Obowiązek podatkowy VAT - czy zależy od momentu wystawienia faktury?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o VAT w zakresie ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego, należy zauważyć, że nie jest on zależny od daty wystawienia faktury sprzedaży. Nie oznacza to jednak, że nie ma konieczności wystawiania faktur. Sprawdź, czy obowiązek podatkowy VAT zależny jest od daty wystawienia faktury i kiedy dokładnie powstaje!

Obowiązek podatkowy VAT a data wystawienia faktury

Obowiązek podatkowy VAT jest ważny zarówno dla sprzedawcy, jak i nabywcy. Sprzedawcy zależy bowiem na uniknięciu zaległości podatkowych i wykazaniu podatku należnego w prawidłowym okresie, klientowi natomiast na odliczeniu VAT od dokonanych zakupów. Prawidłowe ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego VAT w znacznej mierze będzie zależało od terminów wykonywanych transakcji, które z kolei będą miały wpływ na datę wystawienia faktury.

Obowiązek wystawienia faktury nakładają na podatników przepisy art. 106i ustawy o VAT. W niektórych przypadkach ustawodawca wprost określił terminy wystawienia faktury. Zgodnie z postanowieniami fakturę należy wystawić nie później niż:

• 30. dnia od dnia wykonania usług – w przypadku usług budowlanych i budowlano-montażowych,
• 60. dnia od dnia wydania towarów – w przypadku dostawy książek drukowanych (z wyłączeniem map i ulotek) oraz gazet, czasopism i magazynów,
• 90. dnia od dnia wykonania czynności – w przypadku dokonywania czynności polegających na drukowaniu książek (z wyłączeniem map i ulotek), gazet, czasopism i magazynów oraz dostawy objętej importem usług zgodnie z art. 28b,
• z upływem terminu płatności – w przypadku dostawy m.in. energii elektrycznej i cieplnej oraz świadczenia usług telekomunikacyjnych, najmu czy stałej obsługi prawnej, wymienionych w art. 19a ust. 5 pkt 4.

W pozostałych przypadkach faktury należy wystawić nie później niż do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wykonano usługę lub dokonano dostawy (art. 106i ust. 1 ustawy o VAT).

W zakresie terminu wystawienia faktury, zgodnie z art. 106i ust. 7 ustawy o VAT fakturę można wystawić nie wcześniej niż na 60 dni przed faktycznym dokonaniem dostawy towarów, wykonaniem usługi, także przed otrzymaniem całości lub części zapłaty.

W przypadku wystawienia faktury do końca 2021 roku na 30 dni przed planowaną dostawą, jeśli transakcja nie zostanie faktycznie dokonana, wystawiona faktura może zostać uznana za pustą fakturę, co skutkuje sankcjami karno-skarbowymi po stronie sprzedawcy. Aby uchronić się przed konsekwencjami, warto anulować fakturę (jeśli nie trafiła do obiegu prawnego) lub dokonać jej korekty do „zera”. Pakiet zmian wprowadzonych w ramach Polskiego Ładu, termin 30 dni został wydłużony o 100% czyli fakturę od stycznia 2022 roku można wystawić na 60 dni przed sprzedażą lub otrzymaniem zaliczki.

Obowiązek podatkowy VAT – zasady ogólne

Jak wskazano powyżej, w oparciu o zasady ogólne, obowiązek podatkowy VAT powstaje w momencie dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. W przypadku usług częściowych usługę uznaje się za wykonaną w przypadku wykonania tej części, dla której określono zapłatę, natomiast usługi ciągłe uznaje się za wykonane wraz z upływem każdego okresu wskazanego w umowie, do którego odnoszą się płatności, odpowiednio do momentu jej świadczenia. Jeśli usługi ciągłe świadczone są na przełomie roku, wówczas usługę uznaje się za wykonaną wraz z upływem każdego roku podatkowego, aż do momentu jej zakończenia. Usługą częściową może być usługa remontowo-budowlana, świadczona przez dłuższy okres, dla której wyszczególniono etapy realizacji i ustalono wynagrodzenia za każdy etap wraz z terminem uregulowania.

Przykład 1.

Pan Wiesław będzie wykonywał meble do biura na zamówienie. Przewidywany termin zakończenia zlecenia, tj. wykonania mebli, jest szacowany na 3 grudnia. Pan Wiesław zdecydował się wystawić fakturę dla klienta 25 listopada. W jakiej dacie powstaje obowiązek podatkowy VAT?

Obowiązek podatkowy w tym przypadku powstanie 3 grudnia, w dacie wykonania usługi.

Obowiązek podatkowy VAT powstaje także w dacie uregulowania całości lub części zapłaty, jeśli miała miejsce przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi.

Obowiązek podatkowy VAT - szczególne zasady

Moment powstania obowiązku podatkowego w większości sytuacji powstaje na zasadach ogólnych, co nie ma związku z datą wystawienia faktury. Jednakże ustawa o VAT przewiduje także przypadki szczególne, dla których wskazano inny moment powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT obowiązek podatkowy VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu:

1. wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu;
2. przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
3. dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18;
4. świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług;
5. świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37–41.

Przykład 2.

8 listopada komitent przekazał samochód komisantowi celem dalszej odsprzedaży. 6 grudnia samochód został sprzedany. Zapłata za samochód została dokonana 7 grudnia. Gotówkę otrzymaną komisant przekazał komitentowi 10 grudnia. W jakiej dacie powstaje obowiązek podatkowy VAT u komitenta i komisanta?

Obowiązek podatkowy powstaje u komitenta 10 grudnia, czyli w dniu otrzymania płatności, natomiast u komisanta obowiązek podatkowy powstanie na zasadach ogólnych, czyli w dniu wydania samochodu, tj. 6 grudnia.

Szczególny moment powstania obowiązku podatkowego ustalono także dla:

• świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych,
• dostawy książek drukowanych (z wyłączeniem map i ulotek) oraz gazet, czasopism i magazynów drukowanych,
• czynności polegających na drukowaniu książek (z wyłączeniem map i ulotek) oraz gazet, czasopism i magazynów (z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług).

Zgodnie bowiem z art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT dla wskazanych powyżej usług obowiązek podatkowy powstaje w dacie wystawienia faktury. Zatem osoby świadczące jedną z wymienionych usług powinny szczególnie pilnować daty wystawienia faktury.

Obowiązek podatkowy VAT w dacie wystawienia powstaje także w odniesieniu do:

• dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
• świadczenia usług:
• telekomunikacyjnych,
• wymienionych w poz. 24-37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy,
• najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
• ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
• stałej obsługi prawnej i biurowej,
• dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,

- z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.

Jeśli zgodnie z art. 19a ust. 7 ustawy o VAT, faktura nie zostanie wystawiona terminowo, obowiązek podatkowy VAT powstanie w momencie upływu tego terminu, nie później niż w dacie upływu terminu płatności

Jak wskazano powyżej, określenie momentu powstania obowiązku podatkowego jest uzależnione od rodzaju i przedmiotu transakcji. Prawidłowe zdefiniowanie transakcji może wskazać odpowiednie określenie tego momentu i wykazanie podatku w prawidłowym okresie. Obowiązek podatkowy VAT należy więc rozpatrywać za każdym razem indywidualnie, tym bardziej, że występują przypadki, w których data wystawienia faktury ma znaczenie i takie, w których obowiązek podatkowy powstaje niezależnie od wystawionego dokumentu.