Identyfikacja elektroniczna upraszcza załatwianie różnych spraw urzędowych i pozwala na ograniczenie liczby papierowych dokumentów. Choć Polska korzysta z części elektronicznych rozwiązań, to Unia Europejska ma w planach coś, co może zrewolucjonizować rynek usług w tym zakresie. Chodzi oczywiście o Portfel Tożsamości Cyfrowej.
Forma dokumentów tożsamości
Aby załatwić jakąkolwiek sprawę administracyjną lub sądową, należy posługiwać się ważnym dowodem tożsamości. W Polsce do kategorii tych dokumentów należą dowód osobisty, paszport lub karta pobytu. Poza granicami naszego kraju dowody tożsamości mogą przybierać inną formę, choć od kilku lat zauważalna jest tendencja do przechodzenia na ich elektroniczną postać.
Dowody tożsamości mogą występować w tradycyjnej papierowej formie, jak również ich elektronicznym odpowiedniku umieszczanym np. w formie aplikacji w smartfonie lub na koncie internetowym. Co do zasady e-dowody są tworzone przez specjalne rządowe organizacje i nie ma obowiązku ich posiadania. W Polsce system elektronicznych dokumentów stawia dopiero pierwsze kroki, u naszych sąsiadów jest znacznie lepiej rozbudowany. Tak naprawdę skuteczność formy dokumentu tożsamości zależy od ustawodawstwa danego kraju i tak przykładowo e-dowody osobiste lub e-prawa jazdy akceptowane w Polsce nie muszą być uznawane przez władze niemieckie. Unia Europejska chce zunifikować cały system związany z ustalaniem cyfrowej tożsamości swoich obywateli i proponuje wprowadzenie Portfelu Tożsamości Cyfrowej. Co ciekawe, nie jest to zupełnie nowy pomysł, ponieważ takie plany powstały już w 2014 roku.
eIDAS 1.0 i 2.0
Pierwsza poważna debata w zakresie cyfryzacji spraw administracyjno-prawnych w UE została podjęta w 2014 roku. Jej skutkiem było powstanie rozporządzenia zwanego w skrócie „eIDAS”, dzięki któremu możemy obecnie posługiwać się podpisem elektronicznym lub profilem zaufanym. eIDAS wprowadzał podstawowe ramy prawne, które następnie były wdrażane w poszczególnych państwach członkowskich, dzięki czemu cyfryzacja dokumentacji obywateli UE mogła nabrać realnych kształtów. Przyjmuje się, że eIDAS to podstawa obecnych planów w zakresie Portfelu Tożsamości Cyfrowej.
Wskutek pandemii COVID-19 Komisja Europejska ogłosiła w 2021 roku początek prac nad rozporządzeniem eIDAS 2.0, które zastąpi wciąż jeszcze aktualne rozporządzenie eIDAS 1.0. Ze względu na konieczność szybkiego wdrożenia pracy zdalnej i cyfryzacji całego społeczeństwa władze UE uważają, że należy wdrożyć jednolite procedury elektronicznej identyfikacji na terenie całej Wspólnoty, tak by poszczególne państwa członkowskie nie różniły się w tym zakresie od siebie.
eIDAS 2.0 nie będzie tak naprawdę nowym rozporządzeniem, lecz nowelizacją już istniejących przepisów. Podstawowym celem UE jest zniesienie nierównego poziomu potwierdzania tożsamości na terenie Wspólnoty przez wszystkich obywateli krajów członkowskich oraz osoby przyjeżdżające do Europy z innych kontynentów. Zdecydowana większość życia ludzkiego zostanie przeniesiona do cyfrowej rzeczywistości i nie dotyczy to tylko sektora prywatnego, ale także i publicznego (urzędowego). Pierwszym aspektem, na którym skupia się UE, jest Portfel Tożsamości Cyfrowej.
Czym jest Portfel Tożsamości Cyfrowej?
W rzeczywistości europejski Portfel Tożsamości Cyfrowej będzie serwerem dedykowanym wszystkim obywatelom UE, w którym będzie można przechowywać całą dokumentację danej osoby. Umożliwi on także potwierdzanie danych osobowych konkretnego użytkownika, a przez to załatwianie różnych spraw o charakterze zarówno publiczno, jak i prywatnoprawnym.
W ramach Portfelu Tożsamości Cyfrowej użytkownik będzie musiał podać następujące informacje:
- adres zamieszkania;
- wiek;
- płeć;
- stan cywilny;
- stan rodzinny (liczba i charakter członków rodziny użytkownika);
- narodowość;
- posiadane kwalifikacje zawodowe, tytuły i licencje edukacyjne;
- rodzaj i liczbę ukończonych szkół oraz uczelni wyższych;
- pozwolenia i licencje publiczne;
- dane finansowe i firmowe, jeśli użytkownik prowadzi działalność gospodarczą.
Dane zgromadzone w PTC będą oczywiście chronione i z racji swojej wysokiej wrażliwości będą podlegały także ochronie gwarantowanej przez rozporządzenie RODO. Rządy poszczególnych państw członkowskich będą musiały dostosować swoje narzędzia internetowe do serwera, na którym znajdzie się Portfel Tożsamości Cyfrowej. Innymi słowy każde państwo UE będzie musiało zapewnić dostęp do tej usługi swoim obywatelom. Na chwilę obecną planuje się, że korzystanie z PTC będzie darmowe i całkowicie dobrowolne. Portfel nie wykluczy więc z obiegu dokumentów w tradycyjnej formie.
Usługi dostępne poprzez Portfel Tożsamości Cyfrowej
Wprowadzenie w życie eIDAS 2.0 będzie oznaczało nie tylko duże zmiany dla sektora publicznego wszystkich państw należących do UE, ale także i dla sektora prywatnego. UE chce bowiem, aby prywatne usługi online funkcjonujące w konkretnych obszarach w pełni respektowały PTC. Należą do nich:
- transport;
- energia;
- usługi bankowe i finansowe;
- zabezpieczenie społeczne;
- zdrowie;
- woda pitna;
- usługi pocztowe;
- infrastruktura cyfrowa;
- edukacja;
- telekomunikacja.
Jeśli dana usługa internetowa będzie mieściła się w co najmniej jednym z ww. zakresów, będzie można ją zrealizować także przy pomocy Portfela Tożsamości Cyfrowej. Oczywiście usługodawcy będą musieli dostosować swoje narzędzia elektroniczne do nowych wymogów.
Portfel Tożsamości Cyfrowej ma być respektowany we wszystkich krajach członkowskich, co oznacza, że dana osoba załatwi przy jego pomocy formalności nie tylko w Polsce, ale w każdym dowolnie wybranym kraju Wspólnoty. Użytkownicy portali internetowych nie będą jednak zobowiązani do korzystania z PTC.
Co ciekawe, Portfel Tożsamości Cyfrowej ma umożliwiać korzystanie z wielu usług w trybie offline, co obecnie jest prawie niespotykane. W tym przypadku weryfikacja będzie odbywała się prawdopodobnie za pośrednictwem kodów QR.
PTC będzie dostępny nie tylko dla osób fizycznych, ale również i przedsiębiorstw działających na terenie UE. W tym ostatnim przypadku decydować będzie zapewne siedziba danej firmy, a nie jej oddział lub filia. Zgodnie z informacjami podanymi na stronie ec.europa.eu Portfel Tożsamości Cyfrowej będzie można wykorzystać m.in. do:
- dostępu do usług publicznych, np. złożenia wniosku o wydanie aktu urodzenia lub zaświadczenia lekarskiego, zgłoszenia zmiany adresu;
- otwarcia rachunku bankowego;
- ubiegania się o pożyczkę;
- złożenia deklaracji podatkowej;
- ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w swoim kraju lub w innym państwie członkowskim;
- przechowywania recept lekarskich, z których można korzystać w dowolnym miejscu w Europie;
- przedstawienia dokumentu potwierdzającego wiek;
- najmu samochodu za pomocą cyfrowego prawa jazdy;
- zameldowania się w hotelu.
Podsumowując, Portfel Tożsamości Cyfrowej jest nowym pomysłem Komisji Europejskiej na ujednolicenie i uproszczenie załatwiania spraw o charakterze prywatnym i publicznym przy wykorzystaniu internetu na terenie całej Wspólnoty. Dzięki temu rozwiązaniu zbędne stanie się potwierdzanie swojej tożsamości przy pomocy papierowych dokumentów, zaś załatwianie spraw ma odbywać się znacznie szybciej i bez konieczności wizyty w urzędzie. PTC będzie dobrowolne dla każdego obywatela UE.
