Podążające w zatrważającym tempie zmiany klimatu oraz degradacja środowiska naturalnego przy jednoczesnym silnym rozwoju gospodarczym zmusiły Unię Europejską do opracowania nowej strategii – Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal). Szeroki plan działania ma pomóc przekształcić Unię Europejską w nowoczesną i konkurencyjną gospodarkę, która do 2050 roku osiągnie zerowy poziom gazów cieplarnianych netto (pierwszy kontynent neutralny dla klimatu) oraz wytworzy 55% mniej gazów cieplarnianych netto w 2030 roku (w porównaniu do 1990 roku). Obok prawa klimatycznego integralną częścią zielonego ładu jest Europejska Strategia Przemysłowa, która pomimo transformacji ma gwarantować zrównoważony zielony rozwój gospodarek poszczególnych krajów UE. W artykule przeanalizujemy, czy kredyt ekologiczny jest faktyczną szansą na zwiększenie efektywności energetycznej przedsiębiorstwa!
Skutki obniżenia emisyjności gazów cieplarnianych
Szacunki ekspertów wskazują, że Polska w latach 2022-2030 z powodu obniżania emisji gazów cieplarnianych poniesie koszty rzędu 500 mld zł. Jednocześnie na cele klimatyczne nasz kraj powinien otrzymać do 2027 roku kwotę 170 mld zł, a do 2030 roku dodatkowe 80 mld zł. Zmniejszenie emisyjności gospodarki będzie opierało się m.in. na takich obszarach jak system energetyczny, przemysł, budownictwo, transport i gospodarstwa domowe. Środki finansowe w perspektywie finansowej na lata 2021-2027 na realizację ww. celów zostały zabezpieczone w Funduszach Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FENIKS), Funduszach Sprawiedliwej Transformacji (FST), Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO) oraz Funduszach Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). W niniejszym opracowaniu zaprezentowane zostaną szczegóły dotyczące kredytu ekologicznego – nowego instrumentu zwiększającego efektywność energetyczną polskich przedsiębiorstw, który wpisuje się w Priorytet III FENG – Zazielenienie przedsiębiorstw.
Kredyt ekologiczny – cel projektu i grupa docelowa
Kredyt ekologiczny jest całkowicie nowym instrumentem zwiększającym efektywność energetyczną przedsiębiorstw poprzez modernizację infrastruktury. O wsparcie w ramach działania będą mogły ubiegać się:
- mikroprzedsiębiorstwa – zatrudniające mniej niż 10 osób o obrotach nieprzekraczających 2 mln euro rocznie;
- małe firmy – zatrudniające od 10 do 50 osób, gdzie całkowity bilans roczny i/lub obrót nie przekracza 10 mln euro;
- średnie firmy – zatrudniające mniej niż 250 osób, gdzie całkowity bilans roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro;
- małe spółki o średniej kapitalizacji (small mid-caps) – zatrudniające mniej niż 500 pracowników, gdzie całkowity roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro;
- spółki o średniej kapitalizacji (mid caps) – zatrudniające mniej niż 3000 pracowników, gdzie całkowity roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro.
Warto zwrócić uwagę na dwie ostatnie kategorie przedsiębiorstw, które zgodnie z przyjętymi założeniami dotyczącymi nowej perspektywy finansowej 2021-2027 (przedsiębiorstwa typu small mid-caps i mid-caps) mają mieć zapewniony zwiększony dostęp do możliwości uzyskania dofinansowania, niż miało to miejsce w perspektywie 2014-2020, gdzie bardzo często znacznie ograniczano im możliwość aplikowania o dotacje. Powstały więc kategorie przedsiębiorstw, które wypełniły lukę między MŚP a dużymi przedsiębiorstwami.
Projekty możliwe do realizacji w ramach działania to m.in.:
- wymiana lub modernizacja dotychczasowych maszyn, urządzeń, linii technologicznych na efektywniejsze energetycznie (przede wszystkim w przypadku wprowadzania bardziej energooszczędnych procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwie od procesów stosowanych dotychczas);
- zakup energooszczędnych maszyn, urządzeń, całych linii technologicznych (przede wszystkim w przypadku wprowadzenia na rynek produktów lub usług, których wykorzystywanie lub świadczenie wiąże się z obniżeniem wykorzystania energii);
- zakup i instalacja systemów sterowania mających na celu obniżenie poboru energii, np.:
- systemy zarządzania energią w budynkach,
- systemy zarządzania procesami produkcyjnymi skutkujące zmniejszeniem wykorzystania energii;
- termomodernizacja budynków wykorzystywanych w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa (np. hale produkcyjne, magazyny, budynki biurowe itp.);
- modernizacja systemów wentylacji, klimatyzacji, chłodzenia, oświetlenia itp. pod kątem energooszczędności, wymiana/modernizacja źródeł ciepła, w tym kogeneracja.
Koszty kwalifikowane projektu to m.in.:
- zakup robót i materiałów budowlanych do modernizacji adaptacji, budynków, budowli lub ich części w celu poprawy efektywności energetycznej (możliwe ograniczenie wartości w odniesieniu do całkowitej wartości projektu);
- zakup lub wytworzenie środków trwałych, w tym koszt ich transportu, montażu i uruchomienia;
- zakup wartości niematerialnych i prawnych (prawa majątkowe, licencje, koncesje, prawa do wynalazków patentów, znaków towarowych wzorów użytkowych itp.);
- wydatki ponoszone na usługi doradcze;
- zakup instalacji i uruchomienia odnawialnych źródeł energii;
- audyt energetyczny.
Warunek dostępu – audyt energetyczny
Podobnie jak miało to miejsce poprzedniej perspektywie finansowej, projekty z zakresu efektywności energetycznej będą wymagały dołączenia do wniosku audytu efektywności energetycznej.
Zgodnie z ustawą o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków audyt energetyczny to opracowanie określające zakres i parametry techniczne i ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, ze wskazaniem rozwiązania optymalnego, w szczególności z punktu widzenia kosztów realizacji tego przedsięwzięcia oraz oszczędności energii, stanowiące jednocześnie założenia do projektu budowlanego. W szczególności audyt daje nam odpowiedzi na następujące pytania:
- jaki jest obecny stan techniczny budynku i jakie są koszty energii;
- co należy zmienić lub zmodernizować w budynku, aby poprawić jego stan i osiągnąć korzyści (zmniejszyć koszty eksploatacji);
- jakie będą koszty modernizacji i jakie będą efekty, czyli oszczędności;
- jak to wykonać i jakie zastosować rozwiązania techniczne;
- jak to sfinansować, czyli ile angażować środków własnych, a ile kredytu/dotacji.
Warto już dziś pomyśleć o audycie, jeżeli wiemy, że jest on konieczny. Dodatkowo warunek dostępu określa, że projekt będzie musiał cechować się minimalnym 30% progiem oszczędności energii pierwotnej. W momencie, gdy znane będą kryteria wyboru operacji w ramach działania, dowiemy się, czy wyższy poziom procentowy efektywności energetycznej pozwoli uzyskać więcej punktów (niekiedy w naborach wniosków premiowane były projekty, które generowały oszczędności na poziomie 60%).
Jak uzyskać kredyt ekologiczny?
Przedsiębiorca, który będzie chciał zrealizować jedną z ww. inwestycji, powinien zwrócić się z wnioskiem do banku komercyjnego o kredyt. Bank Gospodarstwa Krajowego na swojej stronie opublikuje listę banków komercyjnych, które będą zaangażowane w realizację tego działania. Można przypuszczać, że zaangażowana będzie większość wiodących na rynku banków komercyjnych. Bank po zbadaniu zdolności kredytowej przedsiębiorcy wyda promesę kredytową, która będzie uprawniała do złożenia wniosku do Banku Gospodarstwa Krajowego o dofinansowanie projektu ekologicznego. Pozytywna decyzja udzielona przez BGK daje uprawnienie do zawarcia umowy z bankiem komercyjnym, który ostatecznie sfinansuje inwestycję. Premia wypłacona przez Bank Gospodarstwa Krajowego pozwoli natomiast częściowo spłacić kredyt zaciągnięty w banku komercyjnym. Częściowo, to znaczy ile – zastanawiają się pewnie przedsiębiorcy. Uzależnione jest to od wielkości przedsiębiorstwa oraz miejsca realizacji inwestycji i mają tu zastosowanie przepisy mapy pomocy regionalnej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2021 roku w sprawie ustalania mapy pomocy regionalnej na lata 2022-2027). W najbardziej optymistycznym wariancie będzie to 70% wsparcia, natomiast przedsiębiorcy, którzy będą realizować inwestycję w bardziej rozwiniętych regionach kraju, będą mogli liczyć jedynie na 15%.
Przykład 1.
Małe przedsiębiorstwo z województwa podlaskiego, które planuje termomodernizację obiektu, w którym prowadzi działalność, będzie mogło liczyć na 70% wsparcia inwestycji.
Przykład 2.
Małe przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą na terenie województwa dolnośląskiego realizujące projekt termomodernizacyjny zyska 25% wsparcia inwestycji.
Skala różnicy dofinansowania jednakowych projektów w różnych częściach kraju jest więc bardzo widoczna i będzie się jeszcze bardziej powiększać. Zarówno Wrocław, jak i Poznań od 1 stycznia 2025 roku będą mogły liczyć tylko na 15% wsparcia inwestycji.
Bank Gospodarstwa Krajowego zapowiada uruchomienie pierwszego naboru projektów na kredyty ekologiczne w II kwartale 2023 roku. Dokładna data będzie znana wraz z opublikowaniem harmonogramu naborów wniosków dla Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (powinno to nastąpić 19 stycznia 2023 roku). Pula środków, która w najbliższych latach zostanie rozdysponowana na projekty z zakresu zwiększenia efektywności energetycznej, wynosi 460 mln euro. Uzupełnienie Priorytetu III Zazielenienia przedsiębiorstw w programie FENG stanowi: zielony fundusz gwarancyjny oraz zielone zamówienia publiczne, w ramach których zastrzyk finansowy mogą uzyskać przedsięwzięcia realizujące konkretną potrzebę określoną przez podmiot publiczny i wykorzystujące w tym celu wyniki prac B+R.
Kredyt ekologiczny, który będzie stanowił połączenie kredytu komercyjnego z dotacją udzielaną przez Bank Gospodarstwa Krajowego w dobie kryzysu energetycznego oraz transformacji energetycznej jest instrumentem, na który przedsiębiorcy czekają z niecierpliwością. Można więc spodziewać się dużego zainteresowania pierwszą rundą aplikacyjną, przede wszystkim wśród firm, które mogą liczyć na najwyższy poziom dofinansowania inwestycji.
