Unia Europejska stawia na ekologię. Jeszcze początkiem 2022 r. w ramach Zielonego Ładu przyjęty został projekt regulacji „Zrównoważonego Produktu”. Cyfrowy Paszport Produktu to jeden z najistotniejszych projektowanych zmian, jakie w założeniu wnioskowanego aktu ma regulować rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady. Czym właściwie jest Cyfrowy Paszport Produktu i na jakie obowiązki muszą przygotować się producenci w związku z wejściem w życie unijnego rozporządzenia?
W założeniu projektodawców Cyfrowy Paszport Produktu, tj. Digital Product Passport (dalej także: „DPP”), ma być nośnikiem podstawowych informacji o produkcie, w którym za pośrednictwem elektronicznego nośnika danych, będzie można uzyskać takie informacje, jak choćby pochodzenie produktu, czy też sposób jego wytworzenia. Na obecnym etapie prac nad wdrożeniem aktu, Unia jest już po negocjacjach trójstronnych projektu rozporządzenia, zaś zgodnie z założeniami wdrożenie Cyfrowego Paszportu Produktu ma nastąpić w 2026 r. Projektowane zmiany wywołają niemałą rewolucję zwłaszcza w odniesieniu do przedsiębiorców-producentów towarów, którzy staną, m.in. przed koniecznością prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, gwarantującej spełnianie nałożonych rozporządzeniem norm unijnych.
Ekologia na pierwszym miejscu
Gwałtowny postęp cyfrowy i technologiczny, jaki nastąpił na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci nie pozostał niezauważony przez Unię Europejską. Kwestie ekologiczne, a zwłaszcza te odnoszące się do oddziaływania na środowisko określonych produktów, dotychczas precyzowane były regulacjami unijnymi, jak choćby dyrektywą 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię oraz zmieniające dyrektywę Rady 92/42/EWG oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 96/57/WE i 2000/55/WE, która to zastąpiona została Dyrektywą 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią.
Wobec przyjęcia przez Unię Europejską konkretnych zobowiązań klimatycznych pojawiła się konieczność dostosowania dotychczas obowiązujących regulacji do przyjętych wymogów. To właśnie „na fali” Zielonego Ładu Komisja Europejska przystąpiła do pracy nad wnioskowanym projektem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego ramy ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów i uchylającego dyrektywę 2009/125/WE (dalej: „Rozporządzenie”).
Walka z polityką „wyprodukuj, zużyj, wyrzuć”
Ideą przyświecającą projektodawcom wprowadzenie Cyfrowego Paszportu Produktu pozostaje promowanie zasad zrównoważonego rozwoju, wychodząc naprzeciw szkodliwej dla środowiska polityce produkcyjnej opartej na produkcji określonych produktów - a w wypadku ich uszkodzenia lub naturalnego zużycia – wyrzucenia i zastąpienia ich nowymi. Gospodarka o obiegu zamkniętym, a zatem nastawionym na recykling i odzysk produktu, zdaje się pozostawać w centrum zainteresowania projektodawców Rozporządzenia i znajdować właściwe swoje odbicie w zaproponowanym przez Unię narzędziu - Cyfrowym Paszporcie Produktu.
W założeniu projektodawców rozporządzenie ma zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko w „cyklu życia produktów” i jednocześnie wpłynąć na poprawę funkcjonowania wewnętrznego rynku produktów. Rozporządzenie ma na celu, m.in. wdrożenie założeń polityki przemysłowej Unii Europejskiej, zakładających zwiększenie na rynku produktowym podaży zrównoważonych produktów i tym samym wzrost popytu. Projektowany akt ma wpłynąć na zrównoważony rozwój gospodarczy przy utrzymaniu niezależności od istniejących zasobów naturalnych, wprowadzając konkretną politykę projektowania produktów w sposób ekologiczny,
tj. zakładający:
- niezawodność produktu;
- trwałość produktu;
- ponowne użycie produktu;
- określenie możliwie niebezpiecznych substancji znajdujących się w produkcie;
- określenie materiałów recyklingowych wykorzystanych w wytworzeniu produktu;
- określenie możliwego odzysku bądź recyklingu wytworzonego produktu;
- wytworzony przez produkt ślad węglowy.
Eksperci przekonują, iż wprowadzone narzędzie zrewolucjonizuje dotychczasowy rynek, dzięki łatwości w uzyskaniu interesujących klienta danych o oferowanym produkcie, jednocześnie przekonując klientów do dokonywania przemyślanych decyzji konsumenckich przy zakupie konkretnego produktu. Nie bez powodu zwraca się także uwagę na potencjalne korzyści, jakie wprowadzenie Cyfrowego Paszportu Produktu przyniesie samym organom publicznym, w tym organom kontroli, które dzięki wprowadzonemu narzędziu efektywniej realizować będą kontrole w zakresie realizowania przez przedsiębiorców-producentów określonych wymogów, przyczyniając się do produktów fałszywych, tj. wprowadzających w błąd nabywcę co do rzeczywistego spełniania przez niego norm środowiskowych.
DPP, czyli historia procesu produkcji zapisana na nośniku danych
Szeroko komentowaną nowość, którą wprowadzać ma projektowane Rozporządzenie stanowi Cyfrowy Paszport Produktu, stanowiący kompleksowy zbiór danych o konkretnym produkcie. Dzięki elektronicznemu nośnikowi danych, ujętemu w formie kodu QR, kodu kreskowego, jak i tagu NFC, zainteresowany uzyska podstawowe informacje o produkcie, nawet bez konieczności połączenia z siecią internetową. Cel? Umożliwienie zapoznania się klienta z całą historią zaoferowanego produktu, począwszy od pochodzenia każdego jednego elementu, składającego się na cykl życia produktu, skończywszy na jego składzie.
Co istotne, sama „Paszportyzacja” produktów, dotyczyć będzie także poszczególnych komponentów czy półproduktów i swoim zasięgiem obejmie również towary pochodzące z importu, nie zaś tylko wytwarzane na terenie krajów wspólnotowych.
Elektronika i tekstylia jako pierwsze
W pierwszej kolejności „obowiązkowi paszportowemu”, w nawiązaniu do wytycznych przedstawionych przez Unię Europejską, objęte zostaną takie grupy produktów jak elektronika, baterie czy tekstylia. To właśnie te grupy produktów znajdują się na celowniku projektodawców z uwagi na ich istotne oddziaływanie na środowisko. Cyfrowy Paszport Produktu najprawdopodobniej obejmie także branżę budowlaną. Niewykluczone, że w przypadku przyjęcia się procedowanej koncepcji w odniesieniu do wskazanych powyżej branż, obowiązek paszportowy obejmie także i inne gałęzie przemysłu.
DPP a obowiązki przedsiębiorcy
W związku z zapowiadanymi zmianami pojawiły się pytania dotyczące potencjalnych podmiotów odpowiedzialnych za wystawienie Cyfrowego Paszportu Produktu. Zgodnie z projektem rozporządzenia odpowiedzialni za wystawienie elektronicznego dokumentu będą sami przedsiębiorcy-producenci. Wątpliwości budzące przy tym same aspekty organizacyjne i finansowe związane z wdrożeniem założeń projektowych zwłaszcza przez małe przedsiębiorstwa – właściwe funkcjonowanie DPP możliwe jest przede wszystkim dzięki odpowiednio zorganizowanej infrastrukturze IT, projektującej system dokumentu zgodnie z wytycznymi Unii. W tym wypadku Unia pozostaje jednak kategoryczna – obowiązkiem „paszportyzacji” dotknięte zostaną zarówno duże korporacje, jak i mniejsze firmy czy jednoosobowe działalności produkcyjne. Niewątpliwie producenci zmierzyć będą musieli się z niemałym wyzwaniem – zwłaszcza organizacyjnym – a w przypadku mniejszych przedsiębiorstw – także i z finansowym.
Wraz z wejściem w życie ww. obowiązku producenci staną przed koniecznością prowadzenia ewidencji dokumentowej, potwierdzającej zgodność oferowanych przez nich produktów z istniejącymi normami Unii Europejskiej. Co więcej, dokumenty te muszą być publicznie dostępne dla każdego zainteresowanego klienta w formie elektronicznej i możliwe do pobrania przez konsumenta. Nie tylko więc organy, ale i potencjalni nabywcy będą mogli weryfikować przedsiębiorstwa produkcyjne w zakresie wypełniania przez nich istniejących norm, uzyskując przy tym podstawowe informacje o interesującym ich produkcie.
Podstawa prawna:
- Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię oraz zmieniające dyrektywę Rady 92/42/EWG oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 96/57/WE i 2000/55/WE (Dz. U. UE. L. z 2005 r. Nr 191, str. 29 z późn. zm.).
- Dyrektywą 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (Dz. U. UE. L z 2009 r.)
- Projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiający ramy ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów i uchylający dyrektywę 2009/125/WE.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
