W przypadku święta przypadającego w wolną sobotę zazwyczaj zachodzi konieczność udzielenia pracownikowi dodatkowego dnia wolnego. Czy czas pracy młodocianego również może zastosować dzień wolny za święto przypadające w wolną sobotę? Sprawdź!
Pracownik młodociany
Zgodnie z art. 190 § 1 Kodeksu pracy młodocianym w rozumieniu przepisów tego aktu prawnego jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
- ukończyli co najmniej 8-letnią szkołę podstawową;
- przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Młodociany niemający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego (art. 191 § 1-2 kp).
Zatrudnianie młodocianych wiąże się z koniecznością umożliwienia im kontynuowania nauki. Koresponduje to z obowiązkiem szkolnym wynikającym z art. 35 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe, które stanowi, że nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18. roku życia oraz że obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia.
Pracownicy młodociani ze względu na ich zdrowie i bezpieczeństwo podlegają szczególnej ochronie prawa pracy. Jest to kierunek zgodny z wymogami Dyrektywy Rady Unii Europejskiej Nr 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 roku w sprawie ochrony pracy osób młodych, która nakłada na państwa członkowskie Unii obowiązki w zakresie m.in.:
- ścisłego regulowania i chronienia pracy młodocianych;
- zapewnienia młodocianym warunków pracy odpowiednich dla ich wieku;
- zapewnienia ochrony młodocianych przed ekonomicznym wykorzystywaniem oraz przed jakąkolwiek pracą, która mogłaby szkodzić ich bezpieczeństwu, zdrowiu lub rozwojowi fizycznemu, umysłowemu lub społecznemu lub narażać na niebezpieczeństwo ich kształcenie (art. 1 ust. 2 i 3 dyrektywy).
Jednym z obszarów ochrony pracowników młodocianych są regulacje prawne dotyczące ich czasu pracy, różniące się w pewnym stopniu od unormowań dotyczących ogółu pracowników.
Czas pracy młodocianego
Podstawowe przepisy o czasie pracy są wspólne dla wszystkich pracowników. Regulacje odmiennie kształtujące uprawnienia młodocianych w tym zakresie zawarto w dziale dziewiątym kp. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim niżej przedstawione.
Czas pracy młodocianego, zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego, w wieku:
- do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę,
- powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy (art. 202 § 1-3 kp).
Natomiast w przypadku młodocianego zatrudnionego tylko w celach zarobkowych (a nie w celu przygotowania zawodowego) tygodniowy wymiar czasu pracy w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Natomiast wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin (art. 2002 § 2-3 kp).
Rozliczanie czasu pracy młodocianych – wymiar czasu pracy
W art. 129 § 1 kp wprowadzono normę przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. W związku z tym tygodniowa norma czasu pracy młodocianego wynosi przeciętnie:
- 30 godzin – w przypadku młodocianego, którego obowiązuje 6-godzinna norma dobowa;
- 35 godzin – w przypadku młodocianego, którego obowiązuje 7-godzinna norma dobowa;
- 40 godzin – w przypadku młodocianego, którego obowiązuje 8-godzinna norma dobowa.
W celu prawidłowego rozliczenia czasu pracy młodocianego należy stosować, wprost albo odpowiednio, algorytm obliczania obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy, opisany w art. 130 § 1 kp, który nakazuje:
- pomnożyć 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
- dodać do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.
Z odpowiednim stosowaniem tego przepisu mamy do czynienia, gdy młodocianego obowiązują niższe normy czasu pracy – wtedy liczby 40 godzin i 8 godzin należy zastąpić odpowiednio wartościami wynikającymi z niższych norm: 35 godzin i 7 godzin, albo 30 godzin i 6 godzin.
Ponadto, ustalając obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy, należy za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniżyć wynik obliczeń, o których mowa wyżej o 8 godzin, albo – odpowiednio do obowiązującej młodocianego normy dobowej czasu pracy – o 7, ewentualnie 6 godzin (art. 130 § 2 kp).
Przykład 1.
Załóżmy, że rozkład czasu pracy młodocianych przewiduje wykonywanie pracy przez 5 dni w tygodniu – od poniedziałku do piątku. Pracownicy ci są zatrudnieni na pełnych etatach. W styczniu 2024 roku wystąpiły 2 święta przypadające w dniach innych niż niedziela: 1 stycznia – poniedziałek i 6 stycznia – sobota. Obliczając obowiązujący pracowników młodocianych wymiar czasu pracy we wspomnianym miesiącu (przyjmujemy 1-miesięczny okres rozliczeniowy), otrzymujemy następujące wyniki. Dla młodocianego, którego obowiązuje norma dobowa wynosząca 8 godzin i średniotygodniowa 40 godzin, styczniowy wymiar czasu pracy wynosi 168 godzin, co wynika z obliczenia: 40 h × 4 + 8 h x 3 − 8 h × 2. W przypadku młodocianego z 7-godzinną normą dobową i 35-godzinną normą średniotygodniową wymiar czasu pracy w styczniu wynosi 147 godzin, zgodnie z obliczeniem: 35 h × 4 + 7 h x 3 − 7 h × 2. Z kolei wymiar czasu pracy młodocianego, dla którego normy dobowa i średniotygodniowa wynoszą odpowiednio 6 i 30 godzin, wymiar czasu pracy w styczniu obejmuje 126 godzin, stosownie do obliczenia: 30 h × 4 + 6 h x 3 − 6 h × 2.
Gdy święto przypada w wolną sobotę
W przedstawionym wyżej przykładzie 1, jedno ze świąt przypada w wolną sobotę. Oznacza to, że wystąpił w tym przypadku zbieg dwóch odrębnych tytułów do dnia wolnego – wspomniana sobota była dniem wolnym od pracy:
- jako dzień wolny wynikający z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy (zgodnie z art. 129 § 1 kp), oraz
- jako święto, za które należało pracownikowi obniżyć wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym – stosownie do dobowej normy czasu pracy – o 8, 7 albo 6 godzin (w myśl art. 130 § 2 kp).
W styczniu 2024 roku przypadało 21 dni roboczych, co wynika z podzielenia wymiaru czasu pracy w tym miesiącu przez wspomniane wyżej dobowe normy czasu pracy: 168 : 8 = 147 : 7 = 126 : 6 = 21. W związku z tym, że święto przypadło w sobotę, która była już dniem wolnym z innego tytułu (wolne dla zapewnienia przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy), konieczne było udzielenie pracownikowi dodatkowego dnia wolnego za wspomniane święto przypadające w sobotę, gdyż w przeciwnym wypadku jego rozkład czasu pracy obejmowałby 22 dni robocze. Styczeń liczy 31 dni. W 2024 roku w miesiącu tym przypadły 4 wolne soboty (w tym 1 będąca dodatkowo świętem), 4 niedziele i 1 święto (1 stycznia – w poniedziałek). Odejmując 9 wspomnianych dni wolnych od 31 dni stycznia, otrzymujemy 22 dni pracy, czyli o 1 dzień za dużo w porównaniu z obowiązującym pracownika wymiarem czasu pracy w omawianym miesiącu. Z tego względu pracodawca musiał wyznaczyć w styczniu 1 dodatkowy dzień wolny, aby liczba dni pracy wyniosła 21.
Zasada udzielania dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę jest uniwersalna w tym znaczeniu, że stosuje się ją do pracowników młodocianych podobnie jak do ogółu pracowników. O tym, czy w danym przypadku zachodzi konieczność udzielenia wolnego dnia, decyduje obowiązujący pracownika rozkład czasu pracy. Jeżeli taki rozkład przewiduje wykonywanie pracy przez 5 dni w tygodniu, zachodzi konieczność udzielenia dodatkowego dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę. Jeśli natomiast w rozkładzie czasu pracy przewidziano mniej niż 5 dni pracy w tygodniu, to udzielenie dnia wolnego nie jest konieczne, gdyż pracownik i bez takiego dnia będzie miał zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych.
Przykład 2.
Zmodyfikujmy stan faktyczny przedstawiony w przykładzie 1 w ten sposób, że rozkład czasu pracy młodocianego, zatrudnionego na 4/5 etatu, przewiduje wykonywanie pracy przez 4 dni w tygodniu – od wtorku do piątku. Przyjmijmy, że pracownika obowiązują norma dobowa – 8 godzin i średniotygodniowa – 40 godzin. W związku z tym wymiar jego czasu pracy w styczniu 2024 roku wynosi 134 godziny i 24 minuty, co wynika z obliczenia: 168 h × 4/5. Rozkład czasu pracy pracownika na styczeń 2024 roku przewiduje 18 dni (suma wtorków, śród, czwartków i piątków). Pracownik ma zatem zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych bez udzielania mu dodatkowego dnia wolnego za święto przypadające w sobotę (ma pracować przez 18 dni, czyli mniej niż 21). Pracodawca musi jednak tak zaplanować liczbę godzin pracy w poszczególnych dniach, aby nie przekroczyły one łącznie 134 godzin i 24 minut. Oznacza to, że nie w każdym ze wspomnianych 18 dni pracy młodociany będzie mógł pracować przez 8 godzin, gdyż przepracowałby wtedy 144 godziny, czyli o 8 godzin i 36 minut więcej niż wymiar czasu pracy na styczeń. Pracodawca może jednak w tym przypadku wybrać, czy w celu nieprzekroczenia przez pracownika 134 godzin i 24 minut pracy w styczniu 2024 roku ustali mu w niektórych dniach stycznia odpowiednio krótszy czas pracy (np. w 3 dniach po 6 godzin pracy, a w jednym 5 godzin i 36 minut), czy też udzieli mu dodatkowego dnia wolnego, a w innym dniu skróci czas pracy o 36 minut.
Podsumowując, dla ustalenia, czy w danym przypadku trzeba udzielić pracownikowi (w tym młodocianemu) dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę, zasadnicze znaczenie ma rozkład jego czasu pracy. Konieczność udzielenia dnia wolnego nie zachodzi, gdy rozkład ten przewiduje wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu.
