Konieczność zapewnienia pracownikom przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy powoduje zazwyczaj, że gdy w wolną sobotę przypada święto, należy udzielić im dodatkowego dnia wolnego od pracy. Jednak czy prawo do dnia wolnego za święto w sobotę przysługuje także pracownikowi niepełnoetatowemu oraz młodocianemu? Odpowiedź znajdziesz się w artkule poniżej.
Prawo do dnia wolnego za święto w sobotę - ogólne zasady
Jak wynika z art. 129 § 1 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do tygodnia pracy nieprzekraczającego przeciętnie 5 dni w tygodniu, w przyjętym okresie rozliczeniowym. Oznacza to, że w każdym takim okresie pracownikowi przysługuje pewna minimalna liczba dni wolnych od pracy, obejmujących niedziele oraz inne dni ustalone przez pracodawcę – najczęściej wolne soboty.
Z kolei zgodnie z art. 130 § 2 kp każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
Przykład 1.
Ustalając obowiązujący pracownika pełnoetatowego wymiar czasu pracy w styczniu 2024 roku i przyjmując, że okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc, dokonujemy najpierw zgodnie z art. 130 § 1 kp następujących obliczeń:
- mnożymy 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie;
- dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego przypadających od poniedziałku do piątku pracownika pełnoetatowego.
Obliczenia przedstawiają się następująco: 40 godzin × 4 tygodnie + 8 godzin × 3 dni = 184 godziny.
W styczniu 2024 roku przypadały 2 święta w innym dniu niż niedziela: 1 stycznia – w poniedziałek i 6 stycznia – w sobotę. Zatem w myśl art. 130 § 2 kp wymiar 184 godzin należało obniżyć o 16 godzin, czyli po 8 godzin za każde ze wspomnianych świąt. Po obniżeniu otrzymaliśmy obowiązujący pracownika w styczniu 2024 roku wymiar czasu pracy wynoszący 168 godzin, czyli 21 dni (168 godzin : 8 godzin).
Święta przypadające 1 i 6 stycznia 2024 roku są dniami wolnymi od pracy. Jeżeli jednak rozkład czasu pracy pracownika przewiduje wolne soboty, to święto 6 stycznia 2024 roku przypada w dniu, który skądinąd i tak byłby wolny, jako wolna sobota. Pracownikowi należało w związku z tym udzielić dodatkowego dnia wolnego w styczniu 2024 roku, gdyż w przeciwnym razie, pomimo że nie pracowałby 6 stycznia 2024 roku, i tak przepracowałby o 8 godzin za dużo – bez tego dodatkowego dnia wolnego miałby bowiem w rozkładzie czasu pracy 22 dni robocze (czyli 176 godzin pracy), zamiast 21 dni roboczych (168 godzin pracy).
Pracownik niepełnoetatowy a prawo do dnia wolnego za święto
Pojawia się pytanie, czy prawo do dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę (ewentualnie w innym dniu wolnym ustalonym przez pracodawcę) dotyczy wszystkich pracowników, niezależnie od tego, czy są zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy, czy też w ramach części etatu.
Odpowiedź na to pytanie zależy od konkretnego przypadku, w tym od wyniku obliczeń dokonanych według algorytmu określonego w przywołanych już przepisach art. 130 § 1 i 2 kp, z uwzględnieniem zasady, że w przypadku pracowników niepełnoetatowych wymiar czasu pracy obowiązujący ich w danym okresie rozliczeniowym ustala się proporcjonalnie do wymiaru etatu, w jakim są oni zatrudnieni – jednakże pracownikom tym przysługuje taka sama liczba dni wolnych od pracy, jak pracownikom pełnoetatowym.
Przykład 2.
Pracownik jest zatrudniony na pół etatu. Zatem wymiar czasu pracy, obowiązujący go w styczniu 2024 roku wynosił 84 godziny (168 godzin × 1/2). Rozkład czasu pracy wspomnianego pracownika przewiduje wykonywanie pracy przez 4 godziny, od poniedziałku do piątku. Soboty są wolne. W takim przypadku, gdyby pracownikowi nie udzielono dodatkowego dnia wolnego za święto przypadające 6 stycznia 2024 roku (w wolną sobotę), musiałby on przepracować 22 dni, tj. 88 godzin – czyli przekroczyłby o 4 godziny obowiązujący go w styczniu 2024 roku wymiar czasu pracy. Prowadzi to do wniosku, że w analizowanym przypadku należało udzielić pracownikowi dodatkowego dnia wolnego za 6 stycznia 2024 roku, co spowodowało zmniejszenie przepracowanego czasu o 4 godziny i zapewniło zgodność z obowiązującym wymiarem 84 godzin (21 dni).
Niepełnoetatowiec na wolnym za święto - w jakich okolicznościach?
Generalna zasada, na której należy się oprzeć, udzielając odpowiedzi na pytanie, czy w konkretnym przypadku pracownikowi przysługuje dodatkowy dzień wolny za święto, polega na tym, że pracownik musi mieć ustalony na dany okres rozliczeniowy taki rozkład czasu pracy, który zapewni liczby zarówno godzin, jak i dni pracy zgodne z wymiarem czasu pracy obliczonym, na podstawie art. 130, z uwzględnieniem art. 129 § 1 kp. Dotyczy to zarówno pracowników pełnoetatowych, jak i zatrudnionych na część etatu.
Przykład 3.
Wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika pełnoetatowego w styczniu 2024 roku wynosił 168 godzin, czyli 21 dni roboczych (168 godzin : 8 godzin). Zatem pracownikowi należy zapewnić 10 dni wolnych, łącznie z niedzielami (31 dni – 21 dni roboczych). Tyle samo dni wolnych trzeba zapewnić również pracownikowi niepełnoetatowemu, gdyż ta wielkość nie ulega proporcjonalnemu obniżeniu, uwzględniającemu wymiar etatu (zarówno pełnoetatowca, jak i niepełnoetatowca obowiązuje przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy). Przyjmijmy, że dany pracownik zatrudniony na 1/4 etatu wykonuje pracę w środy i czwartki, po 5 godzin. W związku z tym ma on w styczniu 2024 roku do przepracowania 9 dni (suma śród i czwartków), co oznacza, że korzystać będzie z 22 dni wolnych (31 dni-9 dni). W tym przypadku nie ma podstaw do udzielenia mu dodatkowo dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę (6 stycznia 2024 roku), gdyż i bez tego ma zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych (nie mniejszą niż 10 dni). Pracodawca musi natomiast odpowiednio rozplanować czas pracy w wymiarze godzinowym, gdyż 9 dni roboczych odpowiada w analizowanym przypadku 45 godzinom (9 dni × 5 godzin), a obowiązujący tego pracownika godzinowy wymiar czasu pracy w styczniu 2024 roku wynosił tylko 42 godziny (168 godzin × ¼). Pracodawca może więc np. ustalić, że w jednym z dni roboczych pracownik ma pracować nie przez 5, lecz przez 2 godziny, dzięki czemu nie przekroczy 42-godzinnego wymiaru czasu pracy.
Czy prawo do dnia wolnego za święto przysługuje młodocianemu?
Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, natomiast czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy (art. 202 § 1-3 kp).
Młodocianych, tak jak ogół pracowników, obowiązuje przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy zgodnie z art. 129 § 1 kp; wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym ustala się analogicznie jak dla innych pracowników, zgodnie z art. 130 kp.
Przykład 4.
Pracownik młodociany poniżej 16. roku życia wykonuje pracę w poniedziałki i wtorki, a w środy, czwartki i piątki ma lekcje w szkole. Skoro czas nauki podlega wliczeniu do jego czasu pracy, to rozliczając czas pracy, należy dni od poniedziałku do piątku traktować jak dni pracy. W styczniu 2024 roku obowiązujący wspomnianego pracownika młodocianego wymiar czasu pracy wynosi 126 godzin (21 dni roboczych × 6 godzin). W związku z tym trzeba mu udzielić dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę (6 stycznia 2024 roku) w myśl zasady dotyczącej ogółu pracowników, zgodnie z którą dzień wolny za święto przypadające w wolną sobotę przysługuje wszystkim pracownikom wykonującym pracę według rozkładu przewidującego pracę przez 5 dni w tygodniu (w przypadku młodocianego do czasu pracy zalicza się również czas nauki).
Uwaga
Podsumowanie
Podsumowując, prawo do dnia wolnego za święto przypadające w wolną sobotę (lub w innym dniu wolnym wyznaczonym przez pracodawcę w celu zapewnienia 5-dniowego tygodnia pracy) przysługuje pracownikowi (w tym niepełnoetatowemu i młodocianemu), którego rozkład czasu pracy przewiduje wykonywanie pracy (w tym udział w zajęciach szkolnych w przypadku młodocianego) przez 5 dni w tygodniu. W innych przypadkach dodatkowy dzień wolny nie przysługuje, gdyż nie jest to konieczne dla zapewnienia pracownikowi wymaganej liczby dni wolnych.
