Zarówno przedsiębiorcy, jak i pracownicy posiadają rodziny i małe dzieci. W niniejszym artykule wyjaśnimy, czy i kiedy przedsiębiorca może skorzystać z nowych świadczeń, które zostały wprowadzone w ramach rządowego programu „Aktywny rodzic”.
Rodzaje świadczeń dla rodziców małych dzieci wprowadzone w 2024 roku
Od 1 października w ramach programu „Aktywny rodzic” wprowadzono nowe świadczenia związane z opieką nad dziećmi, którymi są:
świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”,
świadczenie „Aktywnie w żłobku”,
świadczenie „Aktywnie w domu”.
Zasady otrzymania świadczenia „Aktywni rodzice w pracy”
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” przysługuje na nieobjęte opieką w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu albo przez dziennego opiekuna dziecko aktywnym zawodowo: matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu tego rodzica, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie pełniącej funkcję rodziny zastępczej albo osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia.
Świadczenie to standardowo wynosi 1500 zł miesięcznie na dziecko lub 1900 zł miesięcznie w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Zasady otrzymania świadczenia „Aktywnie w żłobku”
Świadczenie „Aktywnie w żłobku” przysługuje na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, nie dłużej jednak niż do ukończenia roku szkolnego, w którym ukończy 3. rok życia lub 4. rok życia, w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie go wychowaniem przedszkolnym.
Wniosek o świadczenie może złożyć: rodzic dziecka, opiekun faktyczny, rodzic zastępczy, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka.
Wysokość świadczenia „Aktywnie w żłobku” wynosi 1500 zł miesięcznie na dziecko lub 1900 zł miesięcznie w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W tym przypadku wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Świadczenie to przysługuje, jeżeli wysokość miesięcznej opłaty za opiekę bez względu na jej formę nie jest wyższa niż koszt pobytu dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym, lub u dziennego opiekuna rozumiany jako 120% uśrednionych miesięcznych wydatków ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego na zapewnienie jednemu dziecku opieki odpowiednio w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.
Zasady otrzymania świadczenia „Aktywnie w domu”
Świadczenie „Aktywnie w domu” przysługuje matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu rodzica, albo opiekunowi faktycznemu dziecka.
„Aktywnie w domu” wynosi 500 zł miesięcznie na dziecko i przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia. Wniosek o świadczenie może złożyć rodzic dziecka oraz opiekun faktyczny.
Czy przedsiębiorcy mogą ubiegać się o świadczenia w ramach programu „Aktywny rodzic”?
Ze świadczeń w ramach programu „Aktywni rodzice w pracy” mogą korzystać rodzice, którzy prowadzą własną działalność gospodarczą, jednak warunkiem otrzymania świadczenia będzie zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego od podstawy, której łączna dla obojga rodziców wysokość wynosić będzie nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę i jednocześnie nie mniej dla każdego z rodziców niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Dodatkowym wymogiem w przypadku przedsiębiorców jest to, że działalność gospodarcza nie może być zawieszona.
Ustalenie prawa do świadczeń w ramach programu „Aktywny rodzic” następuje na wniosek uprawnionego, który trzeba złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
ZUS ustala we własnym zakresie, czy rodzic jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i jaka jest podstawa, od której są odprowadzane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Nie trzeba przedstawiać na to żadnych dowodów.
Od kiedy przysługują świadczenia?
Prawo do świadczeń „Aktywnie w domu” i „Aktywnie w pracy” jest przyznawane od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, a w przypadku świadczenia „Aktywnie w żłobku” od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej jednak niż od dnia rozpoczęcia uczęszczania przez dziecko do żłobka lub klubu dziecięcego lub objęcia go opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna. ZUS, przyznając świadczenie, nie ma obowiązku wydania decyzji w tym przedmiocie.
Ulgi w opłacaniu składek na ZUS a świadczenia z programu „Aktywny rodzic”
Rodzic prowadzący działalność gospodarczą, który korzysta z ulgi na start, z obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub z ulgi Mały ZUS Plus, przy których podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, może otrzymać świadczenie w ramach programu „Aktywni rodzice w pracy”. Te osoby muszą spełnić wymagany minimalny próg stawek, czyli właśnie 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę z zastrzeżeniem, że bez zmian pozostaje wymóg łącznej podstawy składek obydwojga rodziców na poziomie nie niższym niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Ulga na start
Ulga na start zwalnia przedsiębiorcę, który rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, przez 6 pełnych miesięcy od rozpoczęcia działalności z płacenia składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Płaci wyłącznie przez ten czas składki na ubezpieczenie zdrowotne. W kontekście świadczeń w ramach programu „Aktywny rodzic” osoby korzystające z ulgi na start są traktowane, jakby opłacały składki, których podstawa wymiaru wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przykład 1.
Czy pani Maria, która dopiero rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej, a która jest matką 18-miesięcznego syna, którego wychowuje sama, może skorzystać ze świadczenia „Aktywny rodzic w pracy”?
Pani Maria nie może korzystać ze świadczenia w ramach programu aktywny rodzic w pracy, podstawa wymiaru składek przyjęta przez ustawodawcę na potrzeby tych świadczeń w jej przypadku nie przekracza bowiem 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przykład 2.
Czy pani Kinga, która korzysta z ulgi na start w ramach rozpoczęcia prowadzenia działalności, może korzystać ze świadczenia „Aktywny rodzic w pracy ”, jeśli jej mąż pracuje na podstawie umowy o pracę na pełny etat?
W tym przypadku spełniona jest przesłanka dotycząca tego, że łączna podstawa wymiaru składek przekracza 100% minimalnego wynagrodzenia, zatem pani Kinga będzie mogła korzystać ze świadczenia „Aktywny rodzic w pracy ”.
Mały ZUS przez 24 miesiące prowadzenia działalności
Przedsiębiorca spełniający łącznie następujące warunki: podejmujący działalność gospodarczą po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i który nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, u którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym pracował na etacie i wykonywał czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności, może przez 24 miesiące korzystać z obniżonych składek na ZUS. W tym wypadku podstawa wymiaru składek nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Poza tym przedsiębiorca nie opłaca składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.
Mały ZUS Plus
Przedsiębiorca, którego przychód w roku poprzedzającym nie przekroczył 120 000 zł, może przez maksymalnie 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia firmy korzystać z preferencyjnych składek – ulgi Mały ZUS Plus.
Podstawę wymiaru składek na potrzeby ulgi Mały ZUS Plus ustala się w ten sposób, że na początek należy określić przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym poprzez podzielenie rocznego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni jej prowadzenia w poprzednim roku, a następnie pomnożenie przez 30. Otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. Przeciętny miesięczny dochód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym należy następnie pomnożyć przez współczynnik 0,5, przy czym i tu otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. W ten sposób obliczona zostanie podstawa wymiaru składek na potrzeby ulgi Mały ZUS Plus. W ostatnim kroku konieczne jest porównanie otrzymanej podstawy wymiaru składek do kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia i 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Podstawa wymiaru składek nie może być bowiem niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku i nie może przekraczać kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok. Jeśli otrzymana podstawa jest niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, podstawa wymiaru składek będzie wynosiła 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, ponieważ nie może być niższa. Tak samo, gdy podstawa wymiaru składek jest wyższa niż kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalona na dany rok, podstawa wymiaru składek jest równa kwocie 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok.
Składki na Fundusz Pracy nie są odprowadzane podczas opłacania składek Małego ZUS-u Plus, jeśli podstawa ZUS dla składek społecznych jest niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Podsumowanie - Czy przedsiębiorca może korzystać z programu „Aktywny rodzic”?
Podsumowując, każdy przedsiębiorca niezależnie od tego, jakie składki opłaca, jeśli podstawa wymiaru składek dla obojga rodziców wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia, będzie mógł korzystać ze świadczenia „Aktywnie w domu”, „Aktywnie w żłobku”, „Aktywnie w pracy”. W przypadku samotnych rodziców, którzy są przedsiębiorcami, z programu „Aktywnie w pracy” nie będzie mógł korzystać z rodzic, który korzysta z ulgi na start, małego ZUS, lub Małego ZUS Plus, gdy podstawa wymiaru składek nie wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia.
