Praca w nadgodzinach, zgodnie z brzmieniem art. 151 kp oznacza pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Zgodnie z powyższym przepisem praca w nadgodzinach może nastąpić:
- po przekroczeniu przez pracownika dobowej normy czasu pracy,
- po przekroczeniu przez pracownika przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy,
- po przekroczeniu przez pracownika tygodniowej normy czasu pracy (pięciodniowy tydzień pracy).
Oznacza to, że czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin w przeciętnym, 5-dniowym tygodniu pracy. W przypadku przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy natomiast do 12 godzin w systemie równoważnym. Praca w nadgodzinach oznacza wykonywanie pracy ponad 12 godzin. Należy również pamiętać, że pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerywanego odpoczynku w każdej dobie oraz prawo do 35-godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku w ciągu tygodnia.
Kiedy praca w nadgodzinach jest dopuszczalna
Praca w nadgodzinach jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Polecenie pracy w nadgodzinach przez przełożonego
Praca w nadgodzinach powinna być wykonywana na polecenie pracodawcy. Nie stanowi pracy w nadgodzinach czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego
Kto nie może pracować w nadgodzinach
Poniższa tabela obrazuje, jaka grupa pracowników nie może pracować w nadgodzinach na polecenie pracodawcy. Warto również wspomnieć, że jeżeli pracodawca poleci pracę w nadgodzinach mimo zakazu, pracownik nie musi podejmować tej pracy.
Kobieta w ciąży | zakaz |
Pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia | pracownik nie może być zatrudniony w godzinach nadliczbowych bez jego zgody |
Młodociani | zakaz |
Niepełnosprawni | chyba, że lekarz prowadzący badania profilaktyczne, lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem, wyrazi na to zgodę albo niepełnosprawny jest zatrudniony przy pilnowaniu |
Pracownik zatrudniony na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia | dotyczy godzin nadliczbowych zleconych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy |
Roczny limit pracy w nadgodzinach
Istnieje roczny limit pracy w nadgodzinach i wynosi 150 godzin. Pracodawca oczywiście może ustalić inny limit nadgodzin w roku kalendarzowym. W skali roku kalendarzowego może to być maksymalnie 416 godzin. Nowy limit pracodawca może zmienić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w umowie o pracę, jeśli w firmie nie funkcjonuje układ zbiorowy i regulamin.
Dodatek za pracę w nadgodzinach
Zgodnie z art. 1511 § 1 kp za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
100% wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach przypadających:
- w nocy
- w niedzielę i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy
50% wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach przypadające w każdym innym dniu niż ujęty przy dodatku 100%.
Przykład 1.
Pan Andrzej pracuje od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Pracodawca polecił mu pracę w niedzielę, która jest dla niego dniem wolnym od pracy. Pan Andrzej w niedzielę pracował przez 10 godzin. Ma prawo do:
- normalnego wynagrodzenia za 10 godzin
- dnia wolnego za pracę w niedzielę
- oraz dodatku za 2 godziny w wysokości 100% albo czas wolny
Ryczałt za pracę w nadgodzinach
W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywalnemu wymiarowi pracy w nadgodzinach (1511 § 4 kp).
Udzielenie czasu wolnego za nadgodziny
Jak wynika z przepisu kodeksu pracy w zamian za czas przepracowany w nadgodzinach pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czas wolny od pracy. Natomiast jeżeli to pracodawca z własnej inicjatywy będzie chciał udzielić pracownikowi czas wolny, w takim wypadku pracodawca udziela go w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych do końca okresu rozliczeniowego (1512 kp).
na pisemny wniosek pracownika (art. 1512 § 1 kp) |
Udzielany w takim samym wymiarze, co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1) |
bez wniosku (art. 1512 § 2 kp) |
Jest udzielany w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, do końca okresu rozliczeniowego (1:1,5) |
Kto nie otrzyma wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach
Prawa do wynagrodzenia za nadgodziny oraz dodatku nie mają :
- pracownicy zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy
- kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych.
Natomiast kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w nadgodziny przypadające w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku (1514 kp).
