W celu uniknięcia sytuacji, w której osoba ubezpieczona mogłaby otrzymać zasiłek macierzyński w kwocie niższej niż kwota świadczenia rodzicielskiego, ustalono minimalną wysokość wypłaty zasiłku macierzyńskiego, określając ją w kwocie odpowiadającej 1000 zł. W artykule omawiamy jakich formalności dopełnić, aby uzyskać podwyższenie zasiłku do wysokości świadczenia rodzicielskiego.
Prawo przedsiębiorcy do zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
urodziła dziecko;
przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
Zasiłek ten przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego (art. 29 ust. 1, art. 29a ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
Prawo do zasiłku macierzyńskiego jest uzależnione od opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe. Przysługuje ono zatem tym osobom fizycznym niezatrudnionym w ramach stosunku pracy – w szczególności będącym przedsiębiorcami – które opłacają wspomniane składki. Opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorców jest dobrowolne (art. 11 ust. 2 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych).
Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego i jego wysokość
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem – w tym przedsiębiorcy – stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 48 ust. 1 w związku z art. 52 ustawy zasiłkowej).
Miesięczny zasiłek macierzyński:
za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku;
za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku;
w przypadku wniosku, o którym mowa w art. 30a ustawy zasiłkowej – czyli wniosku matki dziecka o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu przysługującego ojcu dziecka – za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku (art. 31 ust. 1–3 ustawy zasiłkowej).
Przykład 1.
Ubezpieczona niebędąca pracownikiem urodziła dziecko 5 października 2024 roku. W związku z tym podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowił przeciętny miesięczny przychód ubezpieczonej za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc urodzenia dziecka, czyli za okres od października 2023 roku do września 2024 roku. Przez przychód należy tu rozumieć kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonej po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. W analizowanym przypadku przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe wyniosła 6000 zł, zatem po odliczeniu 13,71% tej kwoty otrzymano podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego w wysokości 5177,40 zł (6000 zł - 6000 zł × 13,71% = 5177,40 zł).
W związku z tym, że za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, w analizowanym przypadku wspomniany zasiłek za październik 2024 roku (za 27 dni tego miesiąca, od 5 do 31) wyniesie 4659,66 zł, zgodnie z obliczeniem:
5177,40 zł / 30 dni = 172,58 zł;
172,58 zł × 27 dni = 4659,66 zł.
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego
W przypadku, gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego określonego w Ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego (art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej).
Świadczenie rodzicielskie przysługuje:
matce albo – w określonych przypadkach – ojcu dziecka;
opiekunowi faktycznemu dziecka w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia;
rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia.
Wspomniane świadczenie przysługuje przez okres od 52 do 71 tygodni, w zależności od liczby urodzonych dzieci (art. 17c ust. 1 i 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych).
Zgodnie z § 1 pkt 15 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2024 roku w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna wysokość świadczenia rodzicielskiego wynosi 1000 zł.
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego ustala się jako różnicę między kwotą świadczenia rodzicielskiego (1000 zł) a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwota podwyższenia jest ustalana w stosunku do pomniejszonej proporcjonalnie kwoty świadczenia rodzicielskiego. Kwotę świadczenia rodzicielskiego za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (wynik zaokrągla się do 1 grosza) oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik zaokrągla się do 10 gr w górę.
Przykład 2.
Dziecko urodziło się 1 czerwca i od tego dnia jego matce, będącej przedsiębiorcą objętym ubezpieczeniem chorobowym, przysługuje zasiłek macierzyński wynoszący, po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, 900 zł. W związku z tym zasiłek macierzyński podlega podwyższeniu o 100 zł: 1000 zł - 900 zł = 100 zł.
Przykład 3.
Zasiłek macierzyński jest wypłacany od 16 lipca. Za dni od 16 do 31 lipca kwota zasiłku macierzyńskiego, po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, wynosi 480 zł.
Kwota świadczenia rodzicielskiego, do której zasiłek macierzyński podlega podwyższeniu, wynosi 516,20 zł zgodnie z obliczeniami:
1000 zł / 31 dni lipca = 32,26 zł;
32,26 zł × 16 dni lipca, za które przysługuje zasiłek macierzyński = 516,16 zł ≈ 516,20 zł.
Zatem kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego wynosi 36,20 zł zgodnie z obliczeniem:
516,20 zł - 480 zł = 36,20 zł.
Jak uzyskać podwyższenie zasiłku do wysokości świadczenia rodzicielskiego?
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego wypłaca płatnik tego zasiłku. W przypadku osoby niebędącej pracownikiem (przedsiębiorcy) płatnikiem zasiłku jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (art. 61 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Dokumentami niezbędnymi do wypłaty kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego do wysokości świadczenia rodzicielskiego są, składane w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS, na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS lub na adres do doręczeń elektronicznych:
oświadczenie ubezpieczonego, w którym wskazuje, czy zasiłek macierzyński przysługuje mu z więcej niż jednego tytułu, a jeżeli tak, to który płatnik jest zobowiązany do wypłacenia kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, oraz potwierdza, że podwyższenie zasiłku macierzyńskiego nie jest pobierane z innego tytułu;
zaświadczenia pozostałych płatników zasiłku za miesiąc, w którym przysługuje podwyższenie zasiłku do kwoty świadczenia rodzicielskiego, zawierające informacje o okresie przysługującego zasiłku, a także o miesięcznej kwocie zasiłku oraz za miesiące, w których nastąpiła zmiana w wysokości przysługującego zasiłku macierzyńskiego i jego okresie (§ 21 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków).
Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego jest finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wypłacane bez wniosku świadczeniobiorcy. Stanowi ono część zasiłku macierzyńskiego, zatem do podwyższenia tego zasiłku mają zastosowanie przepisy dotyczące tego rodzaju zasiłku, m.in. dotyczące przedawnienia prawa, terminów wypłaty, możliwości dokonywania potrąceń i egzekucji. Od kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego nie nalicza się zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
