Coraz częściej przyszłe mamy pracują do ostatnich chwil przed porodem. Jednak ze względów zdrowotnych wiele pracownic przechodzi na L4 w ciąży. W tym okresie pracownica jest pod szczególną ochroną prawa. Jak długo kobieta będąca w ciąży może przebywać na zwolnieniu? Kto wypłaca świadczenie za ten okres? Jakiej wysokości będzie zasiłek? Na te i inne pytania odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.
Ile może trwać chorobowe w ciąży?
Kobieta, która jest w ciąży, ma prawo do wykorzystania 270 dni zwolnienia lekarskiego, co w praktyce daje 9 miesięcy. Może się więc zdarzyć tak, że cały okres ciąży pracownica przebywa na zwolnieniu. Co ważne, ma ona prawo do takiego okresu zwolnienia bez względu na to, czy choroba jest, czy nie jest bezpośrednio związana z ciążą. Oznacza to, że zwolnienia nie musi wystawiać jedynie lekarz ginekolog. Równie dobrze może je wystawić internista, choćby z powodu przeziębienia. Ważne jest to, że jeżeli choroba przypada w trakcie ciąży, pracownica zachowuje prawo do 100% świadczenia chorobowego.
Urlop macierzyński przed porodem
Warto w tym miejscu wspomnieć, że urlop macierzyński co do zasady swój bieg rozpoczyna od dnia porodu. Na wniosek pracownicy może jednak rozpocząć się także przed porodem. Na podstawie zaświadczenia lekarskiego o planowanym terminie porodu obliczony zostaje wymiar urlopu macierzyńskiego, który może być wykorzystywany przed porodem, jednak nie może on być wyższy niż 6 tygodni.
Przykład 1.
Pracownica spodziewająca się dziecka złożyła zwolnienie lekarskie do 7 marca 2024 roku. Lekarz ustalił datę porodu na 23 marca 2024 roku. Czy może złożyć wniosek o urlop macierzyński?
Pracownica może złożyć wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego przed planowanym terminem porodu, dołączając do wniosku zaświadczenie lekarskie o planowanej dacie porodu.
Wynagrodzenie na zwolnieniu lekarskim w ciąży
Wypłacanie zasiłku chorobowego odbywa się na takich samych zasadach, jak w przypadku innych powodów niezdolności do pracy. Przez pierwsze 33 dni w roku pracownica, która nie ukończyła 50. roku życia, otrzymuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy, natomiast od 34. dnia otrzyma zasiłek chorobowy wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż 20 pracowników, w dalszym ciągu to on wypłaca zasiłek, gdyż jest do tego zobowiązany jako płatnik zasiłków.
Przykład 2.
Pracownica dostarczyła zwolnienie lekarskie 2 grudnia 2023 roku z kodem B na okres do 2 stycznia 2024 roku. Jest to pierwsze jej zwolnienie w 2023 roku, w związku z czym za 31 grudnia 2023 r. należy jej się wynagrodzenie chorobowe, gdyż nie przekroczyła limitu 33 dni w roku. Kiedy w 2024 roku otrzyma zasiłek?
Od 1 stycznia 2024 r. rozpoczyna się ponownie bieg 33 dni zwolnienia lekarskiego, za które należy się pracownicy wynagrodzenie wypłacane ze środków pracodawcy. Jeżeli zwolnienie lekarskie będzie kontynuowane, od 34. dnia zwolnienia wypłatę zasiłku przejmie ZUS, jeżeli pracodawca nie jest płatnikiem zasiłku. Jeżeli to pracodawca jest płatnikiem zasiłków, to on będzie wypłacał w imieniu ZUS-u zasiłek chorobowy, o którego wysokość zostanie pomniejszona kwota składek do zapłaty w rozliczeniu ZUS DRA.
Przykład 3.
Pracownica przebywa na zwolnieniu lekarskim w okresie ciąży nieprzerwanie od 1 października 2023 roku. Za 31 grudnia 2023r. należy jej się zasiłek chorobowy. Czy od 1go stycznia 2024 r. otrzyma zasiłek?
Od 1 stycznia 2024 r. okres zasiłkowy jest kontynuowany i jeżeli zwolnienie będzie trwało nieprzerwanie, nadal będzie przysługiwał jej zasiłek. Dopiero przerwa w zwolnieniu lekarskim spowoduje konieczność naliczenia wynagrodzenia chorobowego, płatnego ze środków pracodawcy, za kolejne 33 dni zwolnienia.
L4 w ciąży – wysokość zasiłku chorobowego
Zazwyczaj zwolnienie lekarskie skutkuje wypłatą wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego w wysokości 80% średniego miesięcznego wynagrodzenia pracownika. Jednak ciąża jest jednym z tych przypadków, w których pracownicy przysługuje za cały okres przebywania na zwolnieniu 100% średniomiesięcznego wynagrodzenia. Aby możliwe było prawidłowe zidentyfikowanie zwolnienia lekarskiego jako chorobę przypadającą w okresie ciąży, konieczne jest zamieszczenie na nim kodu literowego B. Brak kodu B na zwolnieniu, pomimo wiedzy pracodawcy o stanie pracownicy, będzie skutkował obniżeniem wysokości zasiłku do 80%. W takim przypadku należy pouczyć pracownicę o konieczności zaświadczenia potwierdzającego stan ciąży. Jeżeli pracownica dostarczy takowe zaświadczenie przed sporządzeniem listy płac, za okres którego zwolnienie dotyczy, zasiłek chorobowy powinien zostać naliczony w pełnej 100% wysokości. Jeżeli jednak pracownica nie dostarczy stosownego zaświadczenia potwierdzającego jej stan, na płatniku zasiłków będzie ciążył obowiązek wyrównania tego zasiłku po urodzeniu dziecka. Wypłata takiego wyrównania następuje z urzędu, jeżeli niezdolność do pracy przypadała w okresie 6 miesięcy przed urodzeniem dziecka. Jeżeli powstała wcześniej, wypłata wyrównania może nastąpić na wniosek pracownicy, poparty zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym, że nieobecność ta przypadała w okresie ciąży.
Do ustalenia podstawy zasiłku chorobowego, zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 992) najczęściej bierze się pod uwagę pełne 12 miesięcy poprzedzające okres zwolnienia lekarskiego (w przypadku osób zatrudnionych min. 12 miesięcy). Dla osób zatrudnionych krócej stosuje się inny system wyznaczania okresu branego pod uwagę przy określaniu wysokości zasiłku chorobowego. Do podstawy zasiłku chorobowego zalicza się nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, lecz także inne premie, dodatki czy nagrody, od których były odprowadzane składki na ubezpieczenie chorobowe.
Składniki zaliczane do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego to między innymi:
- premia uznaniowa, miesięczna, kwartalna, roczna,
- wynagrodzenie za czas urlopu,
- wynagrodzenie za godziny nadliczbowe,
- ekwiwalent za pracę w nocy.
Informowanie pracodawcy o ciąży
W aktualnym stanie prawnym nie ma przepisów nakładających na pracownicę w ciąży konieczności dostarczenia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego ciążę. Uznaje się, że dostarczenie zwolnienia lekarskiego z kodem B jest wystarczające i wiążące pracodawcę. Od tego momentu pracownica zostaje objęta ochroną. Między innymi nie może pracować w nadgodzinach czy godzinach nocnych. Jednak to w interesie pracownicy powinno być jak najszybsze powiadomienie pracodawcy o swoim stanie, by móc zostać objętą szczególną ochroną. O ciąży można powiadomić przełożonego w dowolnym momencie, ponieważ w tym zakresie nie ma określonego żadnego terminu. Zaś zaświadczenie lekarskie o ciąży nie ma ściśle określonego wzoru, nie musi także być wystawione przez lekarza ginekologa, może zostać wystawione przez lekarza rodzinnego.
Rozwiązanie umowy z ciężarną pracownicą
Pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę (na czas nieokreślony lub na czas określony dłuższy niż wyznaczony termin porodu) z ciężarną pracownicą oraz w okresie trwania jej urlopu macierzyńskiego. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do umów zawartych na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca oraz umów na zastępstwo. Umowy zawarte na czas określony lub okres próbny przekraczający jeden miesiąc, które uległyby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, automatycznie ulegają przedłużeniu do daty porodu. Umowa nie może być także rozwiązana w sytuacji, gdy pracownica w trakcie ciąży dostanie zwolnienie lekarskie.
Kontrola ZUS pracownicy a zwolnienie lekarskie w trakcie ciąży
Często dokonywana jest kontrola pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim. Dotyczy to również kobiet przebywających na zwolnieniu z powodu ciąży. Głównym celem zwolnienia lekarskiego jest usprawiedliwienie nieobecności pracownika w pracy w czasie choroby. W tym czasie pracownik powinien stosować się do zaleceń lekarza oraz wykorzystać go na rekonwalescencję, aby możliwie szybko wrócić do zdrowia i mieć możliwość wykonywania pracy. Wielu pracowników jednak nie do końca stosuje się do powyższych zaleceń. Pracodawca oraz ZUS mają prawo przeprowadzić niezapowiedzianą kontrolę w celu ustalenia, czy pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie L4 w ciąży zgodnie z jego przeznaczeniem. Kontrola może odbyć się zarówno w domu pracownika, jak i innych miejscach, jak na przykład innym miejscu zatrudnienia lub nawet firmie osoby pokrewnej, np. w sklepie prowadzonym przez męża osoby przebywającej na zwolnieniu. Ustalenie konkretnego miejsca przebywania w czasie choroby pracownika oraz czynności przez niego wykonywanych jest podstawą do zmniejszenia lub całkowitego odebrania zasiłku chorobowego, zwłaszcza jeśli zostanie udowodnione, że w trakcie zwolnienia lekarskiego pracownik wykonuje inną pracę zarobkową, np. na podstawie umowy zlecenia.
Wprowadzanie nieobecności i rozliczanie zasiłków macierzyńskich w systemie wFirma.pl
W systemie wFirma.pl możliwe jest łatwe wprowadzanie nieobecności i rozliczanie zasiłków macierzyńskich. Poprawne rozliczanie zasiłków wykazanych na listach płac gwarantuje generowanie poprawnych deklaracji ZUS DRA. W celu obliczenia zasiłku macierzyńskiego, należy wprowadzić go do systemu podobnie jak w przypadku zwolnienia lekarskiego, przechodząc do zakładki KADRY » PRACOWNICY, poprzez kliknięcie na nazwisko pracownika otworzyć okno “Szczegóły pracownika” po czym przejść do zakładki Czas Pracy » Nieobecność. W otwartym oknie Nieobecność pracownika w polu Rodzaj należy wybrać urlop macierzyński, następnie wybrać odpowiedni rodzaj świadczenia i przerwy.
W zależności od wariantu wybranego przez pracownicę, w jakiej wysokości i w ilu częściach decyduje się na wykorzystanie urlopu macierzyńskiego należy wybrać odpowiedni procent podstawy.
Dodany w ten sposób zasiłek macierzyński zostanie prawidłowo wykazany na liście płac, a na deklaracji ZUS DRA pomniejszy składki społeczne do zapłaty. System wFirma.pl umożliwia więc łatwe rozliczanie zasiłków i bez wątpienia jest doskonałym narzędziem do samodzielnych rozliczeń, program wylicza bowiem zasiłek automatycznie na podstawie danych wprowadzonych do systemu.
Najczęstsze pytania
Kiedy można iść na zwolnienie w ciąży?
Kiedy zgłosić ciążę do Zus-u?