Praca w niedziele i święta - jaka rekompensata za nią przysługuje?

W niektórych przypadkach dozwolona jest praca w niedziele i święta. Za pracę w te dni pracownikowi należy się odpowiednia rekompensata. W pierwszej kolejności może on odebrać dzień wolny, a jeżeli nie ma takiej możliwości, należy mu się dodatkowe wynagrodzenie. Sprawdź, z czym wiąże się praca w niedziele i święta!

Dni ustawowo wolne od pracy

Niedziele i święta powinny być dniami wolnymi od pracy. Ustawa o dniach wolnych od pracy określa, kiedy pracownik co do zasady nie musi wykonywać swoich obowiązków służbowych:

• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkanocy,
• drugi dzień Wielkanocy,
• 1 maja – Święto Pracy,
• 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• Boże Ciało,
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Święto Wojska Polskiego,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Święto Niepodległości,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Kiedy jest dozwolona praca w niedziele i święta?

Praca w niedziele i święta może być wykonywana tylko w sytuacjach określonych w przepisach. Przypadki te reguluje art. 151¹⁰ Kodeksu pracy. Praca w niedziele i święta jest dopuszczalna m.in.:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• w ruchu ciągłym, przy pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach,
• w transporcie i komunikacji,
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• w rolnictwie i hodowli,
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności (np. w gastronomii lub zakładach świadczących usługi dla ludności),
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Zakaz handlu w niedzielę

Obecnie obowiązują przepisy z ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Akt ten wskazuje konkretne terminy objęte zakazem handlu. W 2024 roku wypada zaledwie kilka niedziel nieobjętych zakazem handlu, a mianowicie:

• 28 stycznia,
• 24 marca,
• 28 kwietnia,
• 30 czerwca,
• 25 sierpnia,
• 15 grudnia,
• 22 grudnia.

Co ważne w art. 6 ustawy o ograniczeniu handlu wymienione zostały również placówki, których zakaz nie obejmuje. Są to m. in. stacje paliw, apteki, kwiaciarnie, a nawet placówki handlowe przy dworcach. W tych miejscach praca w niedziele i święta jest dopuszczalna.

Rekompensata za pracę w niedzielę

Jak wynika z art. 151¹¹ § 1 kp pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy.

Za pracę w niedzielę pracodawca zobowiązany jest do udzielenia pracownikowi dnia wolnego w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających taką niedzielę lub następujących po niej. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w tym terminie, dzień wolny powinien być wyznaczony do końca okresu rozliczeniowego. Dniem wolnym należy zrekompensować pracownikowi pracę w tym dniu w granicach dobowej normy czasu pracy, czyli do 8 godzin.

Jeżeli okaże się, że nie ma możliwości odebrania dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę do końca okresu rozliczeniowego, wówczas należy wypłacić pracownikowi dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Zgodnie z art 151¹ § 1 kp dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.

Praca w niedzielę tylko przez kilka godzin

Pracownik, który wykonuje pracę dodatkową w niedzielę, jest uprawniony do całego dnia wolnego. Nie ma znaczenia, ile dodatkowych godzin przepracował w tym dniu. Może to być zarówno jedna, jak i 4 godziny.

Jak rozliczyć godziny nadliczbowe za pracę w niedzielę?

Pracownik wykonujący pracę powyżej 8 godzin w niedzielę, pracuje w godzinach nadliczbowych. Zatem godziny nadliczbowe w niedzielę należy zrekompensować dodatkiem do wynagrodzenia.

Przykład 1.

Pan Józef wykonywał na polecenie pracodawcy przez 12 godzin pracę w niedzielę, która jest dla niego dniem wolnym od pracy. Jak będzie zrekompensowana ta praca?

Za pierwsze 8 godzin pracy panu Józefowi należy udzielić dodatkowego dnia wolnego. Za pozostałe 4 godziny pracy nadliczbowej powinno być wypłacone zwykłe wynagrodzenie za pracę, zwiększone o dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych lub udzielenie mu czasu wolnego.

W przypadku jeżeli niemożliwe będzie udzielenie panu Józefowi dnia wolnego za pierwsze 8 godzin pracy, przysługiwać mu będzie za wszystkie godziny pracy dodatek za pracę w niedzielę w wysokości 100% wynagrodzenia.

Praca w niedziele i święta - zakres godzin

Zgodnie z brzmieniem art. 151⁹ § 2 kp praca w niedziele i święta została wykonana między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Oznacza to, że pracodawca sam może określić godziny, w których praca będzie zaliczała się jako praca w niedzielę lub święto. Należy przy tym pamiętać, że doba pracownicza nie pokrywa się z kalendarzową.

Przykład 2.

W firmie, w której pracuje pani Lucyna, za pracę w niedzielę i święta uważa się pracę wykonaną między godziną 8.00 a godziną 8.00 w następnym dniu. Czy godzin będą rozliczne jak za święto?

Może się zdarzyć, że w dobie kalendarzowej, w której występuje święto, czas pracy pani Lucyny będzie rozliczany od godziny 8.00 jak święto, a częściowo jak zwykły dzień roboczy, do godz. 8.00 w tej samej dobie kalendarzowej.

Pracownicy, dla których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy

Warto wspomnieć o pracownikach należących do kościołów innych niż rzymskokatolickich i związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy w rozumieniu ustawy. W takim przypadku pracownicy mogą zwrócić się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie dnia wolnego na ten dzień, jeśli taką możliwość przewidują przepisy szczególne.

Rekompensata pracy w święto

Pracownikowi wykonującemu pracę w święta pracodawca ma obowiązek zapewnić inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. W razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego pracownikowi przysługuje prawo do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w święto.

Praca w święto jest rekompensowana na tej samej zasadzie jak praca w niedzielę. Różnicą  jest udzielenie czasu wolnego, które powinno nastąpić do końca okresu rozliczeniowego (art. 151¹¹ § 1 pkt 2 kp).

Praca w niedziele i święta a dodatkowe wynagrodzenie

Przedstawione powyżej zagadnienia pozwolą na ustalenie wynagrodzenia za pracę w niedziele i święta. W pierwszej kolejności płacę zasadniczą należy podzielić przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu, a następnie uzyskaną stawkę należy pomnożyć  przez liczbę przepracowanych godzin w niedziele i święto oraz stawkę procentową dodatku.

Przykład 3.

Pani Anna jest zatrudniona w podstawowym systemie czasu pracy i wynagradzana stawką miesięczną w wysokości 5 000,00 zł brutto. W firmie, w której pracuje, obowiązuje ją miesięczny okres rozliczeniowy. Pani Anna wykonywała pracę w niedzielę w sierpniu przez 11 godzin. Liczba godzin do przepracowania w sierpniu 2024 r. wynosiła 168 godz. Jak wyliczyć wynagrodzenie za nadgodziny?

Wynagrodzenie za pracę w niedzielę ustala się następująco:

wynagrodzenie zasadnicze wynosi 5 000,00 zł brutto

1) ustalenie wynagrodzenia za jedną godzinę pracy:

• 5 000,00 zł / 168 godzin = 29,76 zł za godzinę pracy

2) ustalenie wynagrodzenia za faktycznie przepracowane godziny w niedzielę:

• 29,76 zł x 11 godzin= 327,36 zł

3) ustalenie dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia:

• za pierwsze 8 godzin pracy 29,76 zł x 8 godz. x 100% = 238,08 zł
• za 3 godziny pracy ponad 8 godzin 29,76 zł x 3 godz. x 100% = 89,28 zł

4) ustalenie łącznego wynagrodzenia za pracę w niedzielę:

• 327,36 + 238,08 + 89,28 = 654,72 zł brutto

Nieprzestrzeganie przepisów o pracy w niedziele i święta

Warto pamiętać, że zlecenie pracownikowi wykonywania pracy w niedzielę  i święta z innych  względów niż wymienione w art. 151¹⁰ kp jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, z powodu naruszenia przepisów o czasie pracy. Z tego tytułu pracodawca może ponieść konsekwencje. 

Nadgodziny liczone automatycznie w systemie wFirma

Ewidencja czasu pracy to podstawa do rozliczenia godzin pracy. Pracodawca ma obowiązek wprowadzania tam informacji na temat nadgodziny. System wFirma daje możliwość prowadzenia takiej ewidencji i dzięki temu automatycznego wyliczenia wynagrodzenia za nadgodziny. W szczegółach pracownika w zakładce KADRY » PRACOWNICY znajduje się CZAS PRACY. Z tego miejsca można zarządzać godzinami pracy i na podstawie informacji tam wprowadzonych zostanie wyliczone wynagrodzenie.

Szczegółowo zostało to opisane w artykule: Ewidencja czasu pracy w systemie wFirma.pl

Warto mieć na uwadze, że wyliczenia wynagrodzeni za pracę w niedzielę i święta jest istotne, i szczegółowo weryfikowane przez PIP. Dlatego ważne jest, aby pracodawca kontrolował prawidłowość tych wyliczeń.