Podatnik zwolniony z VAT dokonuje obowiązkowego albo dobrowolnego zgłoszenia rejestracyjnego do VAT dla uzyskania statusu czynnego podatnika VAT. Z kolei w niektórych przypadkach mają obowiązek albo dobrowolność rejestracji jako podatnik zwolniony z VAT. Jakich okoliczności dotyczy rejestracja podatnika jako zwolnionego z VAT?
Podatnicy na gruncie VAT
Według art. 15 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (zwanej ustawą o VAT) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat.
Działalność gospodarcza w ustawie o VAT określana jest jako każda działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, która obejmuje czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Podatnicy wykonujący działalność w świetle ustawy o VAT mogą być podatnikami VAT:
- korzystającymi ze zwolnienia z opodatkowania VAT w odniesieniu do realizowanej sprzedaży bez uprawnień do odliczenia podatku VAT od dokonywanych zakupów;
- czynnymi, u których sprzedaż należy opodatkować podatkiem VAT należnym, ale taki podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT od dokonanych zakupów przeznaczonych na sprzedaż opodatkowaną VAT i jednocześnie jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji i deklaracji JPK_V7X, przekazywania jej elektronicznie do urzędu skarbowego (wraz z korektami) oraz do zapłaty podatku VAT należnego wynikającego z tej deklaracji.
Podatnik zwolniony z VAT
Jednym z typów podatników, których wymienia ustawa o VAT, jest podatnik zwolniony z VAT. Może on skorzystać ze zwolnienia z VAT podmiotowego albo przedmiotowego:
- podmiotowe zwolnienie z VAT polega na zwolnieniu z opodatkowania VAT dokonywanej sprzedaży z uwagi na nieprzekroczenie w zeszłym lub w bieżącym roku rocznej wartości sprzedaży 200 000 zł (u podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku limit ten określa się proporcjonalnie do liczby dni prowadzenia działalności);
- przedmiotowe zwolnienie z VAT oznacza zwolnienie z opodatkowania VAT dla dokonywanej sprzedaży z uwagi na rodzaj sprzedawanych towarów lub usług.
Należy podkreślić, że czynny podatnik VAT może dodatkowo korzystać ze zwolnienia przedmiotowego z VAT i prowadzić sprzedaż:
- opodatkowaną VAT oraz
- zwolnioną z VAT przedmiotowo
– a to oznacza, iż będzie prowadził sprzedaż mieszaną, czyli opodatkowaną VAT i zwolnioną przedmiotowo z VAT.
Warto w tym miejscu przypomnieć o art. 96 ust. 4 ustawy o VAT, który mówi, że naczelnik urzędu skarbowego, po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R, rejestruje podatnika, jako:
- czynnego podatnika VAT;
- podatnika zwolnionego z VAT – w przypadku podatnika:
- zwolnionego z VAT podmiotowo lub przedmiotowo, który może złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R,
- posiadającego siedzibę w Polsce zwolnionego z VAT podmiotowo lub przedmiotowo, który zamierza skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT w krajach UE innych niż Polska w ramach procedury SME, a dotychczas nie został zarejestrowany jako podatnik zwolniony z VAT, jest zobligowany do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R przed złożeniem powiadomienia o rozpoczęciu korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT w ramach SME,
- posiadającego siedzibę w UE poza terytorium RP, który korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT w Polsce w ramach procedury SME, jeżeli złożył on zawiadomienie w celu rejestracji jako podatnik VAT UE
– i na jego wniosek potwierdza to zarejestrowanie.
Podatnicy rozpoczynający działalność mogą dobrowolnie, (choć nie mają obowiązku) złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R, w którym wskażą, że będą korzystać ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego z VAT.
Zgodnie z art. 96b ust. 1 ustawy o VAT Szef Krajowej Administracji Skarbowej prowadzi w postaci elektronicznej wykaz podmiotów VAT (białą listę):
- w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT;
- zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.
Rejestracja jako podatnik zwolniony z VAT
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, który spełnia warunki zwolnienia z VAT (podmiotowego lub przedmiotowego), a nie rejestrował się wcześniej jako czynny podatnik VAT, nie musi składać formularza VAT-R, w którym zadeklaruje, że chce korzystać ze zwolnienia z VAT (przedmiotowego lub podmiotowego).
Jak już wyżej wspomniano, wystarczy, że będzie spełniał warunki do jednego z ww. zwolnień z opodatkowania podatkiem VAT. Może on natomiast dobrowolnie złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R jako podatnik zwolniony z VAT.
Nasuwa się w tym miejscu pytanie. Czy poza powyższą sytuacją przedsiębiorca musi składać formularz VAT-R, jeżeli chce skorzystać ze zwolnienia przedmiotowego albo podmiotowego z VAT?
Rejestracja do transakcji unijnych
Podatnik zwolniony z VAT, który chce dokonywać importu usług albo świadczenia usług na rzecz kontrahentów z UE, powinien złożyć formularz VAT-R, w którym to zaznacza kwadrat informujący o rozpoczęciu realizacji zakupu usług od kontrahentów unijnych bądź sprzedaży usług dla kontrahentów unijnych.
Przy tej okazji warto wspomnieć, że podatnik, składając ww. zgłoszenie VAT-R, zaznacza, że aktualnie korzysta ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego z VAT.
Powrót do zwolnienia z VAT
Czynny podatnik VAT, który chce ponownie skorzystać ze zwolnienia z VAT, musi pamiętać o tym, że:
- nie może tego dokonać wcześniej niż po upływie 12 miesięcy, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia z VAT lub zrezygnował z tego zwolnienia, oraz
- w roku po upływie 12 miesięcy, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia z VAT lub zrezygnował z tego zwolnienia, ale i w poprzednim wartość sprzedaży z wyłączeniem podatku VAT nie przekroczyła kwoty 200 000 zł.
Jeżeli czynny podatnik VAT spełnia powyższe warunki, wówczas ma prawo do powrotu do zwolnienia podmiotowego z VAT. Aby skorzystać z tego prawa, musi złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT i wskazać, że będzie korzystał ze zwolnienia podmiotowego z VAT, a więc dokonuje rejestracji jako podatnik zwolniony z VAT.
Rejestracja do VAT OSS
Czynni podatnicy VAT albo zwolnieni z VAT mogą prowadzić sprzedaż wysyłkową (sprzedaż na rzecz konsumentów) do kwoty limitu rocznego 10 000 EUR (42 000 zł). Limit ten obejmuje łączną roczną sprzedaż wysyłkową do wszystkich państw UE, do których ta sprzedaż jest kierowana.
Po przekroczeniu ww. limitu podatnik musi albo zarejestrować się do VAT w państwie UE przeznaczenia tej sprzedaży wysyłkowej, albo zarejestrować się do korzystania procedury VAT OSS. Procedura ta umożliwia dokonywanie sprzedaży wysyłkowej bez konieczności rejestracji do VAT w kraju UE przeznaczenia sprzedaży wysyłkowej oraz składanie deklaracji rozliczających tę sprzedaż poprzez wyspecjalizowanego do procedury VAT OSS polskiego naczelnika urzędu skarbowego – Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
I tutaj należy podkreślić, że zanim podatnik zwolniony z VAT złoży zgłoszenie rejestracyjne do procedury VAT OSS na formularzu VIU-R, najpierw musi złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R i zaznaczyć tam, że korzysta i będzie korzystał (jeżeli tak chce) ze zwolnienia z VAT.
