Zakaz handlu w niedzielę - kogo dotyczy?

Od 1 marca 2018 roku obowiązuje ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która określa zasady dotyczące ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych w niedziele i święta, oraz w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy (art. 1 ww. ustawy). Kogo dotyczy zakaz handlu w niedzielę i czy są od niego wyjątki? Sprawdź!

Czym jest placówka handlowa oraz wykonywanie czynności związanych z handlem?

Zgodnie z art. 3 ww. ustawy wskazano, że za placówkę handlową uznaje się obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, w szczególności: sklep, stoisko, stragan, hurtownię, skład węgla, skład materiałów budowlanych, dom towarowy, dom wysyłkowy czy biuro zbytu – jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych. Natomiast przez wykonywanie czynności związanych z handlem należy rozumieć wykonywanie w placówce handlowej czynności bezpośrednio związanych z handlem przez pracownika lub zatrudnionego, a także wykonywanie w takiej placówce przez pracownika lub zatrudnionego czynności związanych z magazynowaniem towarów, lub ich inwentaryzacją.

W jakie dni obowiązuje zakaz powierzania pracy w handlu?

Zgodnie z art. 4 ww. ustawy powierzanie wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem nieodpłatnie w placówkach handlowych w niedziele i święta, a także w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy – jest zakazane. W art. 5 ww. ustawy zawarto zapis, zgodnie z którym powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedzielę i święta w placówkach handlowych jest zakazane. Zatem zgodnie z ustawą we wskazane weekendy będzie obowiązywał całkowity zakaz pracy odpłatnej, jak i nieodpłatnej.

Zakaz handlu w niedzielę – czy są od niego wyjątki?

Warto dodać, że w art. 6 ww. ustawy wskazano wyjątki, zgodnie z którymi zakaz handlu nie będzie obowiązywał w niektórych obiektach handlowych i przy wykonywaniu różnego rodzaju działalności wyszczególnionych w tym przepisie. Zestawienie wyłączeń w ustawie o ograniczeniu handlu obejmuje obecnie ponad 30 rodzajów działalności. Ponadto handel w niedziele i inne dni świąteczne jest dopuszczalny na stacjach paliw płynnych i w sklepach internetowych, czyli w tzw. branży e-commerce. Będzie więc możliwość m.in.:

• zatankowania auta;

• zakupienia pieczywa, kwiatów, pamiątek, leków, biletów na komunikację;

• skorzystania z lecznic dla zwierząt;

• skorzystania z zakupów w strefach bezcłowych;

• odbioru i sprzedaży ryb;

• odbioru i sprzedaży posiłków gastronomicznych.

Warto dodać, że w powyższym zakresie prowadzenia działalności, znaczenie będzie miało to, którą działalność dominującą przedsiębiorca wpisał do rejestru przedsiębiorców KRS.

Należy wskazać, że w niedzielę mogą sprzedawać właściciele osobiście, np. w sklepie spożywczym, jednak tylko ci, którzy prowadzą taką działalność osobiście i we własnym imieniu. Niedopuszczalne będzie zatrudnianie w takiej sytuacji osób tzw. samozatrudnionych lub pracowników tymczasowych do prowadzenia sprzedaży w niedzielę na rachunek właściciela sklepu. Nie będzie możliwe również zatrudnianie zleceniobiorców, których przedmiot umowy i czas będzie obejmował wyłącznie świadczenie usług w wyżej wskazane wolne niedziele.

Należy zaznaczyć, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru jego czasu pracy z powodu wykonywania pracy w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy do godziny 14:00. Wynagrodzenie, o którym mowa powyżej, oblicza się stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego (art. 9 ww. ustawy).

Wyjaśnienia Państwowej Inspekcji Pracy w odniesieniu do zakazu handlu w niedzielę

Zgodnie z informacjami prezentowanymi na stronie internetowej przez Państwową Inspekcję Pracy oraz pytaniami i odpowiedziami uzgodnionymi z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczącymi ustawy z dnia 10 stycznia 2018 roku o ograniczeniu handlu w niedzielę i święta oraz niektóre inne dni, należy wspomnieć, że:

• w placówce handlowej nie muszą być łącznie prowadzone handel i czynności związane z handlem. W przypadku tego samego przedsiębiorcy wykonywanie czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją, nie musi występować w tym samym miejscu, w którym są wykonywane czynności bezpośrednio związane z handlem. Od organizacji pracy, jaką przyjął dany przedsiębiorca, a także od posiadanych przez niego warunków lokalowych może bowiem zależeć, czy prowadzona przez niego działalność handlowa będzie skupiona w jednym, czy też w kilku obiektach.

• zgodnie z art. 3 pkt 7 ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o wykonywaniu pracy w handlu oraz wykonywaniu czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych – należy przez to rozumieć wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24 w sobotę a godziną  24 w niedzielę i między godziną 24 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 24 w święto. Przepis ten nie upoważnia pracodawcy do modyfikowania tego okresu i wyznaczania innych godzin rozpoczęcia i zakończenia niedzieli i święta.

Jak zakaz handlu w niedzielę wpływa na regulację wewnętrzne pracodawców?

Wobec zakazu pracy w niedzielę pracodawcy mogą zmienić systemy czasu pracy obowiązujące w ich placówkach handlowych. Warto zastanowić się nad wprowadzeniem ruchomego czasu pracy, w którym rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy. Wobec powyższego pracodawca może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy. Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku. Ponadto w rozkładach czasu pracy, o których mowa powyżej, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych (art. 140¹ Kodeksu pracy).

Natomiast zgodnie z art. 135 Kodeksu pracy, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Ponadto, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, okres rozliczeniowy może być przedłużony – nie więcej jednak niż do 3 miesięcy.

Wobec powyższego pracodawcy mogą wydłużać godziny pracy pracowników w placówce handlowej w sobotę, jak i zobowiązywać pracowników do wykonywania zadań i obowiązków wcześnie w poniedziałek.

Podsumowując, ograniczenie handlu w niedzielę i święta będzie dotyczyło wskazanych w ustawie wolnych niedziel. W początkowym okresie obowiązywania ustawy zakaz handlu nie będzie obowiązywał w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca. Istnieje szereg wyłączeń (art. 6 ww. ustawy), przy których zakaz handlu w niedzielę i święta nie będzie obowiązywał. Zakaz powierzania pracy w niedziele dotyczy pracowników zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę, zleceniobiorców i pracowników tymczasowych. Ponadto właściciele sklepów franczyzowych również objęci są zakazem pracy w niedziele i święta.

Warto jednak podkreślić, że zakaz powierzania pracy w niedziele wolne od handlu nie obowiązuje właścicieli prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Będą oni mogli sprzedawać we własnym imieniu i na własny rachunek. Państwowa Inspekcja Pracy dopuszcza w powyższym przypadku w drodze wyjątku, możliwość jednostkowego delegowania pracy członkom rodziny.