Umowa o pracę zawarta na okres próbny stanowi jedną z przewidzianych prawem form powierzenia pracy. Okres trwania zatrudnienia jest ograniczony przepisami Kodeksu pracy, przy czym – w ściśle określonych przypadkach – może podlegać zmianom. Limit czasowy trwania umowy na okres próbny wpływa jednocześnie na realizację niektórych uprawnień pracownika. Jedną z kwestii pojawiających się w tym kontekście jest pytanie, czy możliwe jest przedłużenie umowy na okres próbny o czas nieobecności? Wyjaśnienia dotyczące powyższej problematyki zawarto w niniejszym artykule.
Umowa zawarta na okres próbny – podstawa prawna
Regulacje prawne dotyczące stosowania przez pracodawców umów o pracę na okres próbny zostały zawarte w odpowiednich postanowieniach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).
Zasady obowiązujące przy zatrudnianiu pracownika na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny
Jak już wspomnieliśmy, umowa o pracę na okres próbny stanowi umowę pracowniczą (objętą unormowaniami przepisów Kodeksu pracy), wobec czego pozwala na realizację wzajemnych uprawnień pracodawcy i pracownika w ramach stosunku pracy.
Oznacza to, że nawiązując taką umowę, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pracodawca natomiast – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Jeśli chodzi o charakter umowy o pracę na okres próbny, to już sama nazwa tego stosunku pracy wskazuje, jaki jest cel takiego zatrudnienia – służy ono weryfikacji zarówno kwalifikacji, jak i umiejętności pracownika. W związku z tym omawiany rodzaj umowy stanowi kluczowy element oceny dokonanej przez pracodawcę w zakresie celowości dalszej współpracy z pracownikiem.
Umowa na okres próbny jest ponadto niezmiernie ważna także z punktu widzenia pracownika.
Przykład 1.
Pracownik podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny w firmie średniej wielkości. Okres zatrudnienia dał pracownikowi sposobność do oceny charakteru świadczonej pracy i warunków zatrudnienia. Pracownik miał także możliwość zapoznania się z relacjami służbowymi panującymi w przedsiębiorstwie między zwierzchnikiem a podwładnymi.
Umowę o pracę na okres próbny zawiera się na czas nieprzekraczający 3 miesięcy (z określonymi wyjątkami omówionymi poniżej) w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania pracy określonego rodzaju.
Zastrzeżenia ustawowe w zakresie trwania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na okres próbny polegają na tym, że:
strony mogą uzgodnić w umowie o pracę na okres próbny, że umowę tę przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności;
umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający 1 miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;
umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.
Przykład 2.
Pracownik został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na okres próbny wynoszący 2 miesiące. W powyższej umowie zawarto klauzulę dotyczącą okresu, na który strony mają zamiar zawrzeć umowę o pracę na czas określony po upływie okresu próbnego. W tym przypadku okres zatrudnienia na podstawie umowy terminowej wskazany w klauzuli powinien być ustalony w przedziale od 6 do 12 miesięcy.
Warto jednocześnie dodać, że strony umowy o pracę zawartej na okres próbny mogą jednokrotnie wydłużyć w umowie o pracę na okres próbny wskazane okresy zatrudnienia, czyli okresy 1 miesiąca lub 2 miesięcy. Takie działanie jest jednak dopuszczalne wówczas, gdy są spełnione następujące warunki:
przedłużenie okresu zatrudnienia następuje nie więcej niż o 1 miesiąc;
wydłużenie okresu zatrudnienia jest uzasadnione rodzajem pracy.
Należy podkreślić, że umowa o pracę na okres próbny nie może być zawarta:
z pracownikiem młodocianym, który ma zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego;
w razie zatrudnienia na podstawie spółdzielczej umowy o pracę.
Jeżeli chodzi o długość okresów wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny, to w przepisach Kodeksu pracy przewidziano odrębne terminy w porównaniu do wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony.
Oznacza to, że w odniesieniu do umów o pracę zawartych na okres próbny okres wypowiedzenia wynosi:
3 dni robocze – jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
1 tydzień – przy okresie próbnym przekraczającym 2 tygodnie,
2 tygodnie – jeżeli okres próbny obejmuje 3 miesiące.
Kiedy jest dopuszczalne przedłużenie umowy na okres próbny o czas nieobecności?
Jeżeli umowa o pracę zawarta na okres próbny nie została wcześniej rozwiązana za porozumieniem stron, to ulega rozwiązaniu z upływem czasu, na który była zawarta. Wskazana umowa rozwiązuje się więc z upływem tego okresu, a przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem. Przepisy Kodeksu pracy dotyczące ustania stosunku pracy nie przewidują zatem żadnych dodatkowych szczególnych regulacji.
Możliwość przedłużenia umowy o pracę zawartej na okres próbny uwzględniono natomiast w postanowieniach kodeksowych dotyczących zawierania wspomnianej umowy.
Dzięki takiemu uregulowaniu omawianych kwestii istnieje możliwość przedłużenia umowy na okres próbny nie tylko o urlop, lecz także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy – okres zwolnienia lekarskiego z pewnością zalicza się do takiej nieobecności.
Zastosowanie wymienionego rozwiązania jest dopuszczalne po łącznym spełnieniu poniższych warunków:
strony muszą uprzednio uzgodnić w umowie na okres próbny możliwość przedłużenia umowy o dany okres;
nieobecność uzasadniająca przedłużenie umowy na okres próbny musi faktycznie wystąpić.
Przykład 3.
Pracodawca i pracownik zawarli umowę o pracę na okres próbny. W treści tej umowy znalazły się postanowienia, zgodnie z którymi umowa ulega przedłużeniu o czas udzielonego urlopu wypoczynkowego oraz o czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy obejmującej m.in. okres korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Jeżeli zatem pracownik zachoruje, to pracodawca powinien przedłużyć umowę na okres próbny.
W przypadku, gdy wspomnianego uzgodnienia nie zawarto w umowie na okres próbny, pracodawca nie musi przedłużać tej umowy o czas absencji chorobowej pracownika. W takich okolicznościach umowa ulegnie rozwiązaniu z upływem czasu, na który była zawarta.
Odrębną sprawą jest postępowanie w zakresie obliczania okresu przedłużenia umowy o pracę na okres próbny o czas zwolnienia lekarskiego – przepisy Kodeksu pracy nie regulują bowiem tych kwestii.
W odniesieniu do ww. zakresu przedmiotowego stanowisko zajął resort pracy.
Przedłużenie umowy na okres próbny o czas nieobecności – podsumowanie
Umowa o pracę na okres próbny służy weryfikacji kwalifikacji pracownika i posiadanych przez niego umiejętności. Wskazana umowa rozwiązuje się z upływem okresu, na jaki została zawarta, a przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem. Strony stosunku pracy mogą uzgodnić w umowie o pracę na okres próbny, że ulega ona przedłużeniu o urlop, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
