Podwójne opodatkowanie spółki komandytowej sprawiło, że przestała ona stanowić jedną z najatrakcyjniejszych form prowadzenia biznesu w Polsce. Po przeszło roku od wdrożenia zmian podatkowych widać to gołym okiem na słupkach wykresów pokazujących najchętniej wybierane sposoby prowadzenia działalności gospodarczej. Z rynku zniknęły tysiące spółek komandytowych i należy spodziewać się, że owy trend będzie się utrzymywał. Niezadowoleni przedsiębiorcy mogą oczywiście dokonać przekształcenia w inny podmiot prawa handlowego. Nie dla wszystkich jednak będzie to korzystne, bowiem nowe rozwiązania podatkowe sprawiły, że w wielu wypadkach „formalne” prowadzenie biznesu przestało być opłacalne. Warto zatem przyjrzeć się, kiedy rozwiązanie spółki komandytowej jest możliwe. Jedne przesłanki będą całkowicie niezależne od wspólników, inne z kolei będą w pełni konsekwencją ich działania. Poniżej wskazujemy, w jakich sytuacjach dojdzie do likwidacji spółki.
Charakter spółki komandytowej
Spółka komandytowa jest jedną ze spółek osobowych. Od najprostszej spółki, tj. jawnej, odróżnia ją to, że za zobowiązania spółki nie odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem wszyscy jej wspólnicy. Spółkę tę tworzą komplementariusze i komandytariusze, przy czym ci pierwsi odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia, zaś drudzy – wyłącznie do sumy komandytowej (kwoty wpłaconej do spółki). Mimo istotnych różnic rozwiązanie obu spółek jest tożsame. Wobec spółki komandytowej stosujemy odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej.
Przyczyny rozwiązania spółki – charakter ustawowego katalogu przesłanek
Przyczyny rozwiązania spółki komandytowej (jawnej) zostały określone w art. 58 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako ksh). Zaistnienie którejkolwiek z podanych tam przesłanek nie stanowi automatycznie o likwidacji podmiotu. Są to przyczyny, które mogą zapoczątkować proces rozwiązania, bowiem dopiero wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego definitywnie kończy działalność podmiotu.
Ustawodawca nie zdecydował się również na wskazanie, które z podanych w omawianym przepisie przyczyn mają charakter bezwzględny, których zaistnienie zmusza wspólników do rozwiązania spółki, a które mają charakter względny – dający jedynie możliwość likwidacji, z której wspólnicy nie muszą jednak korzystać. Omawiany katalog przesłanek nie jest także katalogiem zamkniętym, gdyż nie wskazuje na wszystkie dostępne możliwości zakończenia bytu prawnego spółki. Nie wylicza on bowiem przypadków, kiedy spółka zostaje rozwiązana wskutek przekształcenia lub połączenia się z inną spółką.
Przyczyny przewidziane w umowie spółki
Zgodnie z § 1 art. 58 ksh do rozwiązania spółki dojdzie w przypadku:
- zaistnienia przyczyny przewidzianej w umowie spółki;
- podjęcia jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników;
- ogłoszenia upadłości spółki;
- śmierci wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości;
- wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
- prawomocnego orzeczenia sądu.
Przyczyny przewidziane w umowie spółki
Mimo szczegółowego uregulowania procesów powstawania, działalności i likwidacji spółek prawa handlowego w ksh to w dalszym ciągu wspólnicy mają szeroką swobodę w kształtowaniu umów spółek. Między innymi są oni uprawnieni do określenia, w jaki sposób może dojść do rozwiązania ich przedsiębiorstwa. Umowa może wskazywać np. na upływ czasu, na który spółka została zawiązana, albo na osiągniecie określonego celu, dla którego powołano spółkę. Przyjmuje się jednak, że upływ terminu lub ziszczenie się danego zdarzenia określonych w umowie stanowią przesłanki prowadzące do rozwiązania spółki, chyba że wszyscy wspólnicy zgodnie uznają, iż będą ją dalej prowadzić. Oznacza to, że świadome dalsze prowadzenie działalności niweluje zaistnienie przyczyn likwidacji.
Uchwała wspólników
Nawet jeżeli umowa spółki tego nie przewiduje, wspólnicy w każdym czasie mogą podjąć jednomyślną uchwałę o jej rozwiązaniu. Uchwała taka może zostać podjęta również wtedy, gdy umowę spółki zawarto na czas oznaczony. Przesłanka ta jest niezależna od umowy spółki, jednakże wspólnicy w umowie mogą wskazać mniej rygorystyczne warunki rozwiązania, np. ustalić, że uchwała może zapaść większością głosów (nie jednomyślnością).
#zobaczyez#Podjęcie uchwały o rozwiązaniu spółki może zostać przeprowadzone w sposób zwykły lub przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W praktyce sądowej budzi kontrowersje forma zawarcia uchwały w sposób tradycyjny. Jedne sądy uznają wyłącznie uchwały podjęte w formie notarialnej, inne uważają, że forma pisemna jest w pełni wystarczalna. Zwolennicy formy notarialnej wskazują, że zgodnie z art. 77 § 3 Kodeksu cywilnego stosowanym w zw. z art. 2 ksh rozwiązanie umowy spółki komandytowej winno nastąpić w takiej formie, jaką ustawa przewiduje do jej zawarcia, czyli w formie aktu notarialnego (art. 106 ksh). Nie jest to prawidłowe stanowisko, bowiem uchwała o rozwiązaniu spółki nie może być utożsamiana z rozwiązaniem umowy w rozumieniu art. 77 § 3 kc, ponieważ nie wywołuje skutków rozwiązania umowy, a jedynie inicjuje postępowanie zmierzające do zakończenia istnienia spółki. Po podjęciu takiej uchwały wspólnicy nadal działają na podstawie postanowień umowy. Umowa zatem w dalszym ciągu stanowi wiążące wspólników źródło obowiązków i uprawnień. Dopiero wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców kończy jej istnienie, a tym samym eliminuje węzeł obligacyjny łączący wspólników.
Z kolei możliwość podjęcia uchwały o rozwiązanie spółki komandytowej przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym dotyczy jedynie spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki jawnej.
Ogłoszenie upadłości spółki
Rozwiązanie spółki komandytowej z powodu ogłoszenia jej upadłości będzie miało miejsce jedynie w przypadku, gdy upadłość wiąże się z likwidacją majątku. W sytuacji kiedy przedsiębiorstwo będzie w stanie dalej funkcjonować po zakończeniu procesu upadłościowego, nie ma przeszkód, aby wspólnicy kontynuowali działalność.
Z racji tego, że w spółce komandytowej istnieją dwa rodzaje wspólników, przypadek śmierci każdego z nich jest nieco inny. Śmierć komandytariusza nie powoduje rozwiązania spółki. Inaczej jest jednak, jeśli chodzi o komplementariusza – jego śmierć co do zasady powoduje zakończenie działalności spółki. Dzieje się tak szczególnie wówczas, gdy mamy do czynienia ze spółką dwuosobową – podmiot ten nie może być prowadzony wyłącznie przez jednego komandytariusza.
Rozwiązaniu spółki można jednak zapobiec. Wystarczy, aby wspólnicy w umowie określili skutki śmierci wspólnika w sposób inny aniżeli rozwiązanie spółki. Takie unormowanie może znaleźć się tam również po śmierci wspólnika. Warto pamiętać, że możliwe jest wskazanie, iż w miejsce komplementariusza może wejść jego spadkobierca. Udział wspólnika spółki komandytowej jest jednak niepodzielny, a co za tym idzie – nie można w żaden sposób rozdzielić praw wspólnika spółki osobowej od obowiązków związanych z uczestnictwem w spółce.
Ogłoszenie upadłości przez wspólnika wywołuje analogiczne skutki prawne jak jego śmierć. Jest ono zatem przesłanką rozwiązania spółki, ale umowa spółki może zawierać zapisy, które zapobiegałyby takim następstwom.
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy umowa spółki została zawarta na czas nieoznaczony. W przypadku umowy na czas określony, jeśli po upływie terminu wspólnicy kontynuują jej działalność, uznaje się, że umowa spółki została przekształcona na czas nieokreślony. Wypowiedzenie umowy może mieć miejsce na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Powinno przyjąć formę pisemnego zawiadomienia pozostałych wspólników.
Wierzyciela wspólnika nie ogranicza umowa zawarta na czas określony – w szczególnych wypadkach może on wypowiedzieć również taką umowę. Warunkiem tego jest bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, która została przeprowadzona w ciągu 6 miesięcy przed wypowiedzeniem oraz uzyskanie przez wierzyciela na podstawie tytułu egzekucyjnego zajęcia roszczeń wspólnika służących mu w razie wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania.
Warto pamiętać, że wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela będzie powodowało rozwiązanie spółki, o ile w umowie spółki nie przewidziano innych konsekwencji pojawienia się takich okoliczności.
Prawomocne orzeczenie sądu
Każdy ze wspólników ma prawo wystosować do sądu pozew w przedmiocie rozwiązania spółki. Zgodnie z art. 63 ksh, aby sąd rozpatrzył powództwo, wspólnik wychodzący z żądaniem musi powołać się na „ważne powody”. Ustawa nie wyjaśnia, czym owe ważne powody są, jednakże w orzecznictwie wskazuje się na brak wzajemnego zaufania wspólników, działanie na szkodę spółki, brak lojalności, naruszenie zakazu konkurencji czy chociażby długotrwałą chorobę wspólnika.
Warto podkreślić, że rozwiązanie spółki na mocy orzeczenia sądu ma charakter bezwzględny. Wspólnicy nie mogą ograniczyć ani wyłączyć prawa wspólnika do żądania rozwiązania spółki z ważnych powodów, jednakże § 2 art. 63 ksh wskazuje, że jeśli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może – na wniosek pozostałych wspólników – orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Oznacza to, że jeżeli sąd uzna za właściwe i korzystne dla wszystkich wspólników, aby spółka dalej prowadziła działalność, wspólnik, który wyszedł z powództwem, może zostać ze spółki wyłączony w zamian za rozliczenie jego udziału.
Rozwiązanie spółki komandytowej – podsumowanie
Spółka komandytowa może zostać rozwiązana na podstawie wielu różnych przesłanek określonych w Kodeksie spółek handlowych. Mimo to najczęściej występującą przyczyną jest uchwała wspólników. Jest ona najbardziej demokratyczna – uchwała musi być jednomyślna, a także najbardziej logiczna – wspólnicy nie chcą lub nie mogą kontynuować działalności, więc likwidują przedsiębiorstwo. W innych wypadkach, takich jak śmierć lub upadłość wspólnika czy wypowiedzenie umowy spółki, przyczyny dotyczą tylko jednego wspólnika, przez co ustawa pozwala, aby pozostali kontynuowali działalność. Wyjątek stanowi rozwiązanie spółki na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Tutaj umowa spółki nie może wyłączyć skutków decyzji sądu. Z ważnych powodów sąd może jednak, na wniosek pozostałych wspólników, orzec o wyłączeniu ze spółki wspólnika, który wyszedł z powództwem w zamian za rozliczenie jego udziału.
