Skarga nadzwyczajna to nowy instrument prawny, którego wprowadzenie uzasadniane jest koniecznością wyeliminowania z obrotu wadliwych i naruszających zasady sprawiedliwości społecznej orzeczeń sądowych. Co należy wiedzieć o tej nowej instytucji? Kiedy można z niej skorzystać i na jakich zasadach? Dowiesz się z niniejszego artykułu!
Przesłanki wniesienia skargi nadzwyczajnej
Skargę nadzwyczajną można wnieść w razie, gdy:
-
orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
-
orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię bądź niewłaściwe zastosowanie, lub
-
zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
„Aby odnieść zamierzony skutek, skarga musi wykazać, że kwestionowane orzeczenie sądowe zawiera nie tylko jedną lub więcej uchybień określonych […], które można nazwać przesłankami szczególnymi skargi, ale również przesłankę ogólną, w postaci niezgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej […]. Dla skuteczności skargi, oba rodzaje przesłanek muszą być spełnione łącznie, ale to właśnie przesłanka ogólna odróżnia skargę nadzwyczajną od wszystkich pozostałych środków odwoławczych, również tych służących do podważenia orzeczeń prawomocnych (kasacja i skarga kasacyjna, wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia)”.
Skarga może zostać wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie.
Podmioty uprawnione do wniesienia skargi nadzwyczajnej
Skargę nadzwyczajną może wnieść:
-
Prokurator Generalny,
-
Rzecznik Praw Obywatelskich,
-
Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
-
Rzecznik Praw Dziecka,
-
Rzecznik Praw Pacjenta,
-
Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
-
Rzecznik Finansowy,
-
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców,
-
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 kwietnia 2019 r., I NSNc 8/19, przesądził natomiast, że „nie budzi wątpliwości, że strona postępowania nie jest uprawniona do samodzielnego wniesienia skargi nadzwyczajnej”.
Kiedy można wnieść skargę nadzwyczajną?
Skargę nadzwyczajną wnosi się w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna – w terminie roku od dnia ich rozpoznania.
Jeżeli zaskarżone orzeczenie wywołało nieodwracalne skutki prawne, w szczególności jeśli od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, a także jeżeli uchylenie orzeczenia naruszyłoby międzynarodowe zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, Sąd Najwyższy ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z których powodu wydał takie rozstrzygnięcie, chyba że zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji przemawiają za uchyleniem rozstrzygnięcia.
Skarga nadzwyczajna - zasady wnoszenia
Od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony skarga nadzwyczajna może być wniesiona tylko raz.
Skargi nadzwyczajnej nie można oprzeć na zarzutach, które były przedmiotem rozpoznawania skargi kasacyjnej lub kasacji przyjętej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy.
Skarga nadzwyczajna nie jest dopuszczalna od wyroku:
-
ustalającego nieistnienie małżeństwa i orzekającego unieważnienie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński oraz
-
od postanowienia o przysposobieniu.
Skutki uwzględnienia skargi nadzwyczajnej
W przypadku uwzględnienia skargi nadzwyczajnej Sąd Najwyższy uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i stosownie do wyników postępowania orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, w razie potrzeby uchylając także orzeczenie sądu pierwszej instancji, albo umarza postępowanie.
