Kodeks pracy reguluje różne systemu czasu pracy, jednym z nich jest tzw. zadaniowy czas pracy. Kiedy i w jaki sposób pracodawca może skorzystać z takiego rozwiązania? Czy wprowadzenie zadaniowego czasu pracy dla pracowników, którzy są zatrudnieni w innym systemie jest zgodne z przepisami?
Czym jest zadaniowy system czasu pracy?
Zgodnie z treścią art. 140 kp w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm regulujących maksymalny wymiar czasu pracy. Zadaniowy system czasu pracy jest stosowany najczęściej, gdy pracownik nie musi przebywać w firmie w konkretnym przedziale czasowym. Jak wskazuje na to sama nazwa, omawiany system czasu pracy skupia się na wykonywaniu zadań przez pracownika, który jest rozliczany z finalnego efektu. W praktyce zadaniowy system czasu pracy pozwala zatrudnionemu na łączenie obowiązków zawodowych i rodzinnych. Jednocześnie pracodawca nie musi prowadzić ewidencji godzin pracy zatrudnionego.
Stosowanie zadaniowego systemu czasu pracy wymaga od pracodawcy dokumentowania i wykazania, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w wymiarze czasu pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 kp, co w razie sporu pomiędzy stronami umożliwia sądową kontrolę tego systemu czasu pracy w zakresie roszczeń o zasądzenie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wykonanie powierzonych pracownikowi zadań nie było możliwe w ramach obowiązujących go ustawowych norm czasu pracy. W razie zastosowania wobec pracownika systemu zadaniowego czasu pracy (art. 140 kp) pracodawca powinien wykazać, że powierzył mu zadania możliwe do wykonania w czasie pracy wynikającym z ogólnie przyjętych norm czasu pracy.
Wyrok SN z 22 września 2020 roku (sygn. akt I PK 126/19):
Zadaniowy czas pracy może być stosowany tylko w wąskim zakresie – wówczas, gdy rodzaj pracy, jej organizacja albo miejsce jej wykonywania uniemożliwiają lub znacznie utrudniają kontrolę pracodawcy nad pracownikiem w czasie wykonywania pracy. Ten rodzaj czasu pracy jest stosowany przede wszystkim wówczas, gdy pracownik wykonuje pracę poza siedzibą pracodawcy i bezpośrednim nadzorem przełożonych. Samo określenie przez strony czasu pracy jako zadaniowego nie jest podstawą do stosowania art. 140 kp, jeżeli nie jest to uzasadnione rodzajem pracy i jej organizacją. Zadaniowy czas pracy nie polega na tym, że pracownik przychodzi do pracy, kiedy chce, pracuje tyle godzin, ile chce, i upuszcza pracę, kiedy chce. Nie ma co prawda ścisłych godzin pracy, wiążą go jednak przydzielone mu zadania, które powinien wykonać w okresie rozliczeniowym. Zadania powinny być tak ustalone, aby pracownik, przy dołożeniu należytej staranności i sumienności (art. 100 § 1 kp), mógł je wykonać w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 kp), jeżeli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. W tych granicach czas niezbędny do wykonania powierzonego zadania ustala pracodawca po porozumieniu z pracownikiem. Chociaż porozumienie w sprawie stosowania systemu zadaniowego czasy pracy nie musi przybrać postaci umowy sporządzonej na piśmie, to jednak musi rzeczywiście mieć miejsce, ponieważ pracownik ma prawo wyrazić swoje stanowisko co do tego, czy będzie w stanie wykonać powierzone (przydzielone) mu zadania w obowiązującej go normie czasu pracy. Niedostosowanie wymiaru zadań pracowników do norm czasu pracy stanowi naruszenie art. 140 kp.
Wyrok SN z dnia 24 września 2009 roku (sygn. akt II PK 72/09):
Zadaniowy czas pracy w szczególności przeznaczony jest dla prac prowadzonych nierytmicznie albo poza kolektywną pracą skooperowaną, jednakże nie powinien łączyć się ze wskazaniem osiągnięcia określonego rezultatu ekonomicznego.
Wprowadzenie zadaniowego czasu pracy w praktyce
Zadaniowy system czasu pracy może zostać wprowadzony po uprzednim nawiązaniu porozumienia z danym pracownikiem. Nie trzeba stosować go względem wszystkich zatrudnionych, dopuszczalne jest, aby z takiego systemu korzystało tylko kilku pracowników, a nawet i jeden zatrudniony. Porozumienie może być zawarte w każdej formie, także ustnej. Obecne przepisy nie wymagają, aby pracodawca stosował w tym zakresie formę pisemną lub notarialną. Przełożony może jednak wprowadzić omawiany system nawet i bez zgody zatrudnionego. Jednoznacznie wypowiedział się w tej kwestii Sąd Najwyższy w wyroku z 5 lutego 2008 roku (sygn. akt II PK 148/07), stwierdzając, że wynikające z art. 140 kp wymaganie „porozumienia” z pracownikiem nie oznacza uzgodnienia, lecz konsultację. Brak takiego porozumienia nie powoduje nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, ale w razie sporu rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wykazania, że powierzone pracownikowi zadania były możliwe do wykonania w granicach norm czasu pracy określonych w art. 129 kp. Jeśli więc pracownik nie wyrazi zgody na wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy, to przełożony i tak będzie mógł to zrobić. W razie sporu z zatrudnionym pracodawca będzie musiał jednak wykazać, że zadaniowy system czasu pracy był w danym przypadku niezbędny.
Przykład 1.
Piotr prowadzi średnią firmę, w której zatrudnia kilkanaście osób. Chciałby wprowadzić zadaniowy system czasu pracy względem dwóch pracowników, jednak jeden z nich nie wyraża na to zgody. Czy przedsiębiorca może wprowadzić zadaniowy czas pracy dla obu zatrudnionych, czy tylko dla tego, który wyraził na to zgodę?
Piotr może wprowadzić powyższy system dla obu pracowników, ponieważ zgoda zatrudnionych nie jest potrzebna do skutecznej zmiany systemu czasu pracy.
Przykład 2.
Monika chce wprowadzić w swojej firmie zadaniowy system czasu pracy względem połowy pracowników. Zatrudnieni, którzy nie zostaliby objęci tym systemem, wyrazili oficjalny sprzeciw na piśmie, reszta kadry jest za jego przyjęciem. Czy Monika ma prawo wprowadzić u siebie zadaniowy system czasu pracy względem wybranych pracowników?
Tak, ponieważ sprzeciw reszty zatrudnionych nie odgrywa tutaj żadnej roli.
Skuteczne wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy wymaga oficjalnego poinformowania pracowników. W praktyce można to zrobić poprzez obwieszczenie umieszczone na firmowej tablicy ogłoszeń, stronie internetowej zakładu pracy lub poprzez wiadomości listowne lub mailowe wysyłane do pracowników. W przedmiotowym obwieszczeniu powinny znaleźć się następujące informacje:
- data, numer i miejsce obwieszczenia;
- wskazanie, od kiedy zaczyna obowiązywać zadaniowy system czasu pracy;
- wskazanie, których pracowników będzie obowiązywał zadaniowy system czasu pracy;
- określenie daty wejścia w życie obwieszczenia;
- podanie podstawy prawnej wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy;
- podpis pracodawcy.
Jeśli zadaniowy system czasu pracy ma zostać wprowadzony względem nowych pracowników, tj. takich, którzy nie nawiązali jeszcze stosunku pracy, to obwieszczenie nie będzie potrzebne. Pracodawca może bowiem wskazać na stosowanie omawianego systemu już w treści samej umowy o pracę, która będzie podpisywana z nowozatrudnionym.
Przykład 3.
Tomasz chce wprowadzić zadaniowy czas pracy w swojej firmie, jednak zamierza to robić tylko względem nowych pracowników. Dotychczasowa kadra ma pracować na podstawie starego systemu. Czy przedsiębiorca musi sporządzić obwieszczenie, aby zadaniowy system czasu pracy obowiązywał nowych pracowników?
Nie, ponieważ może to zrobić poprzez zastosowanie odpowiednich zapisów w umowach z nowymi pracownikami. Stosowanie obwieszczenia nie jest w tej sytuacji w ogóle potrzebne.
Podsumowanie
Formalne wprowadzenie zadaniowego czasu pracy nie wymaga uzyskania zgody pracowników, którzy zostaną objęci takim systemem. Jeśli istnieje taka możliwość, pracodawca powinien skonsultować się w tej kwestii z zatrudnionymi, lecz ich sprzeciw nie stoi na przeszkodzie wprowadzeniu zadaniowego czasu pracy. Jeśli omawiany system ma obowiązywać nowych pracowników, to można go wpisać do zawieranej umowy o pracę. Jeżeli jednak system zadaniowego czasu pracy ma zastąpić poprzedni system względem już pracujących osób, pracodawca powinien sporządzić stosowne obwieszczenie, które zostanie podane do publicznej wiadomości zatrudnionych.
