Przedsiębiorcy zobowiązani do posiadania kasy rejestrującej, którzy jednocześnie naruszają obowiązki w zakresie wystawiania paragonów fiskalnych z kasy, narażają się w ten sposób na sankcje karne określone w Kodeksie karnym skarbowym. Poniżej prezentujemy najważniejsze przepisy i sankcje, które grożą za niewystawienie paragonu fiskalnego.
Ustawowy obowiązek wystawiania paragonów fiskalnych
Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.
W ewidencji, o której mowa powyżej, wykazuje się dane o sprzedaży zawarte w dokumentach wystawianych przy zastosowaniu kas rejestrujących, w tym określające przedmiot opodatkowania, wysokość podstawy opodatkowania i podatku należnego, oraz dane służące identyfikacji poszczególnych sprzedaży, w tym numer, za którego pomocą podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku albo podatku od wartości dodanej.
W myśl art. 111 ust. 3a pkt 1 ustawy VAT podatnicy prowadzący ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących są obowiązani wystawić i wydać nabywcy paragon fiskalny lub fakturę z każdej sprzedaży:
- w postaci papierowej lub
- za zgodą nabywcy, w postaci elektronicznej, przesyłając ten dokument w sposób z nim uzgodniony, w tym przy użyciu systemu teleinformatycznego Szefa Krajowej Administracji Skarbowej pośredniczącego przy wydawaniu paragonów fiskalnych w postaci elektronicznej nabywcy, bez konieczności podawania jego danych osobowych.
Podobnie też powyższa kwestia została określona w § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie kas rejestrujących, gdzie można przeczytać, że podatnicy, prowadząc ewidencję, wystawiają i wydają nabywcy, bez jego żądania, paragon fiskalny podczas dokonywania sprzedaży, nie później niż z chwilą przyjęcia należności, bez względu na formę płatności. Zamiast paragonu fiskalnego podatnicy mogą wystawić fakturę przy użyciu kasy i wydać ją nabywcy.
Warto zauważyć, że ustawa VAT określa sankcję podatkową związaną z niedopełnieniem ww. obowiązku. Jak podaje art. 111 ust. 2 ustawy VAT, w przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek określony w ust. 1, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego się nie ustala.
Zgodnie z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawa sprawca nie może być dwukrotnie karany za ten sam czyn. W związku z tym dodatkowej sankcji podatkowej nie wymierza się w przypadku, gdy osoba fizyczna ponosi za ten sam czyn odpowiedzialność karnoskarbową. W związku z tym w dalszej części zajmiemy się analizą przepisów Kodeksu karnego skarbowego (kks).
Sankcje przewidziane w Kodeksie karnym skarbowym za niewystawienie paragonu fiskalnego
Przechodząc na grunt Kodeksu karnego skarbowego, należy w pierwszej kolejności wskazać na treść art. 62 § 1, gdzie czytamy, że kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.
W myśl art. 62 § 4 kks karze określonej w § 1 podlega także ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej stwierdzającego dokonanie sprzedaży.
W rezultacie niewystawienie paragonu fiskalnego stwierdzającego dokonanie sprzedaży stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny do 180 stawek dziennych. Jak wynika z treści art. 23 kks, wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej 400-krotności.
Zaznaczyć też należy, że w świetle art. 62 § 5 kks w wypadku mniejszej wagi sprawca czynu zabronionego określonego w § 1–4 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Po pierwsze należy wyjaśnić, kiedy niewystawienie paragonu fiskalnego jest wypadkiem mniejszej wagi. Otóż, jak podaje art. 53 § 8 kks, w rozumieniu Kodeksu wypadek mniejszej wagi jest to czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności – zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe – zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu (gdy wartość przedmiotu czynu nie przekracza 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia), a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowo-prawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.
Jeżeli przesłanka wypadku mniejszej wagi jest w danej sprawie spełniona, to niewystawienie paragonu fiskalnego może zostać uznane za wykroczenie skarbowe.
Rozróżnienie pomiędzy przestępstwem a wykroczeniem skarbowym ma szczególne znaczenie, jeżeli chodzi o termin przedawnienia karalności. Jak bowiem wynika z treści art. 44 § 1 pkt 1 kks, karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat 5 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat. Natomiast w myśl art. 51 § 1 kks karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok.
Przykład 1.
Pan Jan prowadzący działalność gospodarczą 10 marca 2023 roku dokonał sprzedaży towaru o wartości 40 zł na rzecz osoby fizycznej. Pomimo wydrukowania paragonu nie przekazał go klientowi. Z uwagi na fakt, że sprzedaż miała miejsce w sklepie stacjonarnym, nie miał możliwości odnalezienia klienta. 10 września 2024 roku do pana Jana zgłosił się pracownik urzędu skarbowego, który otrzymał zawiadomienie od klienta o niewystawieniu paragonu. Czy w tym przypadku pan Jan będzie musiał zapłacić karę grzywny za niewystawienie paragonu fiskalnego?
Nie ulega wątpliwości, że pan Jan dopuścił się czynu zabronionego. Można jednak w tym przypadku wskazać na wystąpienie wypadku mniejszej wagi, biorąc pod uwagę niewielką wartość transakcji. To z kolei pozwala przyjąć, że pan Jan popełnił wykroczenie skarbowe, którego karalność wygasa po roku, licząc od dnia popełnienia czynu. W konsekwencji nie poniesie kary grzywny za niewystawienie paragonu fiskalnego z uwagi na przedawnienie karalności czynu.
W tym miejscu dodajmy też, że sprawca ww. czynu może skorzystać z instytucji czynnego żalu. Otóż, jak podaje art. 16 § 1 kks, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Zawiadomienie wnosi się na piśmie albo ustnie do protokołu. Może być złożone także za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym. Warto podkreślić, że skuteczność czynnego żalu nie jest zależna od właściwego uzasadnienia pisma. Już samo złożenie dokumentu daje podstawy do zaniechania ukarania.
Sankcje karne za niewystawienie paragonu fiskalnego - podsumowanie
Przechodząc do podsumowania, możemy wskazać, że za niewystawienie paragonu fiskalnego, które jest określane jako czym zabroniony, w stosunku do którego Kodeks karny skarbowy przewiduje sankcję karną w postaci kary grzywny do 180 stawek dziennych.
