Przedmiotem kradzieży może być nie tylko coś materialnego lub utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Złodzieje mogą czyhać również na cudzą tożsamość i podszywać się pod działające na rynku firmy. Kiedy mamy do czynienia z takimi przestępstwami? Jaka kara grozi za kradzież tożsamości?
Kradzież tożsamości
Przestępstwo kradzieży tożsamości zostało uregulowane w jednym przepisie wspólnie z uporczywym nękaniem. Zgodnie z treścią art. 190a Kodeksu karnego kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia bądź istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Jeżeli następstwem czynu określonego powyżej jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Kradzież tożsamości polega w praktyce na podszywaniu się pod inną osobę. Jest to tak naprawdę postać oszustwa, choć przyjmuje ona formę osobową, a nie rzeczową. Podszywanie się pod inną osobę może następować na wiele różnych sposobów:
- wykorzystywanie cudzych danych osobowych, np. znalezionego lub ukradzionego dowodu osobistego, paszportu lub innego dokumentu zawierającego dane identyfikacyjne innej osoby,
- wykorzystywanie cudzego wizerunku, np. zdjęć z internetu, i podszywanie się pod kogoś przy pomocy komunikatorów elektronicznych, wykorzystywanej dokumentacji,
- rozpowszechnianie informacji przy pomocy danych innej osoby.
Podstawowym warunkiem karalności kradzieży tożsamości jest podjęcie takich działań w celu wyrządzenia szkody osobistej lub majątkowej. Jeśli sprawca omawianego przestępstwa nie obrał sobie takiego celu, istnieje szansa, że nie zostanie on skazany za swoje czyny. Pamiętajmy przy tym, że omawiane przestępstwo jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, a nie z urzędu.
Przykład 1.
Michał posługiwał się danymi osobowymi swojego kolegi Macieja, ponieważ chciał w ten sposób zaszkodzić jego wizerunkowi w pracy. Michał uzyskał dostęp do skrzynki mailowej Macieja i za jej pomocą wysyłał obraźliwe wiadomości do przełożonego Macieja. Wskutek takich działań Maciej został zwolniony z pracy, dowiedział się jednak, że za całą sytuację odpowiada Michał. Maciej może zgłosić całą sprawę na policję i niezależnie od tego dochodzić roszczeń odszkodowawczych od Michała.
Przykład 2.
Wojciech ma brata bliźniaka Marka, który pracuje w firmie handlowej. Marek miał zaplanowane ważne spotkanie, podczas którego miał uzgodnić w imieniu swojej firmy warunki kontraktu, który będzie podpisywał jego szef. Przełożony mężczyzny zakomunikował mu, że jeśli tego nie zrobi, zostanie zwolniony z pracy. W dniu umówionego spotkania Marek zachorował i nie był w stanie wyjść z domu ani odbyć spotkania online, przełożenie terminu również nie wchodziło w grę, ponieważ przedstawiciel drugiej strony tego samego dnia wyjeżdżał na urlop, z którego wróci za kilka miesięcy. Marek poprosił swojego brata Wojciecha, aby ten pojechał na spotkanie i wyjaśnił mu, co dokładnie powinien zrobić. Wojciech pojechał na to spotkanie i udawał swojego brata, ostatecznie strony dogadały się co do możliwości współpracy i zdecydowały, że w wyznaczonym terminie zostanie podpisana odpowiednia umowa pomiędzy ich firmami. W tej sytuacji nie możemy mówić o przestępstwie kradzieży tożsamości, ponieważ Wojciech działał na wyraźnie polecenie Marka, nie działał także w celu wyrządzenia szkody majątkowej lub osobowej wobec drugiej strony rozmów biznesowych.
Podszywanie się pod firmę
Jak się okazuje, kradzież tożsamości może dotyczyć nie tylko osób fizycznych, ale także i przedsiębiorstw działających na rynku. Odnosi się to w szczególności do dobrze prosperujących firm lub takich, którym sprawca przestępstwa chce wyrządzić szkodę finansową (np. poprzez tworzenie złej jakości podrabianych towarów konkurenta).
Podszywanie się pod firmę może przybrać formę kilku różnych przestępstw – oszustwa, przywłaszczenia, oszustwa finansowego lub oszustwa ubezpieczeniowego. Wykorzystywanie osiągnięć cudzej firmy może także zostać uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Zgodnie z treścią art. 286 kk kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli czyn popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art. 284 kk stanowi natomiast, że każdy, kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Według art. 297 kk kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu obowiązkowi nie powiadamia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, określonego powyżej lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego. Nie podlega jednak karze ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych powyżej, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.
Art. 298 kk stanowi zaś, że kto w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wypłacie odszkodowania.
Podsumowanie
Kradzież tożsamości oraz podszywanie się pod firmę mogą być uznane za czyny sprzeczne z prawem, a co za tym idzie – wiązać się z konsekwencjami karnymi (w tym z karą pozbawienia wolności). W zależności od rodzaju działań sprawcy będziemy mieli do czynienia z różną klasyfikacją jego czynu. W przypadku posługiwania się cudzą tożsamością nie zawsze będzie to czyn zabroniony, szczególnie gdy nie był podjęty w celu wyrządzenia szkody majątkowej lub osobowej.
