Obecnie przedsiębiorcy nie ograniczają swojej działalności do sprzedaży usług wyłącznie krajowym firmom. Coraz częściej świadczą je poza granicami kraju, zarówno do krajów należących do Unii Europejskiej, jak i państw spoza wspólnoty. Jednakże zdarza się, że przedsiębiorcy mają problemy oraz wątpliwości, czy prawidłowo dokumentują eksport usług.
Eksport usług - definicja
W przepisach ustawy o podatku od towarów i usług zostało podkreślone, że do eksportu usług dochodzi, gdy polski podatnik świadczy swoje usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów, a miejscem świadczenia usług jest kraj inny niż Polska.
Eksport usług - obowiązek podatkowy
Zgodnie z zasadą ogólną przy eksporcie usług opiera się na art. 28b ustawy o VAT. Zgodnie z powołanym przepisem, miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem:
w przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej;
w przypadku gdy podatnik będący usługobiorcą nie posiada siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym posiada on stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
W związku z powyższym, nie ma znaczenia fakt, gdzie wykonywana jest usługa, a więc, czy polski przedsiębiorca świadczy ją na terenie swojego kraju, czy poza jego granicami. W tej sytuacji podmiotem, który musi rozliczyć i zapłacić podatek VAT będzie odbiorca usługi, czyli kontrahent zagraniczny.
Należy tutaj wspomnieć, że powyższa zasada odnosi się tylko do firm. W przypadku świadczenia usług na rzecz zagranicznych osób fizycznych nieprowadzących działalności, jak wynika z art. 28c ustawy o VAT, obowiązek opodatkowania świadczonych usług spoczywa po stronie usługodawcy, czyli polskiego przedsiębiorcy.
Ustawa o podatku od towarów i usług uwzględnia wyjątki od stosowania art. 28b ze względu na charakter świadczonej usługi. W związku z tym należy wspomnieć o szczególnych zasadach ustalania miejsca opodatkowania eksportu usług, do których zalicza się m.in.:
usługi związane z nieruchomościami - miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami, w tym usług świadczonych przez rzeczoznawców, pośredników w obrocie nieruchomościami, usług zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, użytkowania i używania nieruchomości oraz usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego, jest miejsce położenia nieruchomości;
transport pasażerów - w takim przypadku miejscem świadczenia usługi jest kraj, w którym transport się odbywa, z uwzględnieniem przejechanych kilometrów;
wstęp na imprezy - np. kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, w tym targi czy wystawy, oraz usługi pomocnicze związane z usługami wstępu na te imprezy - w tym przypadku miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym zdarzenia faktycznie się odbywają;
usługi restauracyjne i cateringowe - ich miejscem opodatkowania jest miejsce faktycznego ich świadczenia, z wyjątkiem gdy takie usługi są faktycznie wykonywane na pokładach statków, statków powietrznych lub pociągów podczas części transportu pasażerów wykonanej na terytorium Unii Europejskiej, miejscem świadczenia usług jest miejsce rozpoczęcia transportu pasażerów;
usługi krótkoterminowego wynajmu środków transportu - miejscem właściwym do opodatkowania jest miejsce, w którym te środki transportu są rzeczywiście wydawane do dyspozycji usługobiorcy;
usługi turystyczne - miejscem opodatkowania jest kraj, w którym usługodawca ma siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności lub miejsce zamieszkania.
Ważne jest także określenie momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy przy eksporcie usług. Zgodnie z art.19a ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje w chwili wykonania usługi lub w chwili otrzymania całości lub części zapłaty (jeśli miała miejsce przed wykonaniem usługi).
Dokumentowanie usług - eksport
Podatnik dokonujący eksportu usług poza granice Polski dokumentuje taką transakcję za pomocą standardowej faktury. Nie musi posiadać dokumentów wywozu, jak ma to miejsce przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów, przy której musi posiadać dokumenty potwierdzające, że dokonał takiej transakcji, aby nie musiał naliczać stawki podatku VAT.
Faktura dokumentująca sprzedaż usług nie zawiera stawki i kwoty podatku VAT, ale przy sprzedaży usług na rzecz unijnego kontrahenta powinna dodatkowo zawierać informację, że podatek rozlicza nabywca lub posiadać oznaczenie “odwrotne obciążenie”, a także numer, pod którym nabywca usługi jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od wartości dodanej na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium Polski.
Oczywiście transakcję eksportu usług należy wykazać w deklaracji VAT-7/VAT-7K w części dotyczącej podatku należnego w odpowiedniej pozycji związanej ze sprzedażą usług poza granice kraju:
w polu 11 - jeśli sprzedaż dotyczy krajów nienależących do Unii Europejskiej,
w polu 11 i 12 - jeśli sprzedaż dotyczy krajów należących do Unii Europejskiej i ma zastosowanie art. 28b ustawy o VAT.
W przypadku świadczenia usług na rzecz kontrahentów z krajów Unii Europejskiej, podatnicy muszą również składać informację podsumowującą VAT-UE, jeśli zgodnie z art. 100 ust. 1 pkt 4 spełnione są następujące warunki:
do sprzedaży usług stosuje się art. 28b ustawy o VAT,
usługa jest świadczona na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub osób prawnych niebędących takimi podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej (płatnik podatku VAT, powinien być zarejestrowany w systemie VIES),
miejscem świadczenia usług jest inny kraj należący do Unii Europejskiej niż Polska,
usługa nie jest zwolniona od podatku od wartości dodanej lub opodatkowanych stawką 0%.
Co do zasady informacji podsumowujących nie należy składać w przypadku eksportu usług do krajów nienależących do Unii Europejskiej. Nawet jeśli świadczenie tych usług zostało określone na podstawie art. 28b ustawy o VAT, gdyż dany kontrahent nie należy do wspólnoty, a tylko wtedy składa się informację VAT-UE.
