Status ucznia, podobnie jak status studenta daje możliwość pracy na umowę zlecenia bez opłacania składek ZUS. Jest więc niewątpliwie atrakcyjny dla pracodawców, bo pozwala obniżyć koszty zatrudnienia. Natomiast osobom posiadającym taki status gwarantuje otrzymanie większego wynagrodzenia, co przy stawkach oferowanych młodym ludziom jest niezwykle istotne. Daje on również prawo do wielu zniżek i innych korzyści. Komu przysługuje status ucznia? Jak długo przysługuje on uczniowi po maturze, który kończy szkołę w kwietniu?
Kto ma status ucznia?
Status ucznia ma osoba będąca uczniem szkoły podstawowej i ponadpodstawowej w trakcie roku szkolnego, która zgodnie z definicją zawartą w art.94 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 Prawo oświatowe, we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się 1 września każdego roku, a kończy – 31 sierpnia roku następnego.
Chodzi o wszystkie szkoły zarówno publiczne, jak i niepubliczne wymienione w art. 18 wspomnianej ustawy, czyli o szkoły takie jak:
- 8-letnia szkoła podstawowa;
- szkoły ponadpodstawowe:
- 4-letnie liceum ogólnokształcące,
- 5-letnie technikum,
- 3-letnia branżowa szkoła I stopnia,
- 3-letnia szkoła specjalna przysposabiającą do pracy,
- 2-letnia branżowa szkoła II stopnia,
szkoła policealna dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.
Dla celów ubezpieczeń społecznych przyjmuje się, że uczniem do 31 sierpnia każdego roku jest osoba, która:
- kontynuuje naukę w tej samej szkole;
- skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny zaczyna się 1 września;
- ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.
Nasuwa się zatem pytanie, do kiedy status ucznia zachowuje osoba zdająca maturę, która kończy szkołę w kwietniu?
Do kiedy status ucznia po maturze?
Uczniowie ostatniej klasy liceum oraz technikum, którzy w maju zdają maturę, są już absolwentami szkoły, gdyż zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie organizacji roku szkolnego zakończenie roku szkolnego mają oni zawsze w ostatni piątek kwietnia.
To wtedy odbywa się rozdanie świadectw ukończenia szkoły. Nie oznacza to jednak, że maturzyści tracą status ucznia. Ten status mają oni do 31 sierpnia 2023 roku, a w razie dostania się na studia do 30 września.
Dowodem potwierdzającym posiadanie statusu ucznia do 30 września jest zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe.
Maturzysta, który dostał się na studia i przedstawi stosowne zaświadczenie z uczelni, może korzystać ze statusu ucznia, czyli m.in.:
- ze zniżek w komunikacji miejskiej, PKP czy tańszych biletów do kina;
- z ubezpieczenia zdrowotnego rodziców – mogą być do niego zgłoszone dzieci do lat 18, a pod warunkiem kontynuacji nauki do lat 26;
- ze zwolnienia z obowiązku opłacania składek ZUS od umowy zlecenia.
Zleceniobiorcy posiadający status ucznia bez składek ZUS
Podstawą prawną zwolnienia ze składek ZUS osób posiadających status ucznia jest art.6 ust.4 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, który mówi, że osoby wykonujące umowę zlecenia nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, o ile są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26. roku życia.
Oznacza to, że w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia kwota brutto na umowie jest jednocześnie kwotą do wypłaty – pracodawca nie ponosi w związku z zatrudnieniem takiej osoby żadnych kosztów.
Przykład 1.
Mateusz ukończył liceum w kwietniu 2023 roku, a w maju zdawał maturę. Po zdaniu matury od 1 lipca został zatrudniony na podstawie umowy zlecenia. Aby potwierdzić status ucznia, przyniósł zaświadczenie ze szkoły, że jest tegorocznym maturzystą i dlatego pracodawca nie zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń ZUS. W lipcu okazało się, że dostał się na studia. W związku z tym jego status ucznia został wydłużony z 31 sierpnia do 30 września. Aby udokumentować ten fakt, Mateusz dostarczył zaświadczenie z uczelni o przyjęciu w poczet studentów. Od 1 października status ucznia został zamieniony na status studenta.
Należy pamiętać, że status ucznia nie ma znaczenia w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W tym przypadku uczeń podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego jak każdy inny pracownik. Korzysta jedynie ze zwolnienia od podatku dochodowego dla osób poniżej 26. roku życia.
Zatrudnienie ucznia pochodzącego z Ukrainy
W związku z obecną sytuacją za naszą wschodnią granicą często zdarza się, że pracę podejmują osoby posiadające status ucznia, ale które uczą się w Ukrainie. Czy taka osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia również może korzystać ze zwolnienia z opłacania składek ZUS?
Jeżeli przedstawi ona dokument, z którego będzie wynikać, że jest uczniem szkoły w Ukrainie, to jak najbardziej nie trzeba zgłaszać jej do ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Takim dokumentem może być jej ukraińska legitymacja szkolna, która powinna zostać przetłumaczona na język polski. Ustawodawca nie rozróżnia osób uczących się w szkołach krajowych i zagranicznych.
Potwierdzenie tego faktu znajdziemy w piśmie Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 6 czerwca 2018 roku (WPI/200000/43/655/2018), w którym czytamy, że: „[…] przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie uzależniają objęcia wskazanymi w niej ubezpieczeniami od posiadanego obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania lub pobytu. Natomiast istotnym dla objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych jest fakt zawarcia z polskim podmiotem umowy zlecenia […] zatem, jeśli polski zleceniodawca, posiadający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej swą siedzibę zawiera umowę zlecenia z cudzoziemcem będącym uczniem zagranicznej szkoły ponadpodstawowej lub studentem zagranicznej uczelni do ukończenia 26 lat, to na zleceniodawcy nie będzie ciążył obowiązek odprowadzania za tę osobę składek na ubezpieczenie społeczne”.
Przykład 2.
Arina ma 18 lat i przyjechała do Polski w marcu 2022 roku. W Ukrainie jest uczennicą szkoły średniej, a naukę kontynuuje w formie zdalnej. Na weekendy została zatrudniona w pizzerii na podstawie umowy zlecenia. Jako że jest uczennicą szkoły w Ukrainie, przedłożyła pracodawcy legitymację szkolną przetłumaczoną na język polski. Na tej podstawie Arina jako zleceniobiorca posiadający status ucznia, podobnie jak ma to miejsce w przypadku polskiego ucznia, nie podlega składkom ZUS i w związku z tym jej wynagrodzenie brutto będzie takie samo jak wynagrodzenie netto.
Reasumując, status ucznia dotyczy zarówno ucznia szkoły polskiej, jak i zagranicznej i w przypadku osób zdających maturę trwa on do 31 sierpnia danego roku. Natomiast w razie dostania się na studia wyższe status ucznia ulega wydłużeniu do 30 września.
