Zakaz konkurencji został uregulowany w art.101-104 Kodeksu pracy (kp). Z kolei złamanie zakazu konkurencji przez pracownika – w Kodeksie cywilnym (kc), w rozdziałach o odszkodowaniach i karze umownej. Jakie konsekwencje może ponieść pracownik, który nie dotrzyma umowy o zakazie konkurencji?
Jak powinna wyglądać umowa o zakazie konkurencji?
Pracodawca, który prowadzi działalność gospodarczą, może zabezpieczyć swoje interesy przed ewentualnymi, niepożądanymi zachowaniami aktualnie zatrudnionych, jak i byłych pracowników, podpisując z nimi umowy o zakazie konkurencji.
Istotą umowy o zakazie konkurencji jest powstrzymywanie się przez pracownika przed podejmowaniem działań konkurencyjnych w stosunku do pracodawcy, czyli takich, które naruszają interes pracodawcy.
Umowa o zakazie konkurencji może być podpisana na czas trwania stosunku pracy, jak i na określony czas po jej ustaniu. Podpisanie z pracownikami umowy (np. wraz z umową o pracę lub w terminie późniejszym) wiąże się z wypłatą odszkodowania dla pracownika przestrzegającego tego przepisu – po rozwiązaniu z nim umowy o pracę.
Co grozi pracownikowi za złamanie zakazu konkurencji w czasie trwania pracy?
Jeżeli pracownik naruszył zakaz konkurencji nieumyślnie, to zastosowanie mają przepisy kp zawarte w rozdziale “Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy”. Mówią one, że pracownik ponosi odpowiedzialność materialną w wysokości szkody poniesionej przez pracodawcę, jednak nie może ona przekroczyć trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika.
Jeżeli złamanie zakazu konkurencji nastąpiło umyślnie, pracodawca może żądać od pracownika pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej. Pracownik powinien naprawić szkodę, ale i wyrównać utracone korzyści. W danej sytuacji pracodawca może również rozwiązać z zatrudnionym umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
A co w przypadku, kiedy złamanie zakazu konkurencji nastąpi po ustaniu stosunku pracy?
Pracodawca może podpisać z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji dotyczącej okresu po ustaniu zatrudnienia.
Umowa taka jest szczególnie przydatna, gdy np. ze względu na swe obowiązki pracownik ma dostęp do materiałów firmowych szczególnie ważnych dla interesów przedsiębiorstwa (np. model biznesowy, ważni klienci itp.).
W umowie należy określić czas jej obowiązywania oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Wskutek naruszenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, były pracownik ponosi pełną odpowiedzialność, a zatem jest zobowiązany do pokrycia szkody w pełnej wysokości – niezależnie od stopnia winy.
Poszkodowany pracodawca może dochodzić zarówno wyrównania strat, jak i zwrotu utraconych korzyści, które by osiągnął, gdyby pracownik nie wyrządził mu szkody, naruszając zakaz konkurencji.
Jeśli w umowie zastrzeżono karę umowną, to pracodawca może żądać jej zapłacenia przez byłego pracownika. Aby żądać kary umownej wystarczy samo złamanie zakazu konkurencji – nie jest konieczne powstanie szkody.
Konsekwencją naruszenia zakazu konkurencji może być również:
-
zaprzestanie wypłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji,
-
zwrot wypłaconego odszkodowania przez pracownika,
-
odszkodowanie od pracownika – na podstawie kc, odszkodowanie za niewywiązanie się z umowy.
W razie ustania przyczyn uzasadniających ustanie zakazu konkurencji albo gdy pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji, były pracownik może podjąć działalność konkurencyjną bez konsekwencji prawnych.
