Zakaz handlu w niedzielę - wyłączenia od zakazu oraz konsekwencje naruszeń

Od 1 marca  2018 roku wprowadzono częściowy zakaz handlu w niedzielę. Od tego czasu wybierając się na niedzielne zakupy, należy sprawdzić, czy tego dnia jest tzw. niedziela handlowa. Kogo dotyczy zakaz handlu w niedzielę i święta, w jakich sytuacjach zakaz ten nie obowiązuje oraz jakie konsekwencje grożą za jego złamanie? – wyjaśniamy poniżej. Kwestię tę reguluje ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r.o ograniczeniu handlu w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni  (Dz. U. z 2018 r. poz. 305).

W jakich obiektach obowiązuje zakaz?

Zakaz dotyczy placówek handlowych, czyli obiektów, w których jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych.

Ustawodawca w art. 3 ust. 1 pkt 1 przywołanej ustawy wymienia katalog przykładowych placówek handlowych, których dotyczy zakaz handlu w niedzielę i święta:

• sklep,

• stoisko,

• stragan,

• hurtownia,

• skład węgla,

• skład materiałów budowlanych,

• dom towarowy,

• dom wysyłkowy,

• biuro zbytu.

Jak już wyżej wspomniano, zakaz handlu w niedzielę i święta obowiązuje, jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych. Oznacza to, że właściciel może osobiście obsługiwać klientów w niedzielę. Należy podkreślić, że pod pojęciem pracowników lub zatrudnionych należy rozumieć nie tylko osoby zatrudnione w placówce handlowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, na podstawie umowy o pracę, lecz również te osoby, które wykonują pracę na podstawie umów prawa cywilnego. W niedzielę i święta zakazane jest również powierzanie wykonywania pracy w handlu nieodpłatnie.

W jakich godzinach obowiązuje zakaz handlu w niedzielę i święta?

Zakaz obejmuje wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24:00 w sobotę a godziną 24:00 w niedzielę i między godziną 24:00 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 24:00 w święto.

W jakich placówkach handlowych zakaz nie obowiązuje?

Art. 6 przywołanej ustawy wskazuje katalog wyłączeń ustawowych dotyczących omawianego zakazu. Dla przykładu podajemy, że w niedzielę i święta można prowadzić handel:

• na stacjach paliw płynnych;

• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;

• w aptekach i punktach aptecznych;

• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;

• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;

• w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1481 oraz z 2018 r. poz. 106 i 138);

• w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;

• w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.

W powyżej wspomnianym katalogu wyłączeń ustawowych wskazano również placówki handlowe, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek. Potwierdza to, że właściciel sklepu może osobiście obsługiwać klientów w niedzielę.

W które niedziele obowiązuje zakaz handlu?

Ustawa wprowadzająca zakaz handlu w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. poz. 305) przewiduje stopniowe ograniczanie liczby niedziel, w których handel i wykonywanie pracy w handlu będzie dozwolone:

1. do końca 2018 r. zakaz nie będzie obowiązywać w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc.

2. w 2019 r. – zakaz nie będzie obowiązywać w ostatnią niedzielę każdego miesiąca, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc.

3. od 2020 r. – zakaz nie będzie obowiązywać w ostatnią niedzielę stycznia, kwietnia, czerwca i sierpnia każdego kolejnego roku kalendarzowego, a także w dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie i w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc.

Zakaz handlu w święta

W placówkach handlowych zakaz handlu obowiązuje również 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy – po godzinie 14:00

Czy przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może w niedziele i święta korzystać z pomocy członków rodziny?

Jak wyjaśnił Główny Inspektor Państwowej Inspekcji Pracy: „korzystanie z okazjonalnej i nieodpłatnej pomocy członków rodziny w takim przypadku nie narusza przepisów ustawy. Osoby te nie mogą jednak być pracownikami lub zatrudnionymi u takiego przedsiębiorcy i wykonywać odpłatnej pracy w inne dni tygodnia”.

Czy wyłączenie spod zakazu handlu w niedzielę obejmuje także przypadki, w których  handel w dni powszednie realizowany jest przez pracowników, a jedynie w dni objęte zakazem przez przedsiębiorcę?  

Główny Inspektor Państwowej Inspekcji Pracy potwierdził, iż: „przepis art. 6 ust. 1 pkt 27 dotyczy przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, którzy w niedziele i święta nie korzystają z pracy pracowników lub zatrudnionych i w te dni wyłącznie osobiście prowadzą handel. Bez znaczenia pozostaje fakt, czy w pozostałe dni – nieobjęte zakazem handlu – handel jest realizowany przez pracowników lub zatrudnionych”.

Zakaz handlu w niedzielę i święta - konsekwencje naruszeń

Powierzenie wykonywania pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu w niedzielę lub 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy po godz. 14.00 jest wykroczeniem, za które grozi kara grzywny w wysokości od 1000 do 100 000 zł.

Osoba zatrudniona a umowa o świadczenie usług wykonywana w ramach działalności gospodarczej a zakaz handlu w niedzielę

Za osobę zatrudnioną, zgodnie z ustawową definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 5 przywołanej ustawy, należy uznać osobę fizyczną wykonującą w placówce handlowej pracę na podstawie umów prawa cywilnego, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasowej na podstawie umowy prawa cywilnego, zgodnie z przepisami o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Jak wskazuje się w orzecznictwie, „nie ulega także wątpliwości, iż T. O. i L. C. wykonujące czynności sprzedawcy na podstawie zawartej z obwinioną umowy o świadczenie usług, to osoby wskazane w art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r., (osoby zatrudnione), a powoływanie się przez obwinioną, iż jakoby z racji prowadzonej przez nie działalności gospodarczej nie można ich traktować jako osób fizycznych lecz „przedsiębiorców”, jest całkowicie chybione. Nie ulega również wątpliwości, iż umowy zawarte pomiędzy obwinioną a T. O. i L. C. (umowa o świadczenie usług) zaliczyć należy, podobnie jak np. umowę zlecenia czy o dzieło, do kategorii umów prawa cywilnego, z uwagi, iż właśnie przez to prawo są uregulowane. W ocenie Sądu działania obwinionej, polegające na powierzeniu przez nią obowiązków sprzedawcy ww. osobom na podstawie umowy o świadczenie usług miały na celu świadome ominięcie zakazu handlu wprowadzonego ustawą z dnia 10 stycznia 2018 r., tym samym służyły do jej obejścia” (wyrok Sądu Rejonowego w Bartoszycach z 28 maja 2018 r., I W 2067/18).