Osoba niezadowolona z rozstrzygnięcia wydanego przez organ administracji publicznej, zgodnie z zasadą dwuinstancyjności, ma prawo odwołać się do organu wyższego stopnia, w celu dokonania ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy. Jeżeli jednak organ drugiego stopnia oddali odwołanie, decyzja staje się ostateczna i wymagalna. Organ wówczas może egzekwować obowiązki strony określone w wydanym akcie administracyjnym. Mimo powyższego nie wszystko jeszcze stracone. Postępowanie administracyjne ma to do siebie, że kontrolę nad działalnością organów sprawują sądy, które są władne uchylić decyzję wydaną przez organ. Aby jednak tak się stało, strona musi wykazać się inicjatywą. Skarga na decyzję administracyjną musi spełniać wszystkie wymagane prawem wymogi oraz zostać złożona do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego w określonym terminie.
Kiedy można złożyć skargę na decyzję administracyjną?
Skarga na decyzję administracyjną jest możliwa do złożenia jedynie w przypadku gdy wykorzystane zostały wszystkie inne środki zaskarżenia, jakie służyły w postępowaniu przed organami administracyjnymi. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie, przewidziany w ustawie – Kodeks postępowania administracyjnego. Oznacza to, że rozpoczęcie postępowania sądowoadministracyjnego jest możliwe dopiero po wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje procedura administracyjna.
Charakter postępowania skargowego
Postępowanie skargowe przed wojewódzkim sądem administracyjnym wszczyna wniesienie skargi przez podmiot posiadający legitymację uprawniającą do tego. W przeważającej większości wypadków będzie to adresat zaskarżanej decyzji organu administracyjnego. Wskazać jednak należy, że zgodnie z art. 50 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej jako PPSA) uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, o ile brała udział w postępowaniu administracyjnym.
W przeciwieństwie do postępowania toczącego się przed organami, w przypadku postępowania sądowego mamy do czynienia z zasadą kontradyktoryjności. W postępowaniu administracyjnym organ pełni dwojaką funkcję – strony oraz sędziego, działając we własnym interesie. W procedurze sądowej jest inaczej, tutaj organ jest jedynie jedną ze stron postępowania, która swoich racji musi dowodzić i uzasadniać.
Jak zostało wspomniane na wstępie, postępowanie skargowe może zostać zainicjowane wyłącznie po wyczerpaniu wszystkich innych środków zaskarżenia decyzji, czyli zażalenia, odwołania lub ponaglenia od wydanej decyzji. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy zamiast odwołania stronie przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, wówczas można pominąć ten środek i od razu złożyć skargę do sądu.
Termin do wniesienia skargi
Terminy stanowią istotny element postępowań sądowych, nie inaczej jest w tym przypadku. Skarga do sądu administracyjnego musi zostać wniesiona w określonym terminie. Uchybienie terminowi co do zasady stanowi o konieczności odrzucenia skargi. Sąd niniejszą okoliczność bada z urzędu, przez co strona nie może liczyć, że organ będący przeciwnikiem procesowym nie zauważy tego uchybienia i nie zgłosi powyższego sądowi.
Termin ma charakter ustawowy – nie można go na prośbę strony wydłużyć. Ma również charakter prekluzyjny, co oznacza, że w przypadku zawinionego uchybienia nie można go przywrócić. Przywrócenie terminu możliwe jest wyłącznie na wniosek strony, która dostatecznie uzasadni, że nie była w stanie go dochować z przyczyn, na które nie miała wpływu, np. z powodu choroby. Warto tutaj zwrócić uwagę, że organ ma obowiązek pouczyć stronę o przysługującym jej prawie do zaskarżenia decyzji oraz wskazać obowiązujący ją termin. Brak pouczenia co prawda nie powoduje przedłużenia terminu do wniesienia skargi, jednakże jest uzasadnioną podstawą wniosku o przywrócenie terminu.
Zasadniczo termin do wniesienia skargi do sądu wynosi trzydzieści dni. Liczy się go od dnia doręczenia skarżącemu lub jego pełnomocnikowi rozstrzygnięcia w sprawie. Jeżeli jednak sprawa dotyczy aktu z zakresu administracji publicznej dotyczącego uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, wskazany 30-dniowy termin liczony jest od dnia, w którym skarżący dowiedział się o jego wydaniu. Dodatkowo w przypadku skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, skarżącego nie ogranicza żaden termin. Należy jednak pamiętać, że konieczne jest uprzednie wniesienie ponaglenia do właściwego organu administracji publicznej.
Jak prawidłowo sporządzić skargę do sądu administracyjnego?
Przede wszystkim skarżący musi zadbać o stronę formalną pisma. Jeżeli będzie posiadało ono błędy, może dojść do sytuacji, w której sąd pozostawi taką skargę bez rozpatrzenia. Wymogi formalne skargi zostały wskazane w art. 57 PPSA. Zgodnie z przepisem skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
- oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania skarga dotyczy;
- wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
- określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
Ogólne wymogi formalne pisma określone są art. 46 PPSA. Zgodnie z § 1 tego przepisu pismo w postępowaniu sądowoadministracyjnym powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
- imię i nazwisko lub nazwę stron oraz ich pełnomocników, jeżeli tacy zostali powołani;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia;
- podpis strony albo jej pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
Warto również wskazać znak sprawy, pod którą była ona prowadzona przez organ administracyjny.
Wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności
Zgodnie z art. 57 § 1 wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności jest pierwszym z obligatoryjnych elementów skargi. Skarżący ma zatem obowiązek dokładnie określić działanie albo zaniechanie organu, które w jego ocenie było niezgodne z obowiązującym prawem. Jest to o tyle istotne, gdyż zgodnie z zasadą skargowości – wskazanie skarżącego jest wiążące dla sądu i określa granice rozpoznania sądu. Sąd w postępowaniu administracyjnym nie jest uprawniony do zmiany przedmiotu zaskarżenia określonego przez stronę. Błędne wskazanie może zatem przekreślić szansę skarżącego na obronę swoich interesów.
Podkreślenia wymaga, że istotne dla sprawy sądowej jest wskazanie działań (lub zaniechań) organu, nie zaś skrupulatne określenie petitum decyzji administracyjnej. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 stycznia 1997 roku (III RN 54/96) wskazał, że nie jest nawet wymagane doręczenie sądowi oryginału skarżonego aktu lub jego odpisu. Wynika to głównie z faktu, że skargę kieruje się do sądu, ale za pośrednictwem organu, który zaskarżoną decyzję wydał. Sąd, posiadając akta sprawy administracyjnej, jest w stanie zapoznać się ze wszelkimi szczegółami danego pisma.
Oznaczenie organu
Kolejnym obligatoryjnym elementem skargi jest oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy. Oznaczenie powinno być na tyle precyzyjnie, aby sąd nie miał problemu ze zrozumieniem, o którą instytucję chodzi. W praktyce wystarczy wskazać nazwę organu oraz adres jego siedziby, który widnieje na zaskarżanej decyzji.
Określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego
Ostatnim, lecz wydawałoby się najważniejszym elementem skargi, jest wymóg dokładnego określenia naruszenia prawa lub interesu prawnego skarżącego, jakiego dopuścił się organ. Oznacza to, że skarżący jest zobligowany do wskazania przyczyny, której wystąpienie uzasadnia wniesienie skargi do sądu administracyjnego. Powyższe będzie spełnione, jeżeli strona wskaże co najmniej ogólny zarys problemu oraz określi na czym – w jego ocenie – polega naruszenie jego prawa lub interesu prawnego. Oznacza to, że nie jest konieczne konkretne wskazywanie przez skarżącego, które przepisy prawa materialnego lub procesowego zostały przez organ naruszone. Sąd nie powinien wymagać również wskazywania podstawy prawnej, z której skarżący wywodzi swój interes prawny.
Fakultatywne elementy skargi
W skardze mogą znajdować się również inne elementy, które dążą do ochrony interesów skarżącego, ale których brak nie spowoduje nierozpoznania skargi. Może to być m.in.:
- wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji administracyjnej,
- wniosek o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego,
- wniosek o rozpoznanie skargi w trybie uproszczonym.
Co mogłoby wydawać się niespotykane, lecz w tym wypadku jak najbardziej akceptowalne, jest brak konieczności uzasadnienia skargi. Uzasadnienie żądania skarżącego może znaleźć się w treści pisma, jeżeli ten uzna to za celowe, jednakże zaniechanie tego nie może zostać uznane przez sąd za brak formalny skargi. Zupełnie wystarczające jest, aby skarżący wskazał jakiego rezultatu prawnego lub faktycznego spodziewa się po zainicjowanym postępowaniu skargowym.
Opłata od skargi na decyzję administracyjną
Skarga kierowana przeciwko rozstrzygnięciu administracyjnemu jest pismem, od którego pobierana jest stosowna opłata. Jej wysokość jest uzależniona od przedmiotu sprawy, jednakże nie może być niższa od 100 zł.
Wysokości poszczególnych opłat zostały określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 roku w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2021 roku poz. 535).
Skarga na decyzję administracyjną – podsumowanie
Skarga na decyzję administracyjną jest środkiem zaskarżenia kierowanym przeciwko decyzji ostatecznej organu administracyjnego do wojewódzkiego sądu administracyjnego (za pośrednictwem organu). Zainicjowanie postępowania skargowego możliwe staje się jedynie w przypadku gdy strona wykorzystała wszystkie przysługujące jej możliwości odwoławcze w postępowaniu administracyjnym. Termin do wniesienia pisma wynosi 30 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji administracyjnej.
Mimo że skarga stanowi pismo formalne, ustawodawca nie przewidział nazbyt wygórowanych wymogów. Wystarczy, aby skarżący pamiętał o takich elementach jak oznaczenie sądu, wskazanie swoich danych, oznaczenie rodzaju pisma, a także przynajmniej ogólnie określił organ, którego decyzja zostaje zaskarżona, wskazał ową decyzję, a także wskazał, jakiego rezultatu prawnego lub faktycznego spodziewa się po przeprowadzonym przez sąd postępowaniu.
