Jeśli Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejrzewa, że przedsiębiorca postępuje w sposób sprzeczny z zasadami ochrony konkurencji lub narusza zbiorowe interesy konsumentów, może wszcząć postępowanie w sprawie tych nieprawidłowości. W toku prowadzonego przez UOKIK postępowania, przedsiębiorca może zostać skontrolowany. Jak wygląda kontrola UOKIK?
Czy pracownik UOKIK lub pracownik Inspekcji Handlowej może kontrolować przedsiębiorcę?
Tryb kontroli UOKIK został uregulowany w przepisach art. 105a i n. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W toku postępowania przed Prezesem Urzędu może być przeprowadzona, przez upoważnionego pracownika Urzędu lub Inspekcji Handlowej zwanego dalej „kontrolującym”, kontrola u każdego przedsiębiorcy, zwanego dalej „kontrolowanym”, w zakresie objętym tym postępowaniem.
Przedsiębiorca powinien pamiętać, iż wyłącznie określony krąg podmiotów ma prawo do przeprowadzenia kontroli:
-
pracownik UOKIK;
-
pracownik Inspekcji Handlowej;
-
podmiot upoważniony przez Prezesa UOKIK (np. pracownik organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego UE).
Kontroler jest zobowiązany do przedstawienia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, który to dokument zawiera wszystkie informacje wskazane w przepisie art. 105a ust. 4 ustawy, m.in. pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego przedsiębiorcy. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli może zostać wydane tylko i wyłącznie przez Prezesa UOKIK, albo wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej.
W toku prowadzonej kontroli kontroler ma prawo do:
-
korzystania z pomocy funkcjonariuszy policji lub innych organów kontroli przy wykonywaniu swoich obowiązków;
-
prawo wstępu do gruntów i budynków, z których korzysta przedsiębiorca;
-
prawo dostępu do związanych z przedmiotem kontroli dokumentów (akt, pism, ksiąg, itp.), a także systemów informatycznych i nośników danych oraz sporządzania notatek z treści tych dokumentów i wytwarzania ich kopii;
-
żądania ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli;
-
żądania udostępnienia przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie;
-
utrwalania przebiegu kontroli za pomocą środków rejestrujących obraz i dźwięk.
Czy w czasie kontroli przedsiębiorca może złożyć zażalenie?
Prawa i obowiązki przedsiębiorcy w toku przeprowadzonej kontroli, korespondują z przedstawionym powyżej zakresem uprawnień kontrolerów. Kontrolowany przedsiębiorca ma obowiązek umożliwić kontrolerowi przeprowadzenie kontroli i nie może ingerować w jej przebieg. Jednocześnie, kontrolowany przedsiębiorca ma prawo do uzyskania informacji o przedmiocie i zakresie kontroli, prawo do wglądu w upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz prawo do obecności w toku dokonywanych czynności.
Jak wskazano powyżej, kontroler ma prawo do żądania ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli – przedsiębiorca oraz jego pracownicy mają prawo do odmowy składania wyjaśnień oraz prawo do odmowy współdziałania w toku kontroli wówczas, gdy naraziłoby to osobę przesłuchiwaną lub osoby jej najbliższe na odpowiedzialność karną.
Co ważne, jeśli kontrolowany przedsiębiorca uzna, że jego prawa w toku prowadzonej kontroli zostały naruszone, może wnieść zażalenie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Zażalenie wnosi się za pośrednictwem Prezesa UOKIK w terminie 7 dni od dnia dokonania czynności, przy czym wniesienie zażalenia, nie wstrzymuje prowadzonej kontroli. Zażalenie podlega rozpoznaniu w terminie 7 dni. Uwzględnienie zażalenia ma ten skutek, że dowody uzyskane w wyniku zaskarżonej czynności kontrolnej, nie mogą być wykorzystane w prowadzonym postępowaniu, w innych postępowaniach prowadzonych przez Prezesa UOKIK oraz w postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów.
Czy przeszukanie może odbyć się tylko u kontrolowanego?
Jednym ze sposobów stosowanych w trakcie prowadzonej kontroli jest przeszukanie. Celem tej czynności jest pozyskanie dowodów świadczących o naruszeniu zasad ochrony konkurencji przez przedsiębiorcę. Jednocześnie, przeszukanie w istotny sposób narusza prawa kontrolowanego, w tym przede wszystkim jego prawo do prywatności.
Przeszukanie w toku kontroli prowadzonej przez UOKIK jest możliwe tylko i wyłącznie za zgodą sądu. Zgodę w tym zakresie, na wniosek UOKIK, wydaje Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie. Postanowienie jest wydawane w ciągu 48 godzin i nie jest zaskarżalne zażaleniem, przy czym sąd wyrazi zgodę na przeszukanie tylko i wyłącznie wówczas, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie poważnego naruszenia przepisów ustawy lub ryzyko zatarcia dowodów.
Czynności przeszukania nie mogą być dokonywane w siedzibie organu kontroli pod nieobecność kontrolowanego, a jedynie w siedzibie kontrolowanego lub w innym miejscu wykonywania działalności gospodarczej
Co ważne, zgodnie z przywołanym powyżej orzeczeniem czynności przeszukania, polegające na analizie danych zgromadzonych na nośnikach danych (twarde dyski, płyty, urządzenia typu pendrive, itd.) nie mogą odbyć się w siedzibie organu kontroli pod nieobecność przedstawiciela kontrolowanego podmiotu. Jeśli UOKIK nie dotrzyma tej zasady, może narazić się na uznanie dowodów pozyskanych w ten sposób za sprzeczne z przepisami prawa.
Podmiot, u którego przeprowadzono przeszukanie oraz inne osoby, których prawa zostały naruszone w toku postępowania, mają prawo do wniesienia zażalenia do sądu ochrony konkurencji i konsumentów na czynności przeszukania, wykraczające poza zakres przedmiotowy przeszukania lub inne czynności przeszukania, podjęte z naruszeniem przepisów. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia dokonania czynności.
Czy kontrolowany przedsiębiorca może zakwestionować protokół kontroli?
Kontrola UOKIK i jej przebieg jest dokumentowany w protokole kontroli. Protokół musi spełniać wymogi określone w przepisach ustawy, przywołane poniżej.
1. Przebieg przeprowadzonej kontroli kontrolujący przedstawia w protokole kontroli.
2. Protokół kontroli powinien zawierać w szczególności:
1) wskazanie nazwy albo imienia i nazwiska oraz adresu kontrolowanego;
2) datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli;
3) imię, nazwisko i stanowisko służbowe kontrolującego;
4) określenie przedmiotu i zakresu kontroli;
5) opis stanu faktycznego ustalonego w trakcie kontroli;
6) opis załączników;
7) informację o pouczeniu kontrolowanego o prawie zgłaszania zastrzeżeń do protokołu oraz o prawie odmowy podpisania protokołu.
3. Materiał dowodowy zgromadzony w toku kontroli stanowi załącznik do protokołu kontroli.
Zarówno kontrolowany przedsiębiorca, jak i kontroler są zobowiązani do podpisania protokołu. Co niezwykle istotne, przed złożeniem podpisu przedsiębiorca ma prawo do zgłoszenia zastrzeżeń do treści protokołu - w terminie 7 dni od otrzymania jego egzemplarza. Kontroler może w oparciu o zgłoszone zastrzeżenia uzupełnić treść protokołu, może również odmówić wprowadzenia zmian. W takim przypadku w protokole czyni się wzmiankę o przyczynie braku podpisu przedsiębiorcy.
Kontrola UOKIK - jakie są jej konsekwencje?
Jeśli kontrola UOKIK potwierdzi podejrzenia w zakresie naruszeń, których dopuścił się przedsiębiorca, UOKIK może nałożyć na kontrolowanego przedsiębiorcę karę finansową. Kara zostanie nałożona w wydanej przez UOKIK decyzji.
Wysokość kary finansowej zależy od wielu czynników związanych nie tylko rodzajem dokonanych przez przedsiębiorcę naruszeń, lecz również z charakterem podmiotu, na który nakładana jest kara. UOKIK bierze pod uwagę zarówno okoliczności łagodzące (na przykład zachowanie przedsiębiorcy po dokonaniu naruszenia, dobrowolne i nieprzymuszone usunięcie jego skutków, współpraca z UOKIK w toku trwania postępowania wyjaśniającego i wpływ na szybkość postępowania), jak i okoliczności obciążające (dokonanie naruszenia w sposób umyślny, nakłanianie innych przedsiębiorców do dokonywania naruszeń, dokonanie naruszeń po raz kolejny).
Od decyzji Prezesa UOKIK przedsiębiorcy przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie, działającego jako Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 1 miesiąca od doręczenia decyzji.
