Jakie dodatkowe formy pomocy dla bezrobotnych przewiduje ustawa o rynku pracy?

Oprócz zasiłku i możliwości odbywania stażu osoby bezrobotne mogą liczyć również na inne rodzaje pomocy w zakresie aktywizacji zawodowej. Obecnie kwestie z tym związane uregulowano w nowych przepisach. Jakie zatem dodatkowe formy pomocy dla bezrobotnych przewiduje ustawa o rynku pracy? Wyjaśniamy poniżej.

Dodatkowe formy pomocy dla bezrobotnych — obowiązujące przepisy

Dodatkowe formy pomocy dla osób bezrobotnych lub poszukujących pracy przewidziano w przepisach Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia, zwanej dalej „ustawą”.

Skierowanie bezrobotnego albo poszukującego pracy na badania lekarskie lub psychologiczne oraz finansowanie tych badań 

Powiatowy urząd pracy (PUP) może skierować bezrobotnego lub poszukującego pracy na badania lekarskie lub psychologiczne, których celem jest stwierdzenie zdolności wskazanej osoby do wykonywania pracy, uczestnictwa w formie pomocy lub wykluczenie przeciwwskazań do wykonywania pracy związanej z daną formą pomocy. 

Koszty powyższych badań są finansowane z Funduszu Pracy (FP), w postaci wpłaty na konto wykonawcy badania albo bezrobotnego lub poszukującego pracy. 

Należy jednocześnie zaznaczyć, że koszty zwracane bezrobotnemu lub poszukującemu pracy nie mogą być wyższe niż 120% kosztów analogicznego badania. 

Finansowanie kosztów przejazdu i zakwaterowania oraz wyżywienia 

Starosta może na podstawie umowy finansować z FP — przez okres do 12 miesięcy — koszty przejazdu w związku z podjęciem przez bezrobotnego lub poszukującego pracy zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub udziału w formie pomocy, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: 

1. podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub udział w formie pomocy nastąpiły na podstawie: 
• skierowania lub informacji z PUP, 
• umowy ze starostą, 
• skierowania agencji zatrudnienia w przypadku określonym w art. 197 ustawy (przepis ten przewiduje, że starosta może zawrzeć z agencją zatrudnienia umowę na doprowadzenie skierowanego bezrobotnego do zatrudnienia, z którego tytułu osoba będzie osiągała miesięcznie wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, trwającego przez okres 180 dni w okresie 240 dni od dnia skierowania bezrobotnego do agencji zatrudnienia); 
2. uzyskiwane wynagrodzenie lub inny przychód nie przekracza 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę. 

Starosta może również na podstawie umowy finansować z FP przez okres do 12 miesięcy koszty zakwaterowania w związku z podjęciem przez bezrobotnego lub poszukującego pracy zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub udziału w formie pomocy. Jest to możliwe, gdy bezrobotny lub poszukujący pracy spełnia łącznie następujące warunki: 

• na podstawie: 

• skierowania lub informacji z PUP, 
• umowy ze starostą, 
• skierowania agencji zatrudnienia w przypadku określonym w art. 197 ustawy

– podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub wziął udział w formie pomocy poza miejscem zamieszkania w miejscowości, do której czas dojazdu i powrotu do miejsca zamieszkania wynosi łącznie ponad 3 godziny dziennie; 

• mieszka w hotelu lub wynajętym mieszkaniu w miejscowości albo w pobliżu miejscowości, w której jest zatrudniony lub bierze udział w innej formie pomocy; 

• uzyskuje wynagrodzenie lub inny przychód w wysokości nieprzekraczającej 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w miesiącu, za który jest dokonywany zwrot kosztów zakwaterowania. 

Ponadto starosta może zwrócić bezrobotnemu lub poszukującemu pracy koszt przejazdu na badania lekarskie bądź psychologiczne i powrotu do miejsca zamieszkania, jeżeli na badania te został skierowany przez starostę i dojeżdża do tych miejsc, przy czym — na wniosek bezrobotnego lub poszukującego pracy — starosta może wypłacić zaliczkę na sfinansowanie kosztów przejazdu. 

Refundacja z FP dokonywana przez starostę dotyczy także kosztów wyżywienia i zakwaterowania bezrobotnego lub poszukującego pracy związanych ze szkoleniem odbywanym poza miejscem zamieszkania, jeżeli wynika to z umowy zawartej z instytucją szkoleniową. 

Warto dodać, że starosta może finansować z FP koszty zorganizowanego przejazdu bezrobotnych lub poszukujących pracy, skierowanych przez starostę do udziału w targach pracy i giełdach pracy organizowanych przez Wojewódzki Urząd Pracy (WUP), w ramach pośrednictwa pracy na terenie innego powiatu.

Zorganizowany przejazd bezrobotnych lub poszukujących pracy na miejsce targów pracy i giełd pracy oraz z powrotem odbywa się z miejsc określonych przez PUP. 

WUP, PUP lub Ochotnicze Hufce Pracy, organizując targi pracy, mogą sfinansować z FP w szczególności koszty związane z upowszechnianiem informacji o targach pracy, wynajmem, montażem i transportem sprzętu, koszty usług teleinformatycznych oraz koszty wynajmu powierzchni i stoisk wystawienniczych. 

Przyznanie bezrobotnemu bonu na zasiedlenie

Przepisy ustawy przewidują, że na wniosek bezrobotnego starosta może na podstawie umowy przyznać bon na zasiedlenie w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 200% przeciętnego wynagrodzenia za pracę. 

Przyznanie wspomnianego bonu jest uwarunkowane zamiarem podjęcia przez bezrobotnego zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej, jeżeli odległość od miejsca dotychczasowego zamieszkania do miejscowości, w której bezrobotny zamieszka w związku z zamiarem podjęcia ww. aktywności, wynosi co najmniej 80 km lub łączny najkrótszy czas dotarcia do tej miejscowości i powrotu do dotychczasowego miejsca zamieszkania przekracza 3 godziny dziennie. 

Starosta może zażądać od bezrobotnego dokumentów potwierdzających dotychczasowe miejsce zamieszkania wskazane we wniosku w sprawie przyznania bonu na zasiedlenie. 

Bezrobotny, któremu został przyznany bon na zasiedlenie, jest obowiązany: 

1. w okresie 240 dni liczonych od dnia zawarcia umowy z PUP, przez okres co najmniej 180 dni być zatrudniony, wykonywać inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą. Do ww. okresu 180 dni wlicza się okres, w którym bezrobotny po otrzymaniu bonu na zasiedlenie został powołany do ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego na podstawie Ustawy z dnia 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny. Do okresu zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej nie zalicza się jednak: 
• okresu zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej u pracodawcy lub zleceniodawcy, u którego osoba była zatrudniona lub wykonywała inną pracę zarobkową w okresie 180 dni przypadających bezpośrednio przed rejestracją jako bezrobotny, 
• okresu zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej, z którego tytułu osoba będzie osiągała wynagrodzenie dofinansowane lub refundowane z FP, 
• okresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą osoba w ciągu ostatnich 12 miesięcy otrzymała z FP dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej;
2. z tytułu zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej osiągać wynagrodzenie lub przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie; 
3. nie później niż w terminie 30 dni następujących po upływie 240 dni od dnia podpisania umowy z PUP złożyć oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych ustawą do przyznania bonu na zasiedlenie oraz oświadczenie lub dokumenty potwierdzające spełnienie warunków określonych powyżej w pkt 1 i 2. 

W razie niespełnienia przez bezrobotnego obowiązku w zakresie złożenia wymaganych oświadczeń i dokumentów — PUP wzywa do ich złożenia, wyznaczając mu termin nie krótszy niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania. 

Oświadczenia bezrobotnego wskazane w pkt 3 zawierają: 

• nazwę pracodawcy lub zleceniodawcy albo nazwę działalności gospodarczej;
• numer identyfikacji podatkowej (NIP) pracodawcy, zleceniodawcy lub przedsiębiorcy;
• miejsce zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej;
• formę i okres zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub okres wykonywanej działalności gospodarczej;
• informację o spełnieniu warunku w zakresie osiągania wynagrodzenia lub przychodu w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie;
• informację o odległości lub czasie dotarcia – od miejsca dotychczasowego zamieszkania do miejscowości, w której bezrobotny zamieszkał w związku z podjęciem zatrudnienia, wykonywaniem innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. 

Oświadczenia bezrobotnego są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Składający oświadczenia jest obowiązany do zawarcia w nich klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje jednocześnie pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. 

Na wniosek bezrobotnego starosta z uzasadnionej przyczyny może przedłużyć okres 240 dni, w ramach którego ma przypadać minimum 180 dni zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej, nie dłużej jednak niż o 90 dni, o ile wniosek ten zostanie złożony przed upływem 30 dni następujących po upływie 240 dni od dnia podpisania umowy z PUP. Wnioski złożone po terminie starosta pozostawia bez rozpoznania. 

Starosta może pozyskać z systemu teleinformatycznego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego w celu ustalenia, czy osoba spełniła warunki, do otrzymania bonu na zasiedlenie, lub dokonać ustaleń na podstawie dokumentów uzyskanych od zainteresowanej osoby lub jej pracodawcy. 

Zwrot kwoty bonu na zasiedlenie

Kwota bonu na zasiedlenie podlega zwrotowi na wezwanie starosty: 

• w całości – w przypadku niewywiązania się osoby z któregokolwiek z warunków koniecznych do otrzymania takiego bonu;
• proporcjonalnie do okresu niepozostawania w zatrudnieniu, niewykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej – w przypadku gdy okres zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej jest krótszy niż 180 dni. 

Zwrot kwoty bonu na zasiedlenie następuje bez odsetek ustawowych w terminie nie krótszym niż 30 dni od dnia doręczenia wezwania.

Jakie dodatkowe formy pomocy dla bezrobotnych przewiduje ustawa o rynku pracy? Podsumowanie

Powiatowy urząd pracy może skierować bezrobotnego lub poszukującego pracy na badania lekarskie lub psychologiczne, których celem jest stwierdzenie zdolności do wykonywania pracy lub uczestnictwa w formie pomocy. Ponadto starosta może sfinansować koszty przejazdu w związku z podjęciem przez osobę bez pracy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Kolejną formą pomocy jest przyznanie bezrobotnemu, na jego wniosek, bonu na zasiedlenie, jeżeli zaistniały okoliczności ustawowe uzasadniające udzielenie takiego wsparcia.