Ubezpieczenie OC przedsiębiorców – czy warto się ubezpieczać?

Prowadzenie przedsiębiorstwa rozumiane jako zarządzanie własną firmą czy też rejestracja jednoosobowej działalności gospodarczej w celu realizacji kontraktu B2B niesie za sobą ryzyko. W odróżnieniu od pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, którzy za swoje działania, zasadniczo, odpowiadają jedynie przed przełożonym, w przypadku przedsiębiorców odpowiedzialność ta jest o wiele szersza. Przede wszystkim za zobowiązania swojej firmy odpowiadają oni całym swoim majątkiem. W przypadku większych przedsiębiorców muszą oni zadbać także o swoich pracowników, a w wielu wypadkach są oni również odpowiedzialni za swoich klientów. Niewłaściwe poprowadzenie interesów klienta może rodzić roszczenia odszkodowawcze po jego stronie. W związku z powyższym dobrym wyjściem może okazać się wykupienie odpowiedniej polisy ubezpieczeniowej odpowiedzialności cywilnej. Ubezpieczenie OC przedsiębiorców niekiedy jest wymogiem stawianym przez prawo, w innym wypadku stanowi wyłącznie uprawnienie przedsiębiorcy, z którego może, ale nie musi korzystać.

Czy ubezpieczenie OC przedsiębiorców jest obowiązkowe?

Ubezpieczenie OC przedsiębiorców dla jednych podmiotów stanowi ustawowy obowiązek, dla innych jedynie możliwość i sposób na spokojniejszy sen. W obu przypadkach jednak osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą wykupuje polisę ze względów finansowych i czysto pragmatycznych. W cenie usługi ubezpieczeniowej zakład przejmuje na siebie odpowiedzialność względem osób trzecich za błędy popełnione przez ubezpieczonego w ramach prowadzonej przez siebie działalności. Ubezpieczenie ma sens szczególnie w przypadkach, kiedy przedsiębiorca operuje na majątku klienta, ingeruje w jego sferę finansową, lub gdy jego działanie może mieć bezpośredni wpływ na jego zdrowie bądź życie. W takich sytuacjach nawet najmniejszy błąd może skutkować pozwem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Wykupienie polisy OC może wówczas okazać się bardzo pomocne.

Istnieje szereg zawodów, których wykonywanie wymaga, aby przedsiębiorca ubezpieczył się od odpowiedzialności cywilnej. Nie ma możliwości wskazania 1 przepisu czy nawet całego aktu prawnego, który by to wymagał, ponieważ zasadniczo zostało to uregulowane bezpośrednio w ustawach normujących działania danych zawodów. Oczywiście zawarcie ubezpieczeń tego typu stanowi gwarancję stabilności finansowej ubezpieczonych oraz związany z tym ich „spokój ducha”, jednakże nie to było głównym celem ustawodawcy. Obowiązek ten jest wynikiem ryzyka, jakie pociąga za sobą dana działalność. Ryzyko to zazwyczaj leży po stronie klienta, nie zaś osoby wykonującej zawód. Ubezpieczenie ma zatem na celu chronić osoby trzecie, które wskutek popełnionych przez profesjonałów błędów zostają narażeni na niezawinione negatywne skutki materialne lub zdrowotne.

Dzięki takiej ochronie osoby poszkodowane nie muszą dochodzić odszkodowań bezpośrednio od sprawców (przedsiębiorców) przed sądem, lecz mogą tego dokonać u ubezpieczyciela. Taki proces odszkodowawczy jest prostszy, szybszy, a także – co bardzo ważne dla poszkodowanych – o wiele tańszy. Postępowania sądowe nie należą ani do najszybszych, ani do najtańszych.

Zawodami, które wymagają od przedsiębiorcy zawarcia z towarzystwem ubezpieczeniowym umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, są m.in.:

• adwokat i radca prawny – podlegają oni obowiązkowemu ubezpieczeniu OC za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, w szczególności polegającej na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami;
• notariusz – podlega ubezpieczeniu OC za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności notarialnych, którym strony na mocy ustawy, umowy lub z własnej woli nadają formę notarialną. Ubezpieczeniem jest objęta odpowiedzialność cywilna notariusza za wszystkie szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, podczas wykonywania czynności notariusza;
• doradca podatkowy – ubezpieczenie OC obejmuje odszkodowanie za szkody wyrządzone przy czynnościach doradztwa podatkowego obejmujących udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom na ich zlecenie lub na ich rzecz porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych; 
• architekt, inżynier budownictwa oraz urbanista – podlegają ubezpieczeniu obowiązkowemu za szkody, które mogą wyniknąć w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie; 
• przewoźnik lotniczy – ubezpieczenie OC ma chronić od odpowiedzialności za szkody powstałe w związku z prowadzoną działalnością lotniczą, spowodowane opóźnieniem w przewozie pasażerów, bagażu lub towarów czy powstałe w przewozie lotniczym poczty;
• agent ubezpieczeniowy – ubezpieczenie OC obejmuje odpowiedzialność cywilną za szkody powstałe w związku z działalnością wykonywaną w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń, polegającą na pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia, zawieraniu umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie, jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych;
• lekarz i pielęgniarka, jeżeli prowadzą indywidualną praktykę – umowa ubezpieczenia obejmuje szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania tych świadczeń.

Powyższe wyliczenie nie stanowi katalogu zamkniętego. Liczba zawodów wymagających obowiązkowego ubezpieczenia cały czas się zmienia, jedne rodzaje działalności powstają i się rozwijają, inne praktycznie znikają z rynku, jako gospodarczo i społecznie zbędne. Jak zostało wskazane, listy podmiotów zobowiązanych do wykupu polisy OC próżno szukać w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Mimo że akt ten reguluje najważniejsze kwestie związane z ubezpieczeniem, to wskazania co do konkretnego obowiązku ubezpieczeniowego należy szukać w odrębnych ustawach.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy

Powstanie odpowiedzialności cywilnej po stronie przedsiębiorcy może być wynikiem naprawdę wielu działań podejmowanych przez samego ubezpieczonego, jego pracowników, a także wskutek okoliczności niezawinionych przez niego, za które jednak na mocy ustawy ponosi odpowiedzialność. Przedsiębiorca może odpowiadać m.in. za:

• niezawinione niewykonanie zobowiązania kontraktowego, przez które klient poniósł szkodę;
• szkodę w majątku klienta wyrządzoną nieumyślnie, w tym wskutek rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy;
• utracone korzyści i inne straty klienta, za których powstanie przedsiębiorca odpowiada;
• szkodę będącą następstwem wypadku, który miał miejsce w okresie ubezpieczenia;
• szkodę powstałą na mieniu lub osobie, która została wyrządzona przez pracowników ubezpieczającego w miejscu wykonywania pracy lub podczas podróży służbowych;
• szkodę wyrządzoną konsumentom przez produkty wyprodukowane przez przedsiębiorcę;
• szkodę wyrządzoną przez podwykonawców przedsiębiorcy;
• szkodę wyrządzoną przez pojazdy, które stanowią własność przedsiębiorcy lub za które odpowiada na podstawie innego tytułu prawnego (np. umowy leasingu lub najmu).

Ubezpieczenie OC przedsiębiorców

Niezależnie, czy reguluje to ustawa szczególna, czy nie, każdy ma prawo ubezpieczyć swój biznes przed odpowiedzialnością cywilną. Zakres odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy obejmuje szkody rzeczowe lub osobowe wyrządzone osobom trzecim w wyniku prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Niejednokrotnie ustawy regulujące dany zawód nakładają na przedsiębiorcę obowiązek ubezpieczenia, nie wskazując jednak na jaką sumę ubezpieczeniową powinien się on zdecydować. W takim wypadku wszystko jest zależne od rodzaju działalności, liczby klientów, wielkości majątków klientów, na których operuje przedsiębiorca oraz ryzyka, jakie jest związane z wykonywanym zawodem. To, że możliwe jest zawarcie umowy ubezpieczenia za 100 zł rocznie z sumą ubezpieczenia 10 000 zł, wcale nie oznacza, że jest to okazja i najbardziej opłacalna opcja. Jeżeli przedsiębiorca, np. doradca restrukturyzacyjny prowadzi postępowanie sanacyjne wobec firmy, której masa sanacyjna warta jest kilkanaście milionów złotych, wybór wariantu z sumą gwarancyjną 500 000 zł to bardzo zły pomysł. Trzeba pamiętać, że odpowiedzialność zakładu ubezpieczeniowego nie ma charakteru nieograniczonego, a jest limitowana wysokością sumy ubezpieczeniowej. Jeśli zatem poszkodowany zasadnie zażąda od przedsiębiorcy odszkodowania w kwocie wyższej od sumy gwarancyjnej, to ubezpieczyciel wypłaci jedynie kwotę do wysokości górnej granicy ubezpieczenia, pozostała część odszkodowania będzie musiała zostać zapłacona przez przedsiębiorcę. Dlatego też biorąc na siebie większe ryzyko, przedsiębiorca nie powinien oszczędzać na ubezpieczeniu, a dopasować je do realnych możliwości powstania szkód w majątku, zdrowiu lub życiu klienta.

Dodatkowe ubezpieczenie firmy

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ubezpieczenie OC przedsiębiorcy zostało rozszerzone. Może ono obejmować dodatkowe obszary odpowiedzialności cywilnej lub włączać ochronę innych rzeczy bądź praw, np. majątku przedsiębiorcy. W zależności od profilu prowadzonej działalności przedsiębiorca powinien zastanowić się, czy nie warto ubezpieczyć od kradzieży, włamania, ognia, powodzi czy innych zdarzeń losowych, takich składników majątku jak:

• budynki i inne nieruchomości;
• maszyny, sprzęt elektroniczny i inne wartościowe wyposażenie;
• środki obrotowe;
• wartości pieniężne;
• mienie pracowników;
• majątek firmy na wypadek strat finansowych poniesionych przez przedsiębiorstwo w wyniku zakłócenia działalności lub przerwy w jego funkcjonowaniu.

Ubezpieczenie OC przedsiębiorców – podsumowanie

Czy przedsiębiorca powinien się ubezpieczyć od odpowiedzialności cywilnej? Dla jednych przedsiębiorców będzie to pytanie retoryczne, innym może przysporzyć wątpliwości. Zawody objęte ubezpieczeniem obowiązkowym muszą tego dokonać, nie mają w tym aspekcie żadnego pola manewru. Prawo wyboru mają jedynie, decydując się na wielkość sumy gwarancyjnej. Z kolei przedsiębiorcy, którzy nie posiadają takiego obowiązku, mogą się na spokojnie zastanowić, czy wykonywany przez nich zawód jest na tyle ryzykowny, że w razie swojej nieuwagi lub niedbalstwa pracowników narażą się na odpowiedzialność odszkodowawczą? Jeżeli odpowiedź jest twierdząca, powinni udać się do agenta ubezpieczeniowego i wybrać najodpowiedniejszy dla siebie pakiet ubezpieczenia. Właściwy dobór zakresu i przedmiotu polisy ubezpieczenia jest niezwykle istotny, od tego będzie bowiem zależała cena ubezpieczenia, a w razie powstania szkody w majątku lub osobie klienta – zakres odpowiedzialności, jaki przedsiębiorca będzie musiał wziąć na siebie. Przy optymalnym ubezpieczeniu polisa nie będzie posiadała zbyt wygórowanej ceny, a suma gwarancyjna pokryje każdy rodzaj szkody mogący powstać w czasie wykonywania działalności gospodarczej.