Wsparcie z KPO na badania, rozwój i innowacje – na jakich warunkach?

Mało kto jeszcze pamięta o pandemii COVID-19, jej skutki są jednak odczuwane do tej pory. Lekarstwem dla gospodarki miał być mityczny już Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności. Polska polityka stoczyła o niego już tyle bitew, że nie wiadomo do końca, czy się on nam należy, ile możemy dostać i w jakim terminie. Okazuje się jednak, że wsparcie z KPO jest realne, a kwoty, jakie przewiduje program, mogą przyprawić o zawrót głowy. W niniejszym artykule przyjrzyjmy się zatem temu, na jakich warunkach jest możliwe otrzymanie środków na badania, rozwój i innowacje przez naszą polską przedsiębiorczość.

Wsparcie z KPO – ile do wyrwania z Unii?

Powtarzając za Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej – Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności jest planem rozwojowym określającym cele związane z odbudową i tworzeniem odporności społeczno-gospodarczej Polski po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19 oraz służące ich realizacji reformy i inwestycje.

Polska ma do dyspozycji ponad 59 mld euro (około 268 mld zł), z czego 25 mld euro zostaje przeznaczone na dotację. Duża tego część jest do zgarnięcia w postaci bezzwrotnych środków na innowacje, cyfryzację i zieloną transformację. Jednym z kluczowych filarów jest wsparcie KPO dla sektora badań, rozwoju i innowacji (B+R+I), skierowane zarówno do przedsiębiorców, jak i jednostek naukowych. Aby jednak móc skorzystać z tych środków, podmioty zainteresowane muszą spełnić określone warunki.

Dysponentem środków jest UE (w zasadzie to Komisja Europejska). To ona decyduje, czy dany kraj spełnia przesłanki wypłaty określone w dokumencie KPO. Wypłata środków zależna jest natomiast od realizacji przez państwa wspólnotowe tzw. kamieni milowych, czyli reform i inwestycji, co do których dany kraj zobowiązał się w ramach KPO. Fundusze są przekazywane w transzach, po spełnieniu określonych warunków, weryfikowanych przez Komisję Europejską. Ciężko doszukać się dokładnych informacji, ile do tej pory Polska już otrzymała. Najczęściej jednak powtarzają się dane, zgodnie z którymi na inwestycję otrzymaliśmy już przeszło 70 mld zł. Sporo zatem jeszcze zostało do rozdania.

Wsparcie z KPO B+R+I – na jakie kwoty mogą liczyć przedsiębiorcy?

Poziom dofinansowania biznesu zależy od wielu czynników, w tym pomysłu, rozmiaru i lokalizacji firmy, przeprowadzanych dotychczas prac rozwojowych czy miejsca realizacji inwestycji. Najistotniejszym kryterium jest tutaj:

• rodzaj działalności,
• wielkość przedsiębiorstwa,
• skala projektów badawczo-rozwojowych.

Ministerstwo FiPR jako przykład wskazuje, że badania przemysłowe – na nie bowiem przysługuje wyższy poziom dofinansowania – otrzymują wyższe granty niż prace rozwojowe. Wynika to m.in. z poziomu ryzyka, jakim obarczone są tego typu badania. Ponadto firmy, które prowadzą inwestycję na lepiej rozwiniętych gospodarczo obszarach UE, mogą być całkowicie wyłączone z możliwości otrzymania dotacji. W Polsce obecnie nie ma możliwości wsparcia projektów inwestycyjnych realizowanych na terenie Warszawy i w powiatach ościennych.

Zanim dotacja, możliwe jest skorzystanie z pomocy eksperckiej

Milionowe dotacje to ogromna pomoc dla firm, ale również wielka odpowiedzialność. Nie są to przy tym środki, które można uzyskać z KPO, a następnie zrobić z nimi, co tylko się przedsiębiorcy żywnie podoba, np. przeznaczyć na bieżące koszty działalności. Wydatkowanie wsparcia KPO co do zasady jest kontrolowane, wszelkie poniesione koszty związane z inwestycją muszą być ewidencjonowane i rozliczane z organem finansującym. Dlatego też, zanim złoży się wniosek o pomoc, warto zweryfikować, czy dany pomysł w ogóle nadaje się do wsparcia z programu oraz czy firma będzie w stanie podołać warunkom.

KPO proponuje dodatkowe usługi eksperckie w postaci:

• Innovation Coach – przeznaczone dla przedsiębiorców, którzy dopiero poszukują pomysłu na innowacje w działalności swojej firmy. Szczegóły pomocy znajdują się na stronie Innovation Coach. 
• STEP – jeżeli przedsiębiorca ma już pomysł na inwestycję, ale nie ma jeszcze pewności czy jest on wystarczający, aby spełnić wszystkie warunki stawiane przez KPO, powinien zainteresować się programem STEP. Szczegóły na stronie internetowej Funduszy Europejskich.
• Innopoint – narzędzie skierowane do przedsiębiorców, którzy są już pewni swojego pomysłu i spełniają odpowiednie warunki. Pozwala ono wyszukać właściwego dla danej inwestycji wsparcia. Znajduje się na stronie programu Nowoczesna Gospodarka.

Ścieżka SMART – najistotniejsza dla krajowej przedsiębiorczości

Ścieżka SMART to wsparcie KPO oferowane w ramach dofinansowań w skali kraju. Program pozwala sfinansować niezbędne prace badawczo-rozwojowe. Możliwe jest również uzyskanie wsparcie na samo wdrożenie wyników wcześniej przeprowadzonych prac B+R. Co istotne, pomoc ta ma charakter konkursowy. Środki otrzymają zatem wyłącznie najlepsze projekty, a nie każde przedsiębiorstwo, które spełnia określone regulaminem KPO wymagania.

Dofinansowanie jest przeznaczone dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą na terytorium RP i chcą oprzeć swój rozwój na innowacjach. Budżet programu to 4,36 mld euro.

Działanie w ramach Ścieżki SMART składa się z 2 części: obowiązkowej i dowolnej. Przedsiębiorca musi wybrać co najmniej 1 moduł obligatoryjny. Natomiast inwestycja musi być innowacją na co najmniej poziomie krajowym. Dodatkowo możliwe jest skorzystanie z dowolnej liczby modułów fakultatywnych.

Do modułów obligatoryjnych zaliczamy:

1. Prace badawczo-rozwojowe (B+R) prowadzone w celu opracowania innowacji produktowej lub procesowej przynajmniej w skali kraju. Wsparciu podlega kompleksowy proces badawczy lub jego wybrana część.
2. Wdrożenie innowacji – pozwala na wprowadzenie w przedsiębiorstwie wyników prac B+R już posiadanych przez przedsiębiorcę lub będących efektem realizacji modułu B+R. Wyniki prac B+R muszą prowadzić do powstania innowacji produktowej lub procesowej na co najmniej poziomie krajowym.

Z kolei modułów nieobowiązkowych jest 5 i obejmują takie obszary jak:

1. Infrastruktura B+R – tworzenie lub rozbudowa centrum badawczo-rozwojowego na terytorium RP.
2. Cyfryzacja – polega na zastosowaniu rozwiązań zmierzających do cyfryzacji w zakresie produkcji, procesów, produktów, usług i modelu biznesowego oraz zapewnienia cyberbezpieczeństwa działalności przedsiębiorstwa.
3. Zazielenienie przedsiębiorstw – chodzi o działania ukierunkowane na zieloną transformację przedsiębiorstwa (usprawnienie gospodarki odpadami, zwiększenie efektywności energetycznej, ograniczenie zanieczyszczeń, wprowadzenie efektywniejszej gospodarki materiałowej, wdrożenie zasad ekoprojektowania).
4. Kompetencje pracowników i kadry zarządzającej przedsiębiorstwa – polega na udoskonalaniu kompetencji pracowników i osób zarządzających firmą.
5. Internacjonalizacja – jest to promocja zagraniczna produktów oraz działania dotyczące uzyskania ochrony praw własności przemysłowej lub obrony w przypadku ich naruszenia.

KPO nie określa, na jakie kwoty mogą liczyć wnioskodawcy. Zasadniczo maksymalny poziom dotacji to 80% wartości projektu. Jest to ogromna pomoc, mimo to nie da się zrealizować pomysłu bez środków własnych lub pochodzących od inwestorów.

Co, jeżeli inwestycja ma charakter globalny?

Dla przedsiębiorstw, którym zależy na wzroście innowacyjności w połączeniu z umiędzynarodowieniem swoich produktów i usług, utworzono szereg programów wsparcia. Takie programy jak Kreatywna Europa, LIFE, Horyzont Europa, Single Market Programme czy EIC Accelerator otwierają przed polskimi firmami duże możliwości. Dodatkowo mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, organizacje i instytuty badawcze w ramach konkursu „Granty na Eurogranty” mogą łącznie uzyskać przeszło 30 mln euro na stworzenie i prezentację swoich wniosków o wsparcie. Środki w tym zakresie nie są jednak tak okazałe, jak w Ścieżce SMART, co też oznacza, że uzyskają je jedynie najlepsze pomysły i najbardziej przygotowane przedsiębiorstwa.

Dofinansowanie z konkursu „Granty na Eurogranty” można przeznaczyć na:

• poszukiwanie partnerów Eurograntu w Polsce i poza jej granicami, organizację spotkań dotyczących przygotowania założeń dla Eurograntu;
• przygotowanie wniosku o Eurogrant do wybranego programu UE, w tym tłumaczenie dokumentacji aplikacyjnej, zgodnie z wymaganiami określonymi przez organizatora konkursu w danym programie UE;
• ewentualną korektę wniosku o Eurogrant;
• prezentację wniosku o Eurogrant przed komisją oceny projektów powołaną przez organizatora konkursu w danym programie UE.

W tym wypadku przedsiębiorstwa nie potrzebują dodatkowego finansowania zewnętrznego, ponieważ wartość wsparcia KPO wynosi 100% wartości kosztów kwalifikowanych przygotowania projektu. Trzeba jednak pamiętać, że udzielane dofinansowanie to pomoc de minimis. Dodatkowym plusem jest zastosowanie metody rozliczenia projektu, jest to bowiem rozliczenie ryczałtowe. Wydatki są traktowane z góry jako wydatki już poniesione i nie wymagają udokumentowania.

Dodatkowe wparcie KPO na innowacje europejskie – ale nie dla wszystkich

Innym źródłem dotacji jest program Seal of Excellence. Wsparcie to jest jednak kierowane wyłącznie do przedsiębiorstw, których projekty otrzymały certyfikat „Seal of Excellence”, jednak z powodu braku środków nie otrzymały dofinansowania ze wspomnianego już Programu Horyzont Europa.

Jak dowiadujemy się na stronie KPK, Horyzont Europa to program implementujący kluczowe polityki UE, takie jak Europejski Zielony Ład czy Europa na miarę ery cyfrowej. O środki w tym zakresie mogą się starać podmioty różnego typu, m.in. przedsiębiorstwa (mikro, małe, średnie i duże), jednostki naukowe, administracja różnego szczebla czy jednostki pozarządowe. Do 2027 roku na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczone zostanie ponad 93 mld euro (w skali Europy). Jest to zatem pokaźne wsparcie, na które załapać mogą się również polskie firmy.

Prócz powyższego warto wspomnieć również o IPCEI. To wsparcie KPO dotyczy projektów istotnych na skalę całej Unii Europejskiej. Program jest przeznaczony dla podmiotów przedsiębiorców o każdej wielkości, których projekt:

• ma wyraźnie innowacyjny charakter w świetle najnowszych osiągnięć w danym sektorze gospodarki i nauki,
• został wstępnie zaakceptowany przez Komisję Europejską jako pozytywnie oddziałujący na rynek wewnętrzny i społeczeństwo całej UE,
• wpisuje się we wspólne europejskie cele.

Projekty mogą obejmować fazę badań i rozwoju oraz pierwszego przemysłowego wdrożenia, wpisując się w łańcuch wartości dla danej technologii, jak również rozbudowę instalacji pilotażowych lub opracowanie całkowicie nowej aparatury i urządzeń w etapie kolejnym po pilotażu. Program nie przewiduje jednak wsparcia dla projektów dotyczących produkcji masowej oraz działalności komercyjnej.