Platforma Technologii Strategicznych dla Europy (STEP) - dotacje dla firm

W ostatnich latach Unia Europejska mierzy się z wieloma problemami, na które odpowiedzią jest m.in. nowa Platforma Technologii Strategicznych dla Europy (STEP). Wystarczy przywołać: wysoką inflację, brak wystarczającej siły roboczej, zakłócenia w łańcuchach dostaw wywołane pandemią COVID-19, wojną Rosji przeciw Ukrainie, rosnące stopy procentowe oraz wzrost kosztów energii. Niezbędne stało się zatem podjęcie przez Unię działań, które z jednej strony zabezpieczą jej autonomię, a z drugiej zmniejszą strategiczną zależność od państw trzecich w różnych sektorach. Sprawdźmy, jakie są główne założenia nowej strategii Unii Europejskiej.

Jaka jest podstawa prawna wdrożenia STEP?

Wszystkie państwa członkowskie widzą, jak wiele korzyści społecznych, gospodarczych i politycznych dla obywateli i przedsiębiorców niesie za sobą wspólny rynek wewnętrzny. Poprawa konkurencyjności i odporności europejskiej gospodarki w ostatnich latach była umacniania poprzez wdrażanie zielonej oraz cyfrowej transformacji. To właśnie Europejski Zielony Ład oraz program polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” otwierają nowe możliwości rynkowe dla Wspólnoty i pozwalają uzyskać przewagę konkurencyjną na rynkach światowych. Uzupełnieniem powyższych działań ma być w najbliższych latach wytwarzanie przez Unię Europejską technologii krytycznych w sektorach o strategicznym znaczeniu dla jej przyszłości. Najważniejsze dokumenty na poziomie unijnym dotyczące wdrożenia nowego narzędzia to:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/795 z dnia 29 lutego 2024 roku w sprawie ustanowienia Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy (STEP);
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 z dnia 11 kwietnia 2024 roku w sprawie ustanowienie ram na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych;
3. KOMUNIKAT KOMISJI – Wytyczne dotyczące niektórych przepisów rozporządzenia (UE) 2024/795 w sprawie ustanowienia Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy (STEP) – C/2024/3209.

Należy wyraźnie zaznaczyć, że STEP będzie realizowany w ramach istniejących programów oraz funduszy unijnych. Na poziomie unijnym o środki można ubiegać się m.in. w ramach konkursów: EIC Accelerator Challenge oraz EIC STEP Scale Up (Horyzont Europa), a także Innovation Fund 2024. 

Jak będzie wyglądało wdrożenie programu STEP na poziomie krajowym? W programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027 doszło do znaczących zmian. Wprowadzono całkowicie nowy Priorytet 5 Wsparcie projektów realizujących cele inicjatywy STEP, na którego realizację zostanie przeznaczone 901 mln euro. Wsparcie będzie dostępne zarówno w formie dotacji, jak i pożyczek (istnieje również możliwość zastosowania instrumentów mieszanych np. pożyczek z umorzeniem części kapitału). 

Jakie technologie uznano za krytyczne?

Inicjatywa STEP powstała z myślą wspierania najbardziej innowacyjnych pomysłów w skali Unii Europejskiej. Aby lepiej zrozumieć, jakie inwestycje są możliwe do dofinansowania, należy odpowiedź na pytanie, co kryje się pod pojęciem technologii krytycznych. Zgodnie z przywołanymi wcześniej dokumentami unijnymi technologię uznaje się za krytyczną, gdy spełnia jeden z następujących warunków: 

1. wnosi na rynek wewnętrzny innowacyjny, najnowocześniejszy i przełomowy element o znaczącym potencjale gospodarczym; 
2. przyczynia się do ograniczania lub zwalczania strategicznej zależności Unii. 

Oczywiście wskazane określenia są bardzo ogólne. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że technologie objęte STEP powinny wywołać największe efekty zewnętrzne w innych państwach członkowskich i jednocześnie zwiększać potencjał gospodarczy jednolitego rynku. Sięgając głębiej do komunikatu Komisji – C/2024/3209 zobaczymy, że w ramach STEP wsparciem zostaną objęte:

• technologie cyfrowe – czyli m.in.: zaawansowane półprzewodniki (mikroelektronika, lasery wysokoenergetyczne), sztuczna inteligencja, technologie kwantowe, zaawansowana łączność i nawigacja, zaawansowane technologie cyfrowe, a także robotyka i systemy autonomiczne;
• czyste i zasobooszczędne technologie – do których zaliczamy: technologie słoneczne, lądowej energii wiatrowej, morskiej energii odnawialnej, baterii i magazynowania energii, pomp ciepła i energii geotermalnej, technologie wodorowe, biogazu i biometanu, zrównoważonych paliw alternatywnych, technologie transportowania i wykorzystania CO2, technologie jądrowe;
• biotechnologie, w tym produkty lecznicze znajdujące się w unijnym wykazie produktów leczniczych o krytycznym znaczeniu, a także biocząsteczki, produkty farmaceutyczne, technologie medyczne, biotechnologia upraw, bioprodukcja, bioinformatyka.

O środki na realizację ww. projektów mogą ubiegać wszystkie rodzaje przedsiębiorstw. Beneficjentem programu są zarówno mikro-, małe, średnie, duże firmy, jak i startupy oraz spółki o średniej kapitalizacji. Do udziału w programie STEP dopuszczone zostały również wszelkiego rodzaj konsorcja przedsiębiorców z instytutami badawczymi oraz uczelniami wyższymi.

Co to jest pieczęć suwerenności?

Projektom, które przyczyniają się do osiągnięcia celów STEP, zostały ocenione i spełniają minimalne wymogi jakościowe (kryteria kwalifikowalności, wykluczenia i wyboru) określone w dokumentacji konkursowej, może zostać przyznana tak zwana „pieczęć suwerenności”. Mowa tutaj o aplikacjach złożonych w ramach programu „Horyzont Europa”, Europejskiego Funduszu Obronnego, Funduszu Innowacyjnego, Programu UE dla zdrowia lub programu „Cyfrowa Europa” niezależnie od tego, czy projekt otrzymał dofinansowanie w ramach któregoś spośród tych instrumentów. Chodzi więc o to, aby identyfikować projekty wysokiej jakości poprzez przyznanie im pieczęci suwerenności. Podmiot, który dysponuje pieczęcią, zyskuje kartę przetargową, która pozwala przyciągnąć inwestycje publiczne i prywatne, a także szukać dalszego finansowania unijnego poprzez skumulowanie kilku instrumentów finansowych. Komisja Europejska stworzy również portal suwerenności, czyli miejsce, gdzie będą umieszczane informacje na temat możliwości finansowania projektów przyczyniających się do osiągnięcia celów STEP. Ponadto będzie to platforma do promowania projektów, którym przyznano pieczęć suwerenności oraz odesłanie do organów krajowych, które pełnią funkcję instytucji kontaktowych w zakresie wdrażania STEP. 

Jakie są zasady realizacji projektów STEP w ramach Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki? 

Poznaliśmy już główne założenia Platform Technologii Strategicznych dla Europy. Pora zatem przejść do konkretnych działań, które będą realizowane z programu Fundusze Europejskiego dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027. W czerwcu 2025 roku Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ogłosiła dwa konkursy w ramach działania 5.1 Fundusz Wsparcia Technologii Krytycznych:

1. Ścieżka A – projekty inwestycyjne w sektorze biotechnologii, które wnoszą na rynek wewnętrzny innowacyjny lub najnowocześniejszy, lub przełomowy element o znaczącym potencjale gospodarczym. O dofinansowanie w terminie od 22 lipca do 9 września 2025 roku mogą ubiegać się MŚP oraz inne przedsiębiorstwa, które planują wytwarzanie technologii krytycznych lub elementów ich łańcucha wartości w sektorze biotechnologii. Środki finansowe można przeznaczyć na zakup maszyn, urządzeń, nieruchomości, nabycie robót, materiałów budowlanych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także usługi szkoleniowe i doradcze niezbędne do realizacji projektu. Wsparcie ma formę dotacji bezzwrotnej w wysokości do 75% wartości projektu. Na uwagę zasługuje fakt, że w ramach tego działania na wsparcie mogą liczyć tylko duże projekty. Minimalna wartość inwestycji powinna być oszacowana na poziomie 10 mln zł. Maksymalna kwota dofinansowanie projektu to 150 mln zł. Wniosek o dofinansowanie można złożyć za pośrednictwem Lokalnego Systemu Informatycznego dostępnego na stronie PARP.
2. Ścieżka B – projekty inwestycyjne w sektorze biotechnologii, które przyczyniają się do ograniczania lub zwalczania strategicznej zależności Unii Europejskiej. Dofinansowanie mogą otrzymać wyłącznie inwestycje przedsiębiorców skierowane na wytwarzanie technologii krytycznych lub elementów ich łańcucha wartości w sektorze biotechnologii lub wytwarzanie produktów leczniczych znajdujących się w unijnym wykazie produktów leczniczych o krytycznym znaczeniu i ich składników wytwarzanych z zastosowaniem procesu chemicznego ora produkt pośredni lub odczynnik wymagany do testowania/wprowadzenia produktu. Pozostałe warunki udziału w konkursie są takie same jak w przypadku Ścieżki A.

W związku z tym, że są dwa całkowicie nowe nabory wniosków w ramach programu FENG, warto odwiedzić stronę PARP, gdzie umieszczane są najczęściej zadawane pytania wraz z odpowiedziami instytucji organizującej konkurs. 

Po zapoznaniu się z informacjami na temat STEP jasne staje się, że nie będzie to wsparcie dostępne dla wszystkich przedsiębiorców. Przede wszystkim, aby aplikować o dotację, trzeba mieć naprawdę innowacyjny pomysł, którego realizacja przyczyni się do poprawy konkurencyjności oraz odporności europejskiej gospodarki. Ponadto inwestycja powinna dotyczyć: technologii cyfrowych, biotechnologii lub czystych i zasobooszczędnych technologii. Wszystkich, którzy spełniają bardzo wyśrubowane kryteria dostępu, zachęcamy do kontaktu z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, która ogłosiła pierwsze nabory wniosków w ramach STEP.