W sierpniu 2023 roku weszły w życie przepisy o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, których zasadniczym celem jest wdrożenie w ramach krajowego porządku prawnego odpowiednich postanowień prawa Unii Europejskiej (UE). Wspomniane unormowania przewidują także nowe rozwiązania w zakresie jakim jest wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym. W niniejszym artykule omawiamy te nowo wprowadzone regulacje.
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym – podstawa prawna oraz termin wejścia w życie
Aktem prawnym wdrażającym przepisy prawa UE jest Ustawa o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, która weszła w życie 19 sierpnia 2023 roku.
Nowe rozwiązania w zakresie zasad wynagradzania kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe wprowadzono natomiast do Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców, zwanej dalej ustawą.
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym - charakter zadań oraz przeciętne wynagrodzenie
Zgodnie z art. 26f ust. 1 ustawy kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77(5) § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (dalej określanej mianem „kp”). Ustanowienie tego zapisu ma na celu ujednolicenie zasad w odniesieniu do spraw związanych z rozliczaniem i wynagradzaniem kierowców.
W ustawie wprowadzono także – jako kryterium obliczania należności przysługujących kierowcom – pojęcie przeciętnego wynagrodzenia. W rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy przez przeciętne wynagrodzenie należy rozumieć prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne na dany rok kalendarzowy ogłoszone w trybie art. 19 ust. 10 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: ustawa systemowa.
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym - nowe zasady ustalania podstawy oskładkowania
Niezwykle istotną kwestią wynikającą z nowelizacji jest modyfikacja zasad ustalania podstawy oskładkowania w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych. Według ogólnego zapisu art. 26f ust. 2 ustawy – do wskazanych kierowców stosuje się odpowiednio, w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy systemowej dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.
Szczegółowe rozwiązania w tym zakresie zawarto w art. 26g ustawy. Oznacza to, że w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, których miesięczny przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, w skład przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, o której mowa w ustawie systemowej, nie wchodzą:
- kwota stanowiąca równowartość 60 euro za każdy dzień pobytu za granicą, z zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia;
- należności stanowiące zwrot równowartości poniesionych przez kierowcę kosztów:
- noclegu, o którym mowa w art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006,
- podróży do miejsca rozpoczęcia międzynarodowego przewozu drogowego środkami transportu innymi niż pojazd będący w dyspozycji pracodawcy lub podmiotu, na którego rzecz kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy,
- niezbędnych udokumentowanych wydatków określonych lub uznanych przez pracodawcę lub podmiot, na którego rzecz kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy, odpowiednio do uzasadnionych potrzeb w wysokości nieprzekraczającej kwoty wydatków faktycznie poniesionych i udokumentowanych przez kierowcę,
- korzystania z urządzeń sanitarnych określonych na podstawie średnich nieudokumentowanych kosztów takich usług oferowanych w ogólnodostępnych miejscach obsługi podróżnych w państwach, w których kierowca wykonuje zadania służbowe.
Przykład 1.
Kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych osiąga miesięczny przychód w wysokości 8500 zł. Jest to zatem wyższy zarobek niż przeciętne wynagrodzenie w 2023 roku (6935 zł). Kierowca wykonywał zadania służbowe za granicą, w takim przypadku do podstawy oskładkowania nie wchodzi kwota wirtualnej diety w wysokości 60 euro za każdy dzień pobytu tam. Pracownik przebywał za granicą przez 10 dni. Należy zatem obliczyć sumę diet przy uwzględnieniu aktualnego kursu euro. Zakładając, że kurs ten wynosi 4,65 zł za euro, ustalenia wyglądają następująco: 10 dni × 4,65 zł (kurs euro) x 60 euro (stawka za dietę), co daje wynik 2790 zł.
Uzyskaną kwotę należy odjąć od wynagrodzenia uzyskanego przez pracownika, otrzymujemy zatem wynik 5710 zł. Obliczona kwota jest niższa od przeciętnego wynagrodzenia w 2023 roku, co oznacza, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa, tj. 6935 zł.
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym - zmiany w zakresie ustalania podstawy opodatkowania
Kolejne ważne zmiany dotyczą zasad ustalania podstawy opodatkowania – nowe regulacje zostały zawarte w art. 26h ustawy.
Zgodnie z tym przepisem do dni pobytu za granicą wskazanych w art. 26g ustawy (patrz: wyżej) oraz do dni pobytu za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 23d Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej: ustawa o PIT, nie zalicza się:
- dni urlopu wypoczynkowego,
- okresu przebywania na zwolnieniu lekarskim od pracy z powodu choroby,
- okresu korzystania z urlopu bezpłatnego.
Przykład 2.
Firma transportowa zatrudnia na etatach kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych. Przy ich rozliczaniu podatkowym należy uwzględnić, że dni pobytu za granicą w rozumieniu ustawy o PIT nie obejmują dni urlopu wypoczynkowego oraz okresu zwolnienia lekarskiego i okresu korzystania z urlopu bezpłatnego. Inne okresy nieobecności usprawiedliwionej nie są natomiast objęte wyłączeniem ustawowym.
Ponadto, w przypadku gdy okres pobytu kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe za granicą jest krótszy niż 12 godzin, kwoty wspomnianych diet ulegają zmniejszeniu do:
- 1/3 w przypadku pobytu do 8 godzin,
- 1/2 w przypadku pobytu ponad 8 do 12 godzin.
W tym miejscu warto wspomnieć o zmianie w ustawie o PIT, w której myśl wolne od podatku dochodowego są przychody ze stosunku pracy oraz umowy zlecenia uzyskane przez kierowcę z tytułu wykonywania międzynarodowych przewozów drogowych na podstawie tego stosunku lub tej umowy, w wysokości odpowiadającej równowartości 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą.
Przykład 3.
Kierowca wykonuje regularne międzynarodowe przewozy drogowe. Podczas realizacji obowiązków służbowych przebywa on za granicą zarówno 12 godzin, jak i przez krótszy czas.
Oznacza to, że pomniejszenie podstawy opodatkowania pozostaje w ścisłym związku z okresem przebywania kierowcy za granicą. W przypadku pobytu za granicą do 8 godzin kwota diety ulega obniżeniu do ⅓ pełnej diety, czyli będzie to 20 euro przy zwolnieniu składkowym i 6,67 euro przy zwolnieniu podatkowym dziennie. Jeżeli pobyt trwał ponad 8 godzin, lecz nie więcej niż 12 godzin, wspomniane kwoty podlegają zmniejszeniu do ½ pełnej diety (30 euro przy oskładkowaniu ZUS oraz 10 euro w odniesieniu do PIT).
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym - modyfikacja sposobu wypłaty wynagrodzenia kierowcy
Po nowelizacji ustawy w przepisach dotyczących rozliczania kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe wprowadzono modyfikację w zakresie wypłaty wynagrodzenia, która stanowi jednocześnie odstępstwo od ogólnie stosowanych przepisów Kodeksu pracy. Chodzi w tym przypadku o możliwość regulacji należności w trybie ratalnym.
Zgodnie z art. 26i ustawy – w drodze odstępstwa od art. 85 § 1 i 2 kp – wynagrodzenie za pracę kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe, uznanego za pracownika delegowanego do celów Dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 roku dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, w rozumieniu krajowych przepisów państwa, na którego terytorium kierowca jest delegowany, może być płatne w dwóch ratach, w stałym i ustalonym z góry terminie.
W takim przypadku wypłata wynagrodzenia jest realizowana w następujący sposób:
pierwsza rata, z dołu, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego:
- w przypadku kierowców, których miesięczny przychód jest niższy niż przeciętne wynagrodzenie (czyli 6935 zł w roku 2023) – w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym,
- w przypadku kierowców, których miesięczny przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie – w wysokości przeciętnego wynagrodzenia;
druga rata, z dołu, niezwłocznie po ustaleniu pełnej wysokości wynagrodzenia, nie później jednak niż do 21 dnia następnego miesiąca kalendarzowego.
Przykład 4.
Kierowca wykonuje międzynarodowe przewozy drogowe i ma status pracownika delegowanego w rozumieniu odnośnych postanowień prawa UE. Osoba ta uzyskała – we wrześniu 2023 roku – zarobek w wysokości 4650 zł (praca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) oraz 1950 zł z tytułu realizacji przewozów za granicą. Łączny zarobek kierowcy wyniósł 6600 zł, jest zatem niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia na 2023 rok (6935 zł).
W związku z tym pracodawca będzie zobowiązany wypłacić kierowcy w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego kwotę odpowiadającą co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (3600 zł brutto). Pozostała część płacy powinna zostać przekazana pracownikowi niezwłocznie po ustaleniu pełnej wysokości wynagrodzenia, nie później jednak niż do 21 dnia miesiąca.
Przykład 5.
Jeżeli miesięczny przychód kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe ze statusem pracownika delegowanego wyniósłby np. 8000 zł i tym samym przekroczył kwotę przeciętnego wynagrodzenia w 2023 roku (6935 zł), to pracodawca jest obowiązany wypłacić do 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego pierwszą ratę pensji w wysokości wspomnianego przeciętnego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie kierowców w transporcie międzynarodowym - podsumowanie
Zmiany wynikające z przepisów o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym mają doniosłe znaczenie, dotyczą bowiem kluczowych spraw związanych z rozliczaniem pracowników. W przypadku ustalania podstawy oskładkowania dokonano ujednolicenia stawki diety do wysokości 60 euro za każdy dzień pobytu za granicą. Z kolei przy obliczaniu zwolnienia z opodatkowania przyjmuje się kwotę stanowiącą równowartość 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą. W ramach nowelizacji wprowadzono także modyfikację w zakresie wypłaty wynagrodzenia – dotyczy to możliwości regulacji należności w trybie ratalnym przy zachowaniu zasad i ograniczeń przewidzianych w ustawie.
