Nabywając nieruchomość, możliwość sprawdzenia jej stanu prawnego, jest szeroka – wszystkie najważniejsze informacje znajdują się w księdze wieczystej. W przypadku rzeczy ruchomych – szczególnie tych z drugiej ręki – sytuacja jest już nieco bardziej skomplikowana. Większość towarów nie posiada swoich numerów ewidencyjnych i nie znajdują się w żadnych rejestrach, a przecież również ruchomości mogą osiągać wysokie wartości, tak jak jest to na przykład w przypadku samochodów. Jest jednak kilka miejsc, gdzie można sprawdzić, czy dany przedmiot ma „czystą historię” oraz czy nie jest niczym obciążony. Jednym z nich jest rejestr zastawów skarbowych. Aby uzyskać pełną informację co to statusu rzeczy, należy złożyć wniosek o wypis z rejestru zastawów. Sprawdźmy zatem, kto dokładnie może złożyć takie pismo i w jaki sposób powinien to zrobić.
Czym jest rejestr zastawów skarbowych?
Najprościej rzecz ujmując, rejestr zastawów skarbowych jest bazą, w której ewidencjonowane są zastawy skarbowe na majątku podatnika (dłużnika podatkowego). Z kolei zastaw skarbowy to jedno z narzędzi służących zabezpieczeniu interesów organów podatkowych. Pozwala on na zabezpieczenie należności podatkowych na rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych będących własnością podatnika lub stanowiących współwłasność jego i jego małżonka. Ustanowienie zastawu powstaje przez dokonanie wpisu w rejestrze zastawów skarbowych, bez względu na wolę właściciela rzeczy lub prawa majątkowego.
Informacje o zastawach skarbowych są ujawniane w Rejestrze Zastawów Skarbowych. Uzyskanie wypisu z tego rejestru może być kluczowe w wielu sytuacjach – m.in. przed zakupem pojazdów, maszyn czy składników przedsiębiorstwa. Aby jednak dana rzecz mogła zostać zajęta przez organy podatkowe, jej wartość musi być równa co najmniej 18 200 zł (w 2025 roku). Kwota ta jest zmienna i co roku ustalana przez Ministra Finansów w obwieszczeniu w sprawie wysokości kwoty wymienionej w art. 41 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa na rok 2025.
Jak działa zastaw skarbowy?
Zastaw skarbowy przysługuje Skarbowi Państwa oraz jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu należności podatkowych stanowiących ich dochód. Ustanowienie zastawu pozwala wierzycielowi państwowemu dochodzić zaspokojenia swoich wierzytelności wobec dłużnika (podatnika) z przedmiotu zastawu, bez względu na to, czyją jest on własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela tego przedmiotu.
Ten rodzaj zabezpieczenia można ustanawiać nie tylko na majątku podatnika, lecz także:
- płatnika;
- inkasenta;
- następcy prawnego podatnika, płatnika lub inkasenta;
- osoby trzeciej odpowiadającej za zaległości podatkowe;
- stanowiącym współwłasność łączną wyżej wymienionych osób i ich małżonków.
Zastawem skarbowym są objęte zobowiązania podatkowe powstałe wskutek doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania, jak również zaległości podatkowe oraz odsetki za zwłokę od tych zaległości. Oznacza to, że nie można zabezpieczyć w ten sposób obowiązków podatkowych, dla których nie upłynął jeszcze termin wymagalności.
Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, jeżeli ich wartość w dniu ustanowienia zastawu wynosi co najmniej 18 200 zł. Przepisy Ordynacji podatkowej nie określają jednak, na podstawie jakich zasad należy oceniać wartość składnika majątku dłużnika. Wydaje się, że w każdym wypadku, gdy organ poweźmie wątpliwości co do wartości danej rzeczy, jest zobligowany przeprowadzić dowód z opinii biegłego celem ustalenia wartości rynkowej przedmiotu zastawu.
Nie wszystko jednak może stanowić przedmiot zastawu – nawet jeżeli wykazuje dużą wartość. Organy skarbowe nie mogą obciążać rzeczy lub praw majątkowych:
- niepodlegających egzekucji;
- podlegających obciążeniom hipotecznym (np. statek zabezpieczony hipoteką morską).
Dlaczego warto sprawdzać rejestr zastawów skarbowych?
Rejestr zastawów skarbowych może być pomocny nie tylko dla osób kupujących samochody. Jest jeszcze sporo innych sytuacji, kiedy weryfikacja kontrahenta w omawianej ewidencji byłaby zalecana, np. przy zakupie antyków, dzieł sztuki, maszyn rolniczych itd. Rejestr ma szczególne znaczenie w praktyce gospodarczej – pokazuje innym uczestnikom obrotu, czy dany podmiot jest godny zaufania. Między innymi pozwala on na:
- weryfikację obciążeń majątkowych kontrahenta;
- ocenę sytuacji finansowej potencjalnego partnera biznesowego;
- uchronienie nabywcy przed odpowiedzialnością za cudze zobowiązania podatkowe;
- sprawdzenie własnej sytuacji majątkowej, np. gdy podatnik podejrzewa, że mógł zostać ustanowiony zastaw skarbowy bez jego wiedzy.
Należy jednak pamiętać, że rejestr zastawów skarbowych dotyczy wyłącznie wierzytelności publicznoprawnych. Zatem fakt, że majątek danego podmiotu się tam nie znajduje, nie oznacza jeszcze, że nie posiada on żadnego zadłużenia, a że wyłącznie nie posiada nieopłaconych zobowiązań podatkowych lub składników majątkowych o wartości przewyższającej 18 200 zł.
Dostęp do rejestru jest ogólnodostępny
Jak już wskazywaliśmy, zastaw skarbowy pozwala organom skarbowym dochodzić swoich wierzytelności z danej rzeczy, bez względu na to, czyją stanowi własność. To zaś oznacza, że nawet jeżeli dłużnik podatkowy sprzeda obciążony składnik majątkowy, to rzecz ta może zostać odebrana nowemu właścicielowi, spieniężona (np. w formie licytacji), a środki uzyskane z tej czynności zostają przekazane wierzycielowi skarbowemu (Skarbowi Państwa albo jednostce terytorialnej).
Lepiej zatem przed poważniejszym zakupem (np. kupnem używanego samochodu) sprawdzić go dokładnie, również w rejestrze zastawów skarbowych. Ustanowienie zastawu skarbowego najprościej sprawdzić w sieci na stronie ministerstwa finansów. Narzędzie to ma formę wyszukiwarki, która po wprowadzeniu właściwego numeru identyfikacyjnego wskazuje informacje o obciążeniu ruchomości. Korzystanie z usług ministerstwa jest całkowicie bezpłatne. Warto o tym pamiętać, aby nie dać się oszukać nieuczciwym właścicielom stron.
Wyszukiwanie online jest bardzo proste – należy wpisać numer identyfikacyjny ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego. Rejestr zawiera następujące dane przedmiotu zastawu:
- numer identyfikacyjny;
- dodatkowy numer identyfikacyjny;
- nazwa;
- typ;
- charakterystyka.
Po wskazaniu przedmiotu zastawu prezentowane są dane wierzycieli, na których rzecz ustanowiono zastaw, które zawierają:
- nazwę wierzyciela;
- numer wniosku;
- datę ustanowienia zastawu;
- wysokość należności.
Trzeba jednak pamiętać, że rejestr online nie wskazuje żadnych informacji o dłużniku, a dane w nim zawarte są aktualne na godzinę 24.00 dnia poprzedniego i nie pokazuje historii wpisów.
Wypis z rejestru zastawów skarbowych
Strona, na której znajduje się wyszukiwarka rejestru, wyświetla komunikat, że dane, jakie w niej znajdziemy, nie mają mocy dokumentu urzędowego. Taką moc ma dopiero wypis z rejestru zastawów skarbowych.
Wypisy z rejestru wydawane są na wniosek zainteresowanego. Z racji jednak tego, że przepisy Ordynacji podatkowej (art. 41 i nast. Ordynacji podatkowej) nie nakazuje organowi badania osoby składającej wniosek pod względem interesu, należy przyjąć, że osobą zainteresowaną jest każdy, kto ubiega się o wydanie wypisu.
Wypisy z rejestru zastawów wydawane są za opłatą. Aktualnie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie Rejestru Zastawów Skarbowych, wysokość opłaty została ustalona na 50 zł.
Wypis z rejestru zastawów zawiera:
- informacje w zakresie obciążenia ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego zastawem skarbowym;
- informacje dotyczące wysokości zabezpieczonego zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej;
- oznaczenie organu, na którego wniosek wpisano zastaw skarbowy do rejestru;
- numer wniosku o wpis;
- datę powstania zastawu skarbowego.
Tak, jak w przypadku rejestru online i tutaj wnioskodawca nie może liczyć na uzyskanie danych pozwalających na identyfikację podmiotu, którego zobowiązanie zabezpieczone jest zastawem.
Zaświadczenie z rejestru zastawów skarbowych
Organ skarbowy na wniosek zainteresowanego może wydać również zaświadczenie z rejestru zastawów. Zawiera ono oświadczenie organu o braku wpisu zainteresowanego do rejestru zastawów lub o wpisie zainteresowanego do rejestru zastawów jako właściciela obciążonych zastawem skarbowym ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego wraz z danymi dotyczącymi:
- przedmiotu zastawu skarbowego;
- wysokości zabezpieczonych zastawem skarbowym zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej;
- organu, na którego wniosek wpisano zastaw skarbowy do rejestru zastawów, i numeru jego wniosku o wpis;
- daty powstania zastawu skarbowego.
W przeciwieństwie jednak do wypisu zaświadczenie zawiera dane pozwalające na identyfikację podmiotu, którego zobowiązania są zabezpieczone zastawem.
Jak złożyć wniosek o wypis z rejestru zastawów skarbowych?
Wniosek o wypis z rejestru zastawów skarbowych lub zaświadczenie sporządza się na formularzu WW-1. Wzór pisma znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie Rejestru Zastawów Skarbowych lub na stronie Ministerstwa Finansów.
Wniosek wnosi się w postaci:
- elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą organu lub
- papierowej – w urzędzie skarbowym lub za pośrednictwem operatora pocztowego.
Do wniosku należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty za wydanie wypisu z rejestru lub zaświadczenia.
Poniżej wskazujemy również na wyjaśnienia dotyczące tych mniej zrozumiałych rubryk wniosku:
1. Część A:
- Poz. 2 – w przypadku, gdy przedmiotem zastawu skarbowego jest zarejestrowany pojazd, podaje się jego numer rejestracyjny. W przypadku innych ruchomości podaje się numer seryjny, numer partii lub inny numer ułatwiający identyfikację ruchomości;
- Poz. 3 – w przypadku, gdy przedmiotem zastawu skarbowego jest pojazd, podaje się jego numer VIN albo numer nadwozia, podwozia lub ramy. W przypadku, gdy ruchomość nie jest oznaczona jednym z wymienionych numerów, pozycji się nie wypełnia;
- Poz. 4 – w przypadku, gdy przedmiotem zastawu skarbowego jest pojazd samochodowy, podaje się w szczególności markę, model, wariant i wersję oraz rok produkcji.
2. Część B:
- Poz. 8 i 9 – w przypadku osoby fizycznej obligatoryjnemu wypełnieniu podlega jedna z pozycji;
- Poz. 11–20 – podaje się adres miejsca zamieszkania lub siedziby zainteresowanego;
- Poz. 21–30 – podaje się adres do doręczeń zainteresowanego, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania lub siedziby firmy.
3. Część C:
- Poz. 31 – wypełnia się w przypadku, gdy z wnioskiem występuje podmiot niebędący osobą fizyczną;
- Poz. 32 – nie wypełnia się w przypadku wnoszenia wniosku w postaci dokumentu elektronicznego za pomocą ePUAP. Datę podaje się w formacie dd-mm-rrrr.
