W codziennej praktyce kadrowej zdarzają się sytuacje, które mogą powodować pewne komplikacje w odniesieniu do realizacji określonych uprawnień pracowniczych. Jednym z takich przypadków jest sprawa rekompensowania zatrudnionym święta przypadającego w sobotę, czyli dzień standardowo wolny od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Wątpliwości mogą się pojawić, jeżeli w dniu wolnym udzielonym w zamian za święto w sobotę pracownik będzie chory. Dzień wolny za święto w sobotę a zwolnienie lekarskie — jakie są zasady postępowania w takich okolicznościach? Więcej na ten temat w niniejszym artykule.
Dzień wolny za święto w sobotę — Kodeks pracy jako podstawowa regulacja prawna
Zasady rekompensowania święta przypadającego w sobotę zostały uregulowane w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
Zasady ustalania wymiaru czasu pracy pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym
Aby odpowiednio wyjaśnić zagadnienie opisane jako „dzień wolny za święto w sobotę a zwolnienie lekarskie”, należy odwołać się do sformułowanych w kp zasad ustalania wymiaru czasu pracy pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem odrębności dotyczących szczególnych systemów czasu pracy.
Zgodnie zatem z art. 130 § 1 kp obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalany zgodnie z art. 129 § 1 kp, oblicza się:
- mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
- dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.
Ustalając wymiar czasu pracy, należy uwzględnić zasady wynikające z art. 130 § 2–3 kp. Oznacza to, że przy obliczaniu wymiaru czasu pracy pracodawca musi wziąć pod uwagę następujące uwarunkowania:
- każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin;
- wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1 kp, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.
Wyznaczenie dnia wolnego w zamian za święto przypadające w sobotę
Przepis art. 130 § 2 kp stanowi, że każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
Jakie będą skutki takiego unormowania, jeżeli święto przypada w sobotę, która jest dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy?
Przykład 1.
Pracownica jest zatrudniona w ramach typowego systemu organizacji czasu pracy, przewidującego obowiązek wykonywania pracy od poniedziałku do piątku. Sobota jest zatem dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Przyjęty okres rozliczeniowy obejmuje 4 miesiące. W jedną z sobót przypadło święto uznane za dzień ustawowo wolny od pracy w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy. Oznacza to, że pracodawca jest obowiązany wyznaczyć inny dzień wolny od pracy w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym, w ramach którego wystąpiło święto w sobotę.
Należy pamiętać, że choć w większości przypadków to sobota będzie dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia, to przepisy kp nie zabraniają wyznaczenia innego dnia, np. poniedziałku. Wówczas przedstawione powyżej zasady ulegną korekcie. Święto przypadające w sobotę nie spowoduje w takiej sytuacji konieczności wyznaczenia innego dnia wolnego, pracownik nie będzie bowiem musiał pracować w sobotę.
Wpływ choroby pracownika w dniu wolnym od pracy wyznaczonym w zamian za święto przypadające w sobotę
W praktyce możemy się spotkać z różnymi sytuacjami, które potencjalnie komplikują procedury dotyczące rozliczania czasu pracy. Jednym z takich przypadków może być niedyspozycja zdrowotna pracownika w dniu, który pracodawca wyznaczył jako dzień za święto przypadające w sobotę.
Czy we wskazanych okolicznościach istnieje po stronie pracodawcy obowiązek udzielenia dnia wolnego od pracy, czy znajdziemy w unormowaniach kp postanowienia, które jednoznacznie rozstrzygają tę kwestię?
Przykład 2.
W ramach 3-miesięcznego okresu rozliczeniowego 1 dzień świąteczny ustawowo wolny od pracy przypada w sobotę, która jest jednocześnie dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W związku z takim układem kalendarzowym pracodawca wyznaczył — w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym — inny dzień wolny od pracy w zamian za święto w sobotę. W tym ustalonym przez pracodawcę dniu pracownik był jednak chory i przebywał na zwolnieniu lekarskim. Czy w takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany do udzielenia mu kolejnego dnia wolnego od pracy?
Należy podkreślić, że żaden konkretny przepis kp nie reguluje tego szczególnego przypadku, natomiast mają tutaj zastosowanie ogólne zasady postępowania przy ustalaniu obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy.
Regulacje kodeksowe nie nakładają na pracodawcę obowiązku wyznaczenia innego dnia wolnego w opisanych okolicznościach. W świetle przepisów o ustalaniu wymiaru czasu pracy przyjmuje się bowiem, że dzień wolny za święto przypadające w sobotę został już skonsumowany przez pracownika (pracownik nie wykonywał pracy tego dnia).
Przykład 3.
Pracownik pracuje w ramach standardowego rozkładu czasu pracy przewidującego dni robocze od poniedziałku do piątku w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym. W sobotę wystąpiło święto ustawowo wolne od pracy. W takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany do wyznaczenia innego dnia wolnego od pracy w ramach okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiło święto w sobotę. Okazało się jednak, że w wyznaczonym przez pracodawcę dniu wolnym pracownik był chory (korzystał ze zwolnienia lekarskiego). Po powrocie pracownika z chorobowego pracodawca nie udzielił mu kolejnego dnia wolnego. Czy działanie pracodawcy było prawidłowe? W kontekście przedstawionych wcześniej wyjaśnień działanie pracodawcy należy uznać za słuszne i uzasadnione w świetle przepisów prawa pracy dotyczących ustalania i rozliczania czasu pracy.
Dzień wolny za święto w sobotę a zwolnienie lekarskie — podsumowanie
Dzień wolny za święto w sobotę a zwolnienie lekarskie — jest to zagadnienie, które może sprawić nieco problemów przy rozliczaniu czasu pracy pracownika. Jak niedyspozycja zdrowotna pracownika w dniu, który pracodawca wyznaczył jako dzień za święto przypadające w sobotę, wpłynie na uprawnienia pracownika? W takim przypadku przyjmuje się, że dzień wolny za święto przypadające w sobotę został już skonsumowany przez pracownika. W konsekwencji takiego stanu prawnego przyjmuje się, że pracodawca nie ma obowiązku udzielenia z tego tytułu kolejnego dnia wolnego od pracy. Zarówno przepisy kodeksowe, jak i doktryna prawa pracy są w tym przypadku jednolite, przy czym nie przewidziano żadnych wyjątków od tej zasady.
