Konstytucja Biznesu to pakiet pięciu ustaw stworzonych z myślą o przedsiębiorcach. Ich głównym celem było wprowadzenie ułatwień dla osób prowadzących firmy. Najistotniejsze rozwiązania weszły w życie z dniem 30 kwietnia 2018 r. Omawiamy najistotniejsze zmiany i sprawdzamy, jak Konstytucja Biznesu zmienia sposób prowadzenia biznesu w Polsce.
Konstytucja Biznesu – relacje między administracją a przedsiębiorcami
W ramach Konstytucji Biznesu stworzonych zostało 5 ustaw, których celem jest zreformowanie prawa gospodarczego obowiązującego w Polsce. Są to:
- Prawo przedsiębiorców – ustawa zastępująca dotychczasową ustawę o swobodzie działalności gospodarczej,
- Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej,
- Ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców,
- Ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy,
- Ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W Prawie przedsiębiorców znalazł się katalog zasad, na których opierać ma się relacja między przedsiębiorcami a administracją publiczną. Do najważniejszych z nich należą:
- zasada wolności gospodarczej oraz zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” – oznacza ona tyle, że organy administracji nie mogą nakładać na przedsiębiorców nakazów czy zakazów, jeżeli nie mają ku temu podstawy w przepisach,
- domniemanie uczciwości przedsiębiorcy – urzędnicy nie mogą zakładać, że przedsiębiorca działa nieuczciwe lub niezgodnie z prawem, a to z kolei ma swoje odzwierciedlenie m.in. w sposobie prowadzenia kontroli (nie odbywają się one już „na oślep”),
- przyjazna interpretacja przepisów – jeżeli przepisy nie są jasne, przedsiębiorca nie będzie ponosić z tego tytułu skutków.
Ustawa Prawo przedsiębiorców określa także sposób, w jaki będzie tworzone prawo gospodarcze. Jedną z najistotniejszych zmian jest nakaz określania wpływu nowych regulacji na małe i średnie przedsiębiorstwa. Tzw. ekonomiczna analiza prawna dotyczy już wszystkich zgłaszanych projektów, również senackich czy poselskich.
„Pas startowy”, czyli ułatwienia dla nowych firm
Konstytucja Biznesu wprowadziła rozwiązanie w postaci działalności nierejestrowej. Dotychczas każda osoba – niezależnie od skali prowadzonej działalności gospodarczej – musiała uzyskać wpis w CEIDG. Z wpisem z kolei wiązało się wiele obowiązków, a przede wszystkim konieczność opłacania składek ZUS. Po wejściu w życie Konstytucji Biznesu osoby przedsiębiorcze mogą skorzystać z działalności nierejestrowej.
Przez działalność nierejestrową należy rozumieć drobną działalność zarobkową, z której uzyskany przychód nie przekracza 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Osoba prowadząca taką działalność nie musi składać wniosku o wpis do CEIDG, nie opłaca też składek ZUS, ale musi prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży. Taka konstrukcja przepisów jest szczególnie korzystna dla osób chcących spróbować swoich sił w biznesie.
Dla większości przedsiębiorców to właśnie obowiązkowe składki ZUS są największą barierą w rozwoju. Prawo przedsiębiorców wprowadziło rozwiązanie w postaci ulgi na start. Przedsiębiorca korzystający z ulgi na start może zrezygnować z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze 6 miesięcy (składka zdrowotna pozostaje obowiązkowa). Następnie może skorzystać z pozostałych ulg w zakresie ubezpieczeń społecznych – opłacania składek ZUS w preferencyjnej wysokości (przez 24 miesiące) oraz ZUS liczonego od dochodu (tzw. „mały ZUS” – rozwiązanie, które będzie funkcjonować od 2020 r.).
Rzecznik MŚP i Punkt Informacji dla Przedsiębiorcy
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców (MŚP) to nowa instytucja, która ma być gwarantem wdrożenia rozwiązań zapisanych w Konstytucji Biznesu. Instytucja Rzecznika MŚP z powodzeniem funkcjonuje w innych krajach, np. Stanach Zjednoczonych i Australii. W Polsce Rzecznik będzie wybierany na 6-letnią kadencję.
Zgodnie z założeniami Rzecznik MŚP ma działać w interesie mikro-, małych i średnich przedsiębiorców, w tym interweniować w indywidualnych sprawach (choćby przystępując do postępowania podatkowego). Będzie mógł:
- występować do organów z wnioskami,
- podejmować inicjatywę ustawodawczą,
- żądać przygotowania objaśnień prawnych
- współpracować z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi.
Każdy przedsiębiorca może zwrócić się do Rzecznika m.in. o wydanie objaśnień prawnych czy pomoc w zorganizowaniu mediacji z urzędem. Więcej informacji o tej instytucji można znaleźć na stronie www.rzecznikmsp.gov.pl.
Przed wejściem w życie Konstytucji Biznesu przedsiębiorcy potrzebujący zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami czy składkami ZUS musieli złożyć odpowiedni wniosek w urzędzie. Aktualnie skorzystać mogą z działającego online Punktu Informacji Przedsiębiorcy. Pracujący tam eksperci odpowiadają także na pytania właścicieli firm i przyszłych przedsiębiorców. W założeniu punkt ma być rozwinięciem portalu www.biznes.gov.pl stworzonego z myślą o osobach prowadzących działalność gospodarczą.
Przechowywanie akt pracowniczych na nowych zasadach
Jeszcze do niedawna w Polsce obowiązywał 50-letni okres przechowywania akt pracowniczych. Dla pracodawców był to spory kłopot – musieli albo wygospodarować miejsce, albo za opłatą zlecić przechowywanie dokumentacji zewnętrznej, wyspecjalizowanej w tym zakresie firmie. Od 1 stycznia 2019 r. przedsiębiorcy mogą prowadzić tzw. e-akta. Dzięki elektronizacji dokumentów doszło do skrócenia okresu przechowywania akt pracowniczych z 50 do 10 lat. Dla pracodawców to konkretne udogodnienie – zaoszczędzą zarówno czas, jak i pieniądze (według wyliczeń Ministerstwa Rozwoju firma zatrudniająca ok. 500 osób zyska w ten sposób 200 tys. zł rocznie).
Skrócenie czasu przechowywania dokumentacji pracowniczej jest możliwe dzięki temu, że dane do ZUS będą przekazywane w formie elektronicznej. Zasadniczo zatem ZUS na bieżąco będzie otrzymywał wszelkie informacje niezbędne do ustalenia w późniejszym czasie prawa do świadczeń i ich wysokości.
Sukcesja firmy – nowe rozwiązania
Jeszcze do niedawna w Polsce brakowało rozwiązań, które umożliwiałyby prowadzenie firmy po śmierci jej właściciela. Nowe przepisy zaczęły obowiązywać dopiero pod koniec listopada 2018 r. Od tego momentu przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą mogą samodzielnie dokonać zgłoszenia zarządcy sukcesyjnego. W razie śmierci właściciela, to właśnie on będzie prowadził sprawy firmy aż do momentu załatwienia formalności spadkowych.
Aby powołać zarządcę sukcesyjnego, przedsiębiorca musi dopełnić formalności. Należą do nich:
- przygotowanie oświadczenia o powołaniu zarządcy sukcesyjnego,
- przygotowanie zgody w formie pisemnej osoby mającej pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego,
- dokonanie wpisu zarządcy do CEIDG.
Zgłoszenie zarządcy sukcesyjnego nie wiąże się z żadnymi kosztami, a formalności można załatwić przez internet – wniosek wraz z wymaganym oświadczeniem zarządy sukcesyjnego można złożyć online, korzystając ze strony internetowej CEIDG.
Konstytucja Biznesu – kolejne ułatwienia w 2020 r.
Nie wszystkie zmiany w ramach Konstytucji Biznesu mogły zostać wprowadzone od razu. W 2020 r. przedsiębiorcy mogą spodziewać się kolejnych ułatwień. Należą do nich m.in.:
- możliwość zawiązania prostej spółki akcyjnej (PSA) – to rozwiązanie stworzone z myślą o startupach, ale PSA nie ma ograniczeń sektorowych, dzięki czemu będzie mógł zawiązać ją każdy przedsiębiorca, niezależnie od branży, w jakiej działa,
- ograniczenie zatorów płatniczych poprzez ustalenie maksymalnych terminów zapłaty za wykonaną usługę lub dostarczony towar – w transakcji, której stroną jest podmiot publiczny, maksymalny termin zapłaty to 30 dni (wyjątek stanowią podmioty lecznicze – 60 dni),
- składki ZUS liczone od dochodu zamiast przychodu – dzięki wprowadzeniu tego rozwiązania tzw. „mały ZUS” ma być dostępny dla szerszej grupy przedsiębiorców niż dotychczas; zgłoszenia będą przyjmowane do 8 stycznia 2020 r.
- Trwają też prace nad tzw. Pakietem Przyjazne Prawo. W jego ramach przedsiębiorcy mogą spodziewać się kolejnych 70 ułatwień. Jak wskazuje Ministerstwo Rozwoju, zmiany są niezbędne, by dostosować przestarzałe przepisy do aktualnej sytuacji gospodarczej. Do najważniejszych zmian, które zostaną wprowadzone Pakietem Przyjazne Prawo, zalicza się:
- wydłużenie terminu rozliczania VAT w imporcie – to rozwiązanie powszechnie stosowane m.in. w Niemczech; odroczona płatność VAT ma wzmocnić pozycję polskich portów,
- prawo do błędu – będzie ono przysługiwać przedsiębiorcom zarejestrowanym w CEIDG, którzy dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej i w związku z tym mogą popełniać omyłki; naruszenie przepisów nie będzie karane, jeżeli przedsiębiorca usunie naruszenie w terminie wskazanym przez urząd,
- przedsiębiorcy uzyskają ochronę konsumencką – zmiana ma dotyczyć wyłącznie przedsiębiorców wpisanych do CEIDG.
Konstytucja Biznesu i zmiany wprowadzane w różnych ustawach mają ułatwić przedsiębiorcom codzienne funkcjonowanie oraz zwiększyć ich konkurencyjność.
