Status osoby bezrobotnej umożliwia korzystanie z szeregu działań pomocowych, które mają ułatwić bezrobotnemu podjęcie zatrudnienia w przyszłości. Jeżeli osoba bezrobotna nie wypełnia obowiązków, co do których jest zobligowana, następuje pozbawienie statusu osoby bezrobotnej.
Osoba bezrobotna w dniu rejestracji w PUP zostaje pouczona o prawach i obowiązkach osoby rejestrującej się, co jest potwierdzane przez złożenie podpisu na oświadczeniu bezrobotnego. W oświadczaniu takim znajduje się m.in. pouczenie o obowiązku zgłaszania się w Powiatowym Urzędzie Pracy w wyznaczonych terminach.
Kiedy osoba bezrobotna zostaje pozbawiona statutu bezrobotnego
Starosta pozbawia osobę zarejestrowaną statusu poszukującego pracy, jeśli poszukujący pracy:
- nie utrzymuje kontaktu z powiatowym urzędem pracy co najmniej raz na 90 dni w celu potwierdzenia zainteresowania pomocą określoną w ustawie;
- nie stawił się w powiatowym urzędzie pracy w wyznaczonym terminie, który został ustalony między poszukującym pracy a tym urzędem, i nie powiadomił w terminie 7 dni o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa;
- nie podjął przygotowania zawodowego dorosłych albo nie podjął lub przerwał indywidualny plan działania, szkolenie, studia podyplomowe, o których mowa w art. 42a, albo uczestnictwo w programie specjalnym lub nie przystąpił do egzaminu, o którym mowa w art. 40 ust. 3a;
- złożył wniosek o rezygnację z pomocy określonej w ustawie świadczonej przez powiatowy urząd pracy; pozbawienie statusu poszukującego pracy następuje od dnia złożenia wniosku;
- pobierał w Rzeczypospolitej Polskiej, na zasadach określonych w przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw, zasiłek dla bezrobotnych nabyty w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie określonym w art. 1 ust. 3 pkt 2 lit. b i c oraz opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub został pozbawiony tego zasiłku przez właściwą instytucję tego państwa.
Pozbawienie statusu osoby bezrobotnej z uwagi na poszczególne przyczyny powoduje utratę statusu na konkretny z góry ustalony czas. Jeśli bezrobotny utracił status z powodów wskazanych powyżej w punkcie 1 do 3, to utrata statusu następuje na okres 120 dni odpowiednio:
- po upływie 90 dni od dnia ostatniego kontaktu z powiatowym urzędem pracy;
- od dnia niestawiennictwa;
- od następnego dnia po dniu zaistnienia zdarzenia, kiedy doszło do zmiany miejsca zamieszkania osoby bezrobotnej.
Usprawiedliwienie przyczyny niezgłoszenia się bezrobotnego do organu zatrudnienia
Bezrobotny, który w terminie 7 dni powiadomi Urząd Pracy o uzasadnionej przyczynie swego niestawiennictwa w wyznaczonym dniu, ma możliwość uchronienia się od wykreślenia z listy przez starostę. Należy jednak pamiętać, że nie każdy podany przez bezrobotnego powód może być uznany za uzasadnioną przyczynę niezgłoszenia się do organu zatrudnienia.
Decyzyjność w tym zakresie posiada organ, choć niewątpliwie brak wskazań ustawowych co do interpretacji definicji uzasadnionych przyczyn. Jednak „w orzecznictwie od dawna przyjmuje się, że za uzasadnione przyczyny mogą być uznane tylko okoliczności natury obiektywnej, niezależne od woli bezrobotnego, a więc przeszkody, na które bezrobotny nie miał wpływu i którym nie mógł zapobiec nawet przy dołożeniu należytej staranności”.
Podkreśla się także, że jakakolwiek przyczyna niestawiennictwa osoby bezrobotnej powinna być rozpoznawana przez organ na tle całokształtu okoliczności sprawy i przez pryzmat wszystkich informacji podanych przez bezrobotnego. Podaje się, że organ nie powinien zapominać o takich okolicznościach jak:
cechy i warunki osobiste strony (np. wieku, stanu zdrowia, dotychczasowego postępowania), które mają lub mogą mieć wpływ na jej zachowanie i to odnoszone do pewnego wzorca słusznego postępowania.
Wprawdzie ustawa nie nakazuje przedstawienia dokumentu lekarskiego jako dowodu wskazującego na uzasadnione niestawiennictwo, ale nie jest także zabronione, aby dokument taki przedłożyć przy ewentualnym usprawiedliwieniu.
Ważne w tym procesie usprawiedliwiania jest, aby zachować bieg 7-dniowego terminu. Obliczenie terminu końcowego należy rozpocząć od dnia, w którym osoba bezrobotna miała zgłosić się do Urzędu. W orzecznictwie również uznaje się liczenie tego terminu od dnia ustania obiektywnej przeszkody uniemożliwiającej danej osobie dokonanie takiego powiadomienia.
Niemożność pozbawienia statusu bezrobotnego
Zostały przewidziane w ustawie pewne okoliczności, w których starosta nie ma możliwości pozbawienia pewnych kategorii osób statusu bezrobotnego. Mianowicie starosta nie może pozbawić statusu bezrobotnego:
- matki dziecka;
- ojca dziecka, w przypadku śmierci matki dziecka, porzucenia dziecka przez matkę albo rezygnacji przez matkę z prawa do korzystania z zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego,
- bezrobotnego po przysposobieniu dziecka;
- bezrobotnego po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.
Powyższe wyłączenia występują z uwagi na brak zdolności i gotowości do podjęcia zatrudnienia spowodowany opieką nad tym dzieckiem przez okres, przez który przysługiwałby im, zgodnie z odrębnymi przepisami, zasiłek macierzyński w okresie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, z wyłączeniem przypadku złożenia wniosku o pozbawienie tego statusu przez samego bezrobotnego.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, (Dz.U.2019.1482 t.j.);
- wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 13 listopada 2019 r. II SA/Po 261/19.
