Zwolnienie monitorowane na nowych zasadach

Zwolnienie monitorowane to specjalna procedura zwolnień, która zobowiązuje pracodawcę do aktywnego wspierania pracowników w poszukiwaniu nowego zatrudnienia. Choć instytucja ta istniała już wcześniej, jej obecne ramy prawne określa ustawa o rynku pracy. Kluczowym elementem jest tutaj program pomocowy dla osób tracących pracę. W artykule wyjaśniamy, na czym polega zwolnienie monitorowane i jakie obowiązki nakłada na firmę.

Zwolnienia monitorowane – obowiązujące przepisy oraz charakterystyka nowych rozwiązań 

Postępowanie dotyczące przeprowadzania zwolnień monitorowanych zostało uregulowane w przepisach Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia, zwanej dalej ustawą.

Doprecyzowano w niej, że:

• pracodawca planujący zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy jest zobowiązany do uzgodnienia z powiatowym urzędem pracy (PUP) zakresu i form wsparcia dla zwalnianych pracowników, zwłaszcza w zakresie: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności, i objęcie tym wsparciem pracowników;
• w przypadku zwolnienia monitorowanego pracodawca podejmuje działania polegające na zapewnieniu pomocy pracownikom przewidzianym do zwolnienia lub będącym w trakcie wypowiedzenia bądź osobom zwolnionym w okresie 6 miesięcy po rozwiązaniu stosunku pracy lub stosunku służbowego. Działania pomocowe polegają w szczególności na udzielaniu wsparcia w zakresie pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności (ww. pomoc jest realizowana w formie programu).

Program realizowany jest przede wszystkim przez pracodawcę, może być realizowany także przez: starostę, marszałka województwa, agencję zatrudnienia lub instytucję szkoleniową we współpracy z pracodawcą. 

Ustawa reguluje ponadto zasady finansowania programu, w ramach którego pracodawcy mogą – na wniosek pracownika – finansować świadczenie szkoleniowe.

Definicja zwolnienia monitorowanego

W świetle brzmienia art. 217 ust. 1 ustawy zwolnienie monitorowane występuje wówczas, gdy pracodawca planuje zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy. 

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na zwrot „zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy”, został on bowiem również zdefiniowany w przepisach ustawy. Oznacza to zatem, że w rozumieniu ustawy ww. pojęcie obejmuje następujące zdarzenia:

1. rozwiązanie stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp) w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników;
2. rozwiązanie stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych; 
3. wygaśnięcie stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy lub stosunku służbowego w przypadku śmierci pracodawcy lub gdy odrębne przepisy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w wyniku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy;
4. rozwiązanie stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy przez pracownika na podstawie art. 55 § 1 i 1(1) kp (pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. Ponadto pracownik może rozwiązać umowę w powyższym trybie, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika).

Należy podkreślić, że zwolnienie monitorowane stanowi odrębną procedurę w stosunku np. do grupowego zwolnienia, czyli redukcji etatów na podstawie Ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Mimo pewnych ogólnych podobieństw między zwolnieniem monitorowanym a grupowym istnieją w tym zakresie fundamentalne różnice dotyczące np. okresu stosowania danej procedury.

Przykład 1. 

W odniesieniu do zwolnienia monitorowanego ma zastosowanie okres 3 miesięcy, stanowiący przedział czasu, w ramach którego pracodawca planuje zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy co najmniej 50 pracowników. W przypadku grupowego zwolnienia mamy do czynienia z okresem nieprzekraczającym 30 dni, w trakcie którego pracodawca zwalnia pracowników w określonej liczbie (np. co najmniej 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 osób). Okres 30-dniowy należy liczyć od dnia pierwszego wypowiedzenia złożonego pracownikowi.

Potwierdził to również Sąd Najwyższy, uznając, że pierwsze wypowiedzenie lub porozumienie prowadzące do rozwiązania stosunku pracy powoduje rozpoczęcie biegu 30-dniowego okresu z art. 1 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (wyrok z 4 marca 2015 roku, sygn. akt I PK 184/14). 

Zakres uzgodnień między pracodawcą planującym zwolnienie monitorowane a powiatowym urzędem pracy

W myśl postanowień art. 217 ust. 1 ustawy pracodawca planujący zwolnienie monitorowane uzgadnia z PUP właściwym dla siedziby tego pracodawcy lub właściwym ze względu na miejsce wykonywania pracy zakres i formy pomocy dla zwalnianych pracowników, w tym pracowników niepełnosprawnych, dotyczące w szczególności: 

1. pośrednictwa pracy; 
2. poradnictwa zawodowego; 
3. szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności. 

Program obejmujący działania polegające na zapewnieniu pomocy pracownikom objętym zwolnieniem monitorowanym

W przypadku zwolnienia monitorowanego pracodawca podejmuje działania polegające na zapewnieniu pracownikom przewidzianym do zwolnienia lub będącym w trakcie wypowiedzenia lub osobom zwolnionym w okresie 6 miesięcy po rozwiązaniu stosunku pracy lub stosunku służbowego pomocy określonej w art. 217 ust. 1 ustawy, a następnie realizuje te działania w formie programu. 

Program pomocowy w ramach zwolnień monitorowanych może być finansowany: 

• przez pracodawcę,
• przez pracodawcę i jednostki administracji publicznej, 
• na podstawie porozumienia organizacji i osób prawnych z udziałem pracodawcy. 

Świadczenie szkoleniowe przyznawane pracownikowi w ramach programu pomocowego

Pracodawcy – w ramach programu pomocowego realizowanego w przypadku zwolnień monitorowanych – mogą na wniosek pracownika finansować świadczenie szkoleniowe. Z brzmienia tego przepisu wynika jednoznacznie, że pracodawcy mają swobodę w zakresie przyznania wspomnianego świadczenia (nie ma ono obligatoryjnego charakteru). 

W trakcie korzystania ze świadczenia szkoleniowego zwolnionemu pracownikowi przysługuje pomoc w zakresie poradnictwa zawodowego udzielana przez właściwy dla zwolnionego pracownika PUP. Ponadto ww. pracownik może być skierowany na jednorazowe szkolenie organizowane i finansowane przez PUP, na zasadach określonych w ustawie. 

Jak wynika z art. 217 ust. 8 ustawy, po przyznaniu przez pracodawcę świadczenia szkoleniowego PUP dokonuje refundacji pracodawcy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowanych ze środków własnych pracodawcy – w wysokości określonej w odrębnych przepisach. 

Należy podkreślić, że świadczenie szkoleniowe może być wypłacane w kwocie nie wyższej niż limit wskazany w ustawie.

Przykład 2.

Pracodawca, na wniosek pracownika objętego zwolnieniem monitorowanym, przyznał świadczenie szkoleniowe i wypłaca je co miesiąc – na podstawie umowy, począwszy od miesiąca, w którym pracownik rozpoczął szkolenie. Świadczenie szkoleniowe przysługuje w wysokości równej wynagrodzeniu pracownika obliczanemu jak za urlop wypoczynkowy, nie wyższej jednak niż 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zwolnienia monitorowane na nowych zasadach. Podsumowanie

Zasady przeprowadzania zwolnień monitorowanych regulują obecnie przepisy ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Zwolnienie monitorowane występuje wówczas, gdy pracodawca planuje zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy. Pracodawca planujący zwolnienie monitorowane uzgadnia z powiatowym urzędem pracy właściwym dla siedziby tego pracodawcy lub właściwym ze względu na miejsce wykonywania pracy zakres i formy pomocy dla zwalnianych pracowników. Jedną z nich może być przyznanie pracownikowi świadczenia szkoleniowego.