Jak kształtowała się aktywność organów podatkowych w minionym roku oraz jak dużej liczby kontroli podatkowych i czynności sprawdzających mogą spodziewać się polscy podatnicy w latach kolejnych? Profesjonalni doradcy podatkowi reprezentujący podatników podczas kontaktów z fiskusem nie mają wątpliwości: w najbliższym czasie można spodziewać się wzmożonej aktywności fiskusa w obszarze czynności sprawdzających.
Kontrole podatkowe w 2024 roku – co i jak często sprawdzał fiskus?
W 2024 roku liczba kontroli podatkowych spadła w stosunku do roku poprzedniego. Liczba zakończonych w 2023 roku kontroli podatkowych wyniosła bowiem 13 023, podczas gdy w 2024 było ich 9 829. Spadła również liczba kontroli celno-skarbowych, ale w ich przypadku spadek był nieznaczny: w 2023 roku zakończono 7 186 kontroli, natomiast w 2024 roku – 7 043 kontrole.
Spadek liczby kontroli podatkowych oraz celno-skarbowych nie oznacza jednak osłabienia aktywności fiskusa. Organy podatkowe do weryfikowania prawidłowości rozliczeń coraz częściej wykorzystują po prostu czynności sprawdzające, które stanowią mniej sformalizowaną, szybszą i wygodniejszą dla skarbówki formę kontrolowania podatników. Trend ten znajduje odzwierciedlenie w statystykach, zgodnie z którymi liczba przeprowadzanych czynności sprawdzających rośnie – w 2024 roku przeprowadzono ich aż 2 393 739, o ponad 110 000 więcej, niż w roku 2023. Jednym z powodów tak dużej ich liczby jest zapewne to, że procedura czynności sprawdzających nie jest ograniczona czasowo, tak jak w przypadku kontroli podatkowej i w ramach tej procedury organy podatkowe mogą sprawdzać prawidłowość rozliczeń w wybranych okresach z dowolną częstotliwością.
Analizując dostępne statystyki można dojść do wniosku, że czynności sprawdzające wykorzystywane są do weryfikowania prawidłowości rozliczeń podatkowych, natomiast kontrole podatkowe oraz celno-skarbowe mają miejsce wtedy, gdy fiskus spodziewa się wystąpienia nieprawidłowości u danego podatnika. Świadczy o tym wysoka skuteczność (czyli wskaźnik nieprawidłowości ujawnionych w rozliczeniach podatników po przeprowadzeniu u nich kontroli) zarówno kontroli podatkowych (99%), jak i celno-skarbowych (98%). Za interesujące można uznać, że skuteczność kontroli podatkowych jest wyższa od wyznaczonej do osiągnięcia w roku 2025. Zgodnie z zarządzeniem Ministra Finansów w sprawie określenia kierunków działania i rozwoju KAS na lata 2025-2028, zakładana w 2025 roku skuteczność typowania podatników do kontroli wynosi bowiem 93,1%.
Podatek u źródła i unikanie opodatkowania obszarem szczególnego zainteresowania skarbówki
Najwięcej kontroli podatkowych i celno-skarbowych wciąż dotyczy VAT. Organy podatkowe koncentrują się przede wszystkim na wykrywaniu nadużyć związanych z karuzelami podatkowymi.
W ostatnich dwóch latach eksperci świadczący usługi profesjonalnego doradztwa podatkowego dla firm zaobserwowali znaczny wzrost zainteresowania skarbówki podatkiem u źródła – pod tym kątem kontrolowane są przede wszystkim duże podmioty inwestujące w Polsce. Fiskus podczas kontroli prawidłowości rozliczeń z tytułu podatku u źródła coraz częściej korzysta z możliwości wymiany informacji z organami podatkowymi z innych krajów i sprawdza, czy podmiot, do którego polski podatnik wypłacił należności, rzeczywiście prowadzi działalność gospodarczą w swoim kraju oraz czy może zostać uznany za rzeczywistego beneficjenta środków wypłacanych przez polską spółkę. Postępowania w tym zakresie są zwykle długotrwałe, ponieważ wymiana informacji z innymi krajami jest procesem czasochłonnym.
Warto zwrócić tu także uwagę na to, że na tym działania fiskusa się nie kończą, przedmiotem zainteresowania organów podatkowych w trakcie kontroli rozliczeń podatku u źródła jest również prawo do skorzystania ze zwolnienia z podatku lub preferencji w postaci zastosowania obniżonej stawki podatku, wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z krajem, w którym siedzibę ma odbiorca należności.
Skarbówka przeprowadziła także niemal 30 postępowań w zakresie zastosowania klauzuli generalnej przeciw unikaniu opodatkowania. Liczba ta nie jest duża, jednak można spodziewać się, że zainteresowanie fiskusa tym obszarem będzie tylko rosnąć. Podatnicy więc już na etapie przeprowadzania transakcji powinni starać się ograniczyć ryzyko uznania ich za sztuczne lub pozbawione uzasadnienia ekonomicznego.
Kontrole przeprowadzane są również w obszarze cen transferowych – zakres dokumentacji jest zwykle szeroki, dlatego też fiskus bierze je pod lupę. Organy kontrolne prowadzą analizy i porównania oparte na bazach danych, na podstawie których są w stanie ustalić przebieg poszczególnych transakcji i odnieść je do warunków rynkowych.
Kontrole podatkowe – prognozowane trendy na rok 2025
Z bardzo dużą dozą prawdopodobieństwa można założyć, że w 2025 roku przedmiotem wzmożonego zainteresowania skarbówki nadal będzie kwestia podatku u źródła. Intensywnych kontroli można spodziewać się również w obszarze VAT, który stanowi główne źródło dochodów budżetowych i zawsze znajduje się na liście najczęściej kontrolowanych podatków. Kontrolowane są przede wszystkim podmioty działające w branżach wrażliwych (takich jak branża transportowa, paliwowa czy budowlana) oraz przedsiębiorstwa, które dokonują zakupu usług niematerialnych o znacznej wartości (zwłaszcza od podmiotów powiązanych). W przypadku podatków dochodowych PIT i CIT w ostatnim roku nie odnotowano wzrostu wpływów do budżetu państwa z ich tytułu, dlatego też w 2025 mogą stanowić przedmiot wzmożonego zainteresowania fiskusa.
Przedsiębiorcy w 2025 roku i latach kolejnych na pewno powinni liczyć się także z dużą aktywnością skarbówki w przeprowadzaniu czynności sprawdzających. Ponieważ skuteczność typowania podmiotów do kontroli podatkowych jest jednym ze wskaźników efektywności Krajowej Administracji Skarbowej, fiskus będzie sięgał po to narzędzie tylko w sytuacji, gdy na podstawie posiadanych danych będzie spodziewał się wystąpienia u danego podatnika nieprawidłowości. Na co dzień, aby przeprowadzić weryfikację prawidłowości rozliczeń, organy podatkowe ograniczą się raczej do przeprowadzenia czynności sprawdzających.
Co istotne z perspektywy podatników, procedura czynności sprawdzających jest w dużej mierze uproszczona i nie mają do niej zastosowania przepisy dotyczące gromadzenia przez organy podatkowe dowodów. Organy podatkowe często nie informują o tym przedsiębiorców i w konsekwencji żądają w trybie czynności sprawdzających dużej liczby dokumentów i danych, do dostarczania których podatnicy nie są zobowiązani przepisami.
Jak zmniejszyć ryzyko kontroli podatkowej?
Mimo faktu, że przepisy przyznają kontrolowanym podatnikom szereg uprawnień w trakcie kontroli podatkowej, otrzymanie zawiadomienia o zamiarze wszczęcia takiej kontroli wciąż wywołuje stres u większości przedsiębiorców. Dlatego też wielu z nich za, jak ograniczyć ryzyko przeprowadzenia kontroli podatkowej w firmie oraz jak zabezpieczyć się na wypadek przeprowadzenia kontroli.
W przypadku podmiotów, których przychody przekraczają wartość 50 mln euro, warto zainteresować się Programem Współdziałania. Ten model współpracy podatnika z KAS zakłada, że podatnik zasadniczo sam będzie przeprowadzał kontrolę własnego rozliczenia, a fiskus będzie sprawował nadzór nad wdrożonymi przez firmę mechanizmami kontroli.
W celu ograniczenia ryzyka kontroli prawidłowości rozliczeń podatku u źródła warto złożyć do Lubelskiego Urzędu Skarbowego wniosek o opinię o stosowaniu preferencji, która potwierdzi możliwość stosowania zwolnienia z opodatkowania, czy też preferencji podatkowych wynikających z umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Należy jednak pamiętać, że uzyskanie takiej opinii nie zwalnia przedsiębiorców z obowiązku zachowania należytej staranności w zakresie weryfikowania spełnienia warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia lub preferencyjnej stawki.
Aby zabezpieczyć się na wypadek kontroli w obszarze cen transferowych podmiot może uzyskać uprzednie porozumienie cenowe (APA). Ten rodzaj umowy, zawieranej między podatnikiem a organem podatkowym, w której organ akceptuje wybór i sposób stosowania metody weryfikacji cen stosowanych w transakcjach z podmiotami powiązanymi, stanowi narzędzie ograniczenia ryzyka zakwestionowania sposobu ustalania cen transferowych przez organy podatkowe.
Zabezpieczenie na wypadek kontroli podatkowej stanowi również uzyskanie przez podatnika interpretacji indywidualnej. Ochrona, którą daje interpretacja indywidualna, wyraża się w zasadzie nieszkodzenia, zgodnie z którą podatnik kierujący się wydaną w jego sprawie interpretacją indywidualną nie powinien ponosić z tego tytułu negatywnych konsekwencji (np. w postaci kar nakładanych na niego przez organy podatkowe). Jednak, aby interpretacja indywidualna rzeczywiście zachowywała moc ochronną, należy przy zwracaniu się o interpretację zwrócić szczególną uwagę na dokładny i odpowiadający prawdzie opis stanu faktycznego (albo zdarzenia przyszłego), ponieważ wszelkie nieprawidłowości i rozbieżności w opisie spowodują, że fiskus będzie próbował podważyć tę interpretację.
Na wypadek ograniczenia ryzyka związanego z kontrolą podatkową lub celno-skarbową warto jest rozważyć wprowadzenie własnych rozwiązań ograniczających wystąpienie nieprawidłowości. Przykładowym działaniem pozwalającym na zminimalizowanie ryzyka związanego z kontrolą jest współpraca z firmą audytorską oferującą profesjonalny audyt podatkowy, usługi doradztwa podatkowego lub/i wprowadzenie cyklicznych przeglądów podatkowych mających na celu weryfikację prawidłowości prowadzonych przez podatnika rozliczeń oraz zwiększenie bezpieczeństwa przedsiębiorstwa i jego zarządu. Warto również rozważyć wprowadzenie procedur należytej staranności w kluczowych obszarach rozliczeń podatkowych firmy takich jak VAT czy podatek u źródła.
Autorką tekstu jest: Emilia Kowalczys, Junior Tax Consultant, VC Specialist w RSM Poland
Artykuł sponsorowany
