Horyzont Europa - nowy program ramowy badań i innowacji

Horyzont Europa jest kluczowym programem unijnym w zakresie badań naukowych i innowacji. Przewidziany na lata 2021-2027 budżet wynosi około 95,5 mld euro. Co ciekawe, o środki mogą ubiegać się jednostki z całego świata, np. uczelnie, małe, średnie i duże przedsiębiorstwa, instytucje publiczne, szpitale, fundacje oraz organizacje międzynarodowe. Należy jednak pamiętać, że finansowanie oraz zasady uczestnictwa krajów członkowskich Unii Europejskiej, krajów stowarzyszonych z Horyzontem Europa oraz krajów trzecich zawsze określone są w dokumentach konkursowych. Cechą charakterystyczną programu jest to, że większość projektów realizowana jest w konsorcjach międzynarodowych, które dążą do udoskonalenia lub tworzenia nowej wiedzy, technologii, produktu lub usługi.

Czym jest sieć HPK?

Jeżeli znasz już podstawowe informacje o programie, ale nie wiesz, od czego zacząć, warto zwrócić się o pomoc do HPK, czyli Horyzontalnego Punktu Kontaktowego. Obecnie w całej Polsce działa 6 takich punktów, których celem jest zwiększenie udziału polskich podmiotów w Programie Ramowym Horyzont Europa. Korzystając z usług HPK, przedsiębiorca uzyska odpowiedzi na następujące pytania: jakie są możliwości finansowania projektu? Jak przygotować projekt? Z kim nawiązać współpracę? Jak poprawnie zrealizować i rozliczyć projekt? Jak przetrwać audyt i kontrolę? Dane teleadresowe wszystkich punktów dostępne są na stronie: https://www.kpk.gov.pl/horyzontalne-punkty-kontaktowe. Warto również zwrócić uwagę na specjalizacje Horyzontalnych Punktów Kontaktowych, czyli zagadnienia, w których dany HPK ma największą wiedzę i doświadczenie. 

Jak wygląda struktura programu Horyzont Europa? 

Co odróżnia Horyzont Europa od innych programów finansowanych z budżetu Unii Europejskiej? Beneficjent ma możliwość wyboru tematyki projektu z podejściem bottom up lub top down. W pierwszym przypadku podmiot składający wniosek sam określa zakres, temat projektu i wnioskuje o jego dofinansowanie. Takie rozwiązanie praktycznie nie występuje w innych programach, gdzie beneficjenci muszą się wpisać z pomysłem w ramy/priorytety danego programu (czyli podejście top down). Rozwiązanie bottom up wydaje się zasadne z jednego powodu. Jeżeli mowa o innowacyjności na skalę światową i badaniach, które mają doprowadzić do rozwiązań niespotykanych do tej pory, nie można określić wszystkich ram projektów. Twórca projektu będzie mógł zatem przekonać osoby oceniające, że warto finansować badania nad jego innowacyjnym pomysłem. 

Program Horyzont Europa składa się z 3 filarów:

1. Doskonała baza naukowa (Europejska Rada ds. Badań Naukowych – ERC, Działania Marii Skłodowskiej-Curie – MSCA, Infrastruktura badawcza);
2. Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa (Zdrowie, Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne, Bezpieczeństwo cywilne na rzecz społeczeństwa, Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna, Klimat, energia, mobilność, Żywność, bio-gospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo i środowisko);
3. Innowacyjna Europa (Europejska Rada ds. Innowacji – EIC, Europejskie ekosystemy innowacji, Europejski Instytut Innowacji i Technologii).

Jakie są cele Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC)?

Najwięcej możliwości dotacji dla przedsiębiorców znajdziemy w III Filarze programu Horyzont Europa. Europejska Rada ds. Innowacji dysponuje budżetem w wysokości 10,1 mld euro na lata 2021-2027 i jest największym europejskim funduszem kapitałowym wykorzystywanym w początkowej fazie rozwoju przedsiębiorstw. EIC będzie odpowiedzialna za wsparcie innowacyjnych pomysłów, które obarczone są dużym ryzykiem. Unia Europejska powinna bowiem wykorzystać swoją naukę, innowacyjne MŚP i startupy, aby konkurować na światowych rynkach. Będzie to możliwe, jeżeli innowacyjne pomysły będą wspierane w całym cyklu, czyli od wczesnego etapu innowacji po weryfikację koncepcji, transfer technologii oraz finansowanie i zwiększenie skali (scale-up). EIC zamierza stawiać na przedsiębiorstwa typu startup i MŚP o dużym ryzyku i oddziaływaniu, które nie są w pełni finansowane przez rynek, oferując im znaczne środki pozwalające na szybką ekspansję.

Jakie instrumenty będą finansować EIC w 2024 roku? 

W celu skutecznej realizacji celów Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC) niezbędne są odpowiednie instrumenty finansowe. W 2024 roku przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z: 

• EIC Pathfinder (256 mln euro), który będzie dedykowany multidyscyplinarnym zespołom badawczym, w celu realizacji wizjonerskich badań naukowych, które mogą doprowadzić do przełomów technologicznych. W projektach zatem powinni uczestniczyć zarówno naukowcy, jak i przedsiębiorcy, którzy będą w stanie połączyć potencjał z różnych dziedzin nauki (fizyki, informatyki, biologii, nauki o środowisku, naukach społecznych, humanistycznych);
• EIC Transition (94 mln euro) – to inicjatywa, która ma pozwolić na dalszy rozwój i wykorzystanie pomysłów, które dostały już dofinansowanie we wcześniejszych projektach typu Pathfinder. Wnioskodawca może być członkiem dotychczasowego konsorcjum bądź instytucją z zewnątrz. Można się zgłaszać indywidualnie – jako pojedyncze MŚP lub instytucja badawcza/jednostka akademicka lub w konsorcjum – od 2 do 5 partnerów reprezentujących MŚP, duże firmy, instytucje badawcze, jednostki akademickie, instytucje reprezentujące użytkowników końcowych. EIC Transition może wspierać, poza podstawowymi badaniami, działania od rozwoju technologii i projektowania produktów po modelowanie biznesowe i strategię komercjalizacji dotarcia na rynek. W ramach projektu można rozwijać technologię w zakresie od walidacji w laboratorium po prototyp. Instrument oferuje grant w wysokości do 2,5 mln euro;
• EIC Akcelerator (675 mln euro) – obejmuje wsparcie projektów od etapu przedkomercyjnego do etapu wprowadzenia na rynek i ekspansji. Accelerator jest skierowany do: MŚP, w tym typu startup oraz spin-out, a także small mid caps (czyli małych spółek o średniej kapitalizacji, które oznaczają podmioty zatrudniające nie więcej niż 499 pracowników, niebędące MŚP), które: 
• mają przełomowe rozwiązanie – innowacyjny produkt, usługę, proces bądź model biznesowy z potencjałem do tworzenia nowych rynków lub znaczącym wpływem na funkcjonowanie istniejących i przyczyniających się do społecznych innowacji;
• proponują koncepcję charakteryzującą się wysokim ryzykiem i wysokim potencjałem rozwojowym, opartą na odkryciach naukowych/przełomach technologicznych;
• zamierzają wdrożyć rozwiązanie na rynek europejski i globalny;
• potrzebują znacznego finansowania w dłuższym czasie.

W ramach EIC Akcelerator można finansować m.in. wynagrodzenia, podróże służbowe, materiały do prac B+R, certyfikację, amortyzację sprzętu, audyty finansowe, rozpowszechnianie wyników, ochronę własności intelektualnej oraz koszty pośrednie (ryczałt do 25% kosztów bezpośrednich). Osoby fizyczne mogą również ubiegać się o wsparcie, ale w przypadku otrzymania finansowania, przed podpisaniem umowy grantowej, wymagane jest założenie firmy. Zgłaszać się może pojedyncze przedsiębiorstwo z dowolnej branży, które ma siedzibę w państwie członkowskim UE lub kraju stowarzyszonym z Horyzontem Europa. Nie ma możliwości składania wniosku w konsorcjum. 

Warto również wspomnieć, że wszystkie projekty wspierane przez Europejską Radę ds. Innowacji otrzymują wsparcie w postaci usług akceleracji (wsparcie mentorów, wiedzę specjalistyczną, a także możliwość nawiązania relacji biznesowych). 

Jak wygląda proces zgłaszania i oceny wniosków na przykładzie EIC Akcelerator?

W ramach EIC Akcelerator przedsiębiorcy mają do wyboru 2 procesy zgłaszania się:

1. Akcelerator Open, gdzie nie ma narzuconych obszarów tematycznych i to wnioskodawca sam określa temat, w ramach którego składa wniosek;
2. Akcelerator Challenge, gdzie MŚP oraz startupy opracowują rozwiązania w ramach wskazanych strategicznych technologii. 

Na początek wnioskodawca składa wniosek wstępny obejmujący fiszkę projektu wraz z wideoprezentacją. Ocena odbywa się w trybie ciągłym i jej wyniki przedsiębiorca powinien poznać po 4-6 tygodniach. Jeżeli wniosek zostanie pozytywnie zweryfikowany, istnieje możliwość otrzymania dodatkowego wsparcia trenerskiego do przygotowania wniosku właściwego. Dopiero teraz składany jest wniosek główny wraz z dokumentami towarzyszącymi (wyniki oceny po 5-6 tygodniach). Ostatnim etapem jest zaprezentowanie innowacyjnego rozwiązania przed panelem ekspertów (wynik po 2-3 tygodniach). Warto wspomnieć, że podczas każdego etapu oceny wnioski podlegają weryfikacji przez innych ekspertów. Kryteria oceny wniosków dzielimy na 3 kategorie:

• doskonałość – ocena, czy projekt ma duży potencjał innowacyjny, odznacza się dużą wartością dodaną dla gospodarki, ma wysoki poziom ryzyka i jest wykonalny;
• wpływ – projekt odpowiada na potrzeby społeczno-gospodarcze, po zakończeniu realizacji będzie dochodowy i przyczyni się do tworzenia miejsc pracy, będzie miał wpływ na rynek międzynarodowy;
• wdrożenie – projekt zapewnia efektywność finansową, plan prac jest spójny i wykonalny, a zasoby kadrowe są odpowiednie do realizacji celów. 

W 2024 roku nabór będzie ciągły i potrwa od 13 marca do 3 października. 

Realizacja programu Horyzont Europa ma przyczynić się m.in. do wzmocnienia bazy technologicznej Unii Europejskiej, przyciągnięcia najzdolniejszych naukowców z całego świata, zwiększenia europejskiej zdolności w zakresie innowacji i konkurencyjności, powstania nowych miejsc pracy oraz przeciwdziałania zmianom klimatu. Do największych zalet programu możemy zaliczyć elastyczność budżetu, stosowanie zwyczajowych praktyk księgowych beneficjenta, do 100% finansowania (z pewnymi wyjątkami) oraz zarządzanie projektem online. Jakie korzyści przynosi współpraca najwybitniejszych naukowców z jednostkami badawczymi w Europie i świecie, przekonamy się już niebawem, korzystając na co dzień z nowych rozwiązań technologicznych dofinansowanych w ramach programu Horyzont Europa.