Wszelkie świadczenia majątkowe pomiędzy małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności małżeńskiej są neutralne podatkowo z uwagi na współwłasność łączną małżeńskiego majątku. Inaczej jest natomiast w przypadku tych par, pomiędzy którymi panuje rozdzielność małżeńska. W związku z tym zastanowimy się, jak pod względem podatkowym wyglądają świadczenia między małżonkami!
Zaspokojenie potrzeb rodziny to nie darowizna
W sytuacji gdy jeden z małżonków przekazuje drugiemu określone środki pieniężne na zaspokojenie potrzeb rodziny, może pojawić się pytanie, czy dochodzi tutaj do darowizny, którą należy zgłosić do właściwego US.
W pierwszej kolejności wskażmy, że zaspokojenie potrzeb rodziny nie jest tożsame z darowizną, ponieważ są to dwie różne instytucje prawne regulowane różnymi aktami prawnymi.
Stosownie do art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie są zobligowani, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Powinność ta, jako wynikająca z przepisu powszechnie obowiązującego, powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania, orzeczenia separacji lub unieważnienia. Rodzaj i zakres potrzeb, które muszą zostać zaspokojone, zależą od uzasadnionych indywidualnych okoliczności dotyczących każdego z członków rodziny. Określenie, że każdy z małżonków ma przyczynić się do zaspokojenia potrzeb rodziny, oznacza, iż realizacji tego obowiązku można dochodzić drogą prawną.
Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, wówczas, zgodnie z treścią art. 28 § 1 ww. ustawy, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego. Wynika to z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a dotyczy zarówno małżonków w ustroju rozdzielności, jak i wspólności małżeńskiej.
Natomiast umowa darowizny została opisana w art. 888 kc, gdzie czytamy, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Art. 1 ust. 1 ustawy SD w zamkniętym katalogu czynności opodatkowanych nie wymienia świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny w rozumieniu art. 27 kro, co oznacza, że środki przekazane przez jednego małżonka drugiemu na zaspokojenie potrzeb rodziny nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W konsekwencji powyższego możemy przyjąć, że przekazywanie pieniędzy w ramach zaspokojenia potrzeb rodziny nie jest darowizną.
Potwierdza to treść interpretacji Dyrektora IS w Katowicach z 29 kwietnia 2008 roku, nr IBPB2/415-214/08/ASZ, gdzie czytamy, że skoro zatem jeden z małżonków ze swojego odrębnego majątku dokonuje wypłat na rzecz drugiego małżonka i nie jest to tytułem darmym (mąż mieszka w domu, na który łoży), to nie można również uznać tego świadczenia (nawet w przypadku, gdyby było dobrowolne) za darowiznę w rozumieniu art. 888 kc.
Świadczenia między małżonkami a opodatkowanie PIT
Brak konieczności rozpoznania darowizny nie oznacza jednak, że żadne konsekwencje podatkowe w takim przypadku się nie pojawią.
Otóż jak stanowi art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT, przepisów o podatku dochodowym nie stosuje się do świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, objętych wspólnością majątkową małżeńską.
Zgodnie z art. 31 § 1 ww. Kodeksu z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
W myśl art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu (art. 52 § 1 ww. Kodeksu).
Analizując powyższe, stwierdzić należy, że możliwość skorzystania z wyłączenia określonego w art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależniona jest od łącznego spełnienia wszystkich zawartych w tym przepisie przesłanek, a mianowicie:
- przyznane świadczenie musi być przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny;
- potrzeby rodziny muszą być zgodne z określonymi w art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego;
- świadczenie musi być objęte wspólnością majątkową małżeńską.
Powyższe wyłączenie opodatkowania obejmuje swoim zakresem jedynie świadczenia pomiędzy małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności małżeńskiej.
Natomiast w przypadku świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny w ustroju rozdzielności majątkowej po stronie małżonka otrzymującego środki pieniężne powstaje przychód w rozumieniu podatku dochodowego stanowiący przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT.
Stanowisko to potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z 23 czerwca 2020 roku, nr 0113-KDIPT2-2.4011.201.2020.3.AKU, czytamy, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki do wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskanego przez wnioskodawczynię świadczenia z tytułu zaspokajania potrzeb rodziny, bowiem zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu z 27 maja 2019 roku ustanowiona została rozdzielność majątkowa pomiędzy wnioskodawczynią i jej mężem, która obowiązuje od 26 listopada 2018 roku. Fakt wydania przez sąd ww. orzeczenia wyklucza więc istnienie między małżonkami wspólności majątkowej, a zatem nie został spełniony jeden z warunków koniecznych dla skorzystania z ww. wyłączenia.
W konsekwencji uzyskiwane od męża po ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez wnioskodawczynię świadczenie na zaspokajanie potrzeb rodziny stanowi dla niej przychód z innych źródeł określony w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Uzyskiwane po ustanowieniu rozdzielności majątkowej świadczenie na zaspokajanie potrzeb rodziny stanowi zatem przychód z innych źródeł określony w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym małżonek zobowiązany jest wykazać taki przychód w zeznaniu podatkowym PIT-36 składanym za rok, w którym doszło do wypłaty świadczenia.
Do opodatkowania zastosowanie ma skala podatkowa określona w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
Z treści przepisów podatkowych wynika, że istnieje zasadnicza różnica pomiędzy świadczeniami wzajemnymi małżonków w ustroju wspólności oraz rozdzielności majątkowej. O ile bowiem w tym pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnościami neutralnymi podatkowo, to w drugim pojawia się obowiązek podatkowy w podatku PIT.
