ramach spółki cywilnej, w której ten uczestniczył. Działa on we własnym imieniu, lecz w interesie i na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.

Zasadniczo zarząd sukcesyjny może trwać maksymalnie 2 lata, licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy, jednak w uzasadnionych przypadkach sąd może przedłużyć ten okres, nie więcej jednak niż do 5 lat.

Zarządca sukcesyjny zajmuje się bieżącym prowadzeniem przedsiębiorstwa i dba o jego płynne funkcjonowanie do momentu, gdy spadkobiercy przejmą firmę. Co do zasady może podejmować tylko czynności mieszczące się w granicach tzw. zwykłego zarządu. Jeżeli jednak pojawi się konieczność wykonania działań przekraczających te granice – np. sprzedaży istotnych składników majątku – musi uzyskać zgodę wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku jej braku – zezwolenie sądu.

Oznacza to, że sprzedaż przedsiębiorstwa jest możliwa, jednakże z racji tego, że jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd, aby zarządca mógł tego dokonać, musi:

• uzyskać zgodę wszystkich spadkobierców,
• a jeżeli takiej zgody nie uzyska – postarać się o zezwolenie sądu.

Problem ze sprzedażą sklepu z napojami alkoholowymi

Co wiemy do tej pory? Że możliwe jest przeniesienie koncesji na alkohol oraz że firmę (jako ogół składników majątkowych) zmarłego przedsiębiorcy można sprzedać. Problem jest jednak taki, że jeżeli zezwolenie zostanie przeniesione, to nie będzie możliwości odsprzedania alkoholu, będącego przecież jednym z elementów tego przedsiębiorstwa.

Koncesja, na której temat cały czas rozważamy, pozwala na sprzedaż detaliczną. Ta natomiast nie jest odpowiednia do odsprzedawania alkoholu innym przedsiębiorcom. Jednym z warunków uzyskania zezwolenia jest zaopatrywanie się w napoje alkoholowe u producentów i przedsiębiorców mających odpowiednie zezwolenie na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych. Zatem bez specjalnego zezwolenia na sprzedaż hurtową odpada możliwość zwykłego „sprzedania” towaru w postaci napojów alkoholowych nabywcy firmy.

Wszystkie składniki należące do zmarłego przedsiębiorcy – prócz alkoholu – mogą być normalnie przeniesione na nowego właściciela. W ramach sprzedaży przedsiębiorstwa przenosi się tytuł do lokalu, sprzęt do prowadzenia działalności oraz wyposażenie sklepu, ale nie napoje alkoholowe. Co zatem trzeba zrobić, aby móc sprzedać sklep razem z napojami alkoholowymi?

Należy zastosować tutaj art. 184 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, zgodnie z którym na wniosek przedsiębiorcy, którego koncesja wygasła z przyczyn wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy, właściwy organ może wydać zezwolenie na wyprzedaż posiadanych i zinwentaryzowanych zapasów napojów alkoholowych. Termin określony w zezwoleniu na wyprzedaż nie może być dłuższy niż 6 miesięcy od dnia wygaśnięcia zezwolenia.

Reasumując, chcąc pozbyć się sklepu alkoholowego po zmarłym przedsiębiorcy, nie warto starać się o przedłużenie koncesji na alkohol. Wystarczy odczekać 3 lub 6 miesięcy, kiedy zezwolenie wygaśnie z mocy ustawy i dopiero wtedy odsprzedać sklep z całym asortymentem. Oczywiście taka odsprzedaż będzie możliwa, o ile kontrahent będzie miał odpowiednie zezwolenie lub zezwolenia (w zależności od zawartości alkoholu w napojach).